Zygmunt Balicki

polski socjolog, publicysta, polityk, działacz narodowy

Zygmunt Balicki (ur. 30 grudnia 1858 w Lublinie, zm. 12 września 1916 w Piotrogrodzie) – polski socjolog, psycholog społeczny, publicysta, polityk, jeden z czołowych ideologów Narodowej Demokracji, od 1891 członek korespondent Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu[1].

Zygmunt Balicki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

30 grudnia 1858
Lublin

Data i miejsce śmierci

12 września 1916
Piotrogród

Partia

Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne

Życiorys edytuj

Był synem Seweryna i Karoliny Gruszczyńskiej, miał starszego brata Tadeusza[2]. Kształcił się w Gimnazjum Męskim w Lublinie, które ukończył w 1876. Studiował nauki społeczne na uniwersytetach w Petersburgu, Zurychu i Genewie, uzyskując stopień doktora praw. Był działaczem politycznym, socjologiem i publicystą, jednym z pierwszych ideologów polskiego ruchu narodowego. W 1881 współtworzył Socjalistyczne Stowarzyszenie „Lud Polski”. W 1887 założył Związek Młodzieży Polskiej „Zet”. 3 stycznia 1891 ożenił się z Gabrielą Iwanowską. We współpracy z Romanem Dmowskim założył w 1893 Ligę Narodową, a w 1897 Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne. W broszurze Egoizm narodowy wobec etyki przeprowadził rozróżnienie etyki idei i etyki ideałów skłaniając się do pewnego relatywizmu moralnego na rzecz osiągnięcia określonych celów narodowych[3]. Po wybuchu I wojny światowej opowiedział się po stronie państw Ententy. Popierał tworzenie legionów przy armii rosyjskiej. W odpowiedzi na deklarację wodza naczelnego wojsk rosyjskich wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa z 14 sierpnia 1914, podpisał telegram dziękczynny, głoszący m.in., że krew synów Polski, przelana łącznie z krwią synów Rosyi w walce ze wspólnym wrogiem, stanie się największą rekojmią nowego życia w pokoju i przyjaźni dwóch narodów słowiańskich[4]. Wraz z Wiktorem Jarońskim był pomysłodawcą utworzenia polskich jednostek wojskowych, które miały wziąć udział w walce u boku armii rosyjskiej (Legion Puławski). Był członkiem Komitetu Organizacyjnego Legionów Polskich, formowanych u boku wojsk rosyjskich w 1915[5].

Poglądy polityczne edytuj

Najważniejszą wartością dla Balickiego był naród, z którym człowiek miał się wiązać poprzez urodzenie i trwać w tej więzi do śmierci. Odrzucał pogląd o możliwości wyboru w tym zakresie. Patriotyzm traktował jako uczucie mające charakter uniwersalny, podobnie pojmowany w różnych państwach. Nacjonalizm - o wiele dojrzalszy - przedstawiał jako zjawisko intelektualne, różne w różnych krajach, o charakterze dzielącym narody[6]. Opowiadał się przeciwko liberalizmowi, postrzegając go jako kosmopolityczny kierunek polityczny. Nie przyjmował poglądu, wedle którego jednostka odgrywa większą rolę niż wspólnota. Odrzucał także koncepcję państwa-nocnego stróża. Był za to zwolennikiem demokratyzmu traktowanego jako sposób na aktywizację polskich mas ludowych i zaangażowanie ich w życie narodowe[7]. Krytykował polskie tradycje powstańcze z XIX wieku. Zarzucał Polakom prowincjonalizm i zbyt łatwe akceptowanie tego, co zachodnie[8]. W połowie lat 90. XIX wieku zerwał wszelkie związki z socjalizmem. Zarzucał socjalizmowi dogmatyzm, zagraniczną proweniencję, odrzucał teorię walki klas, dążenie socjalistów do dyktatury partii[9].

Recepcja poglądów w obrębie Narodowej Demokracji edytuj

Spuścizna Balickiego stanowiła inspirację w myśli politycznej Związku Ludowo-Narodowego, ale nie nadawano jej aż takiej rangi, jak np. Janowi Ludwikowi Popławskiemu[10]. Również w myśli politycznej Stronnictwa Narodowego dystansowano się od koncepcji „egoizmu narodowego”, żywiono jednak uznanie dla udziału Balickiego w rozwój ideowo-polityczny ruchu narodowego[11].

Dzieła edytuj

Przypisy edytuj

  1. Sprawozdanie z Zarządu Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswylu za Rok ...., 1899, s. 7.
  2. W. Śladkowski, Zygmunta Balickiego korzenie rodzinne, [w:] Nacjonalizm polski do 1939 roku. Wizje kultury polskiej i europejskiej, red. K. Stępnik, M. Gabryś, Lublin 2011, s. 53.
  3. Polityka Narodowa, 6/2010, Bogumił Grott: Endecja i religia. Spór, sojusz, koegzystencja, ISSN 1899-4342
  4. Kazimierz Władysław Kumaniecki, Zbiór najważniejszych dokumentów do powstania państwa polskiego, Warszawa, Kraków 1920, s. 30.
  5. Henryk Bagiński, Wojsko polskie na wschodzie, 1914–1920, Warszawa 1921, s. 15.
  6. B. Grott, Zygmunt Balicki ideolog Narodowej Demokracji, Kraków 1995, s. 36-39.
  7. B. Grott, Zygmunt Balicki ideolog Narodowej Demokracji, Kraków 1995, s. 41-43.
  8. B. Grott, Zygmunt Balicki ideolog Narodowej Demokracji, Kraków 1995, s. 47-48.
  9. B. Grott, Zygmunt Balicki ideolog Narodowej Demokracji, Kraków 1995, s. 56,59-60.
  10. E. Maj, Związek Ludowo-Narodowy 1919-1928. Studium z dziejów myśli politycznej, Lublin 2000, s. 114-115.
  11. A. Dawidowicz, Myśl polityczna Stronnictwa Narodowego 1928-1939. Wspólnota ideału czy alternacja koncepcji, Lublin 2017, s. 112.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj