Łekno (województwo wielkopolskie)
Łekno – wieś pałucka w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wągrowieckim, w gminie Wągrowiec, przy drodze wojewódzkiej nr 251. Łekno jest położone nad brzegiem Jeziora Łekneńskiego, na północny wschód od Wągrowca (ok. 10 km).
| |||
| |||
 Kościół św. Piotra i Pawła w Łeknie | |||
| Państwo |  Polska
| ||
| Województwo | wielkopolskie | ||
| Powiat | wągrowiecki | ||
| Gmina | Wągrowiec | ||
| Liczba ludności | 630 | ||
| Strefa numeracyjna | 67 | ||
| Kod pocztowy | 62-105[1] | ||
| Tablice rejestracyjne | PWA | ||
| SIMC | 0531909 | ||
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wągrowiec   Łekno | |||
Położenie na mapie Polski  Łekno | |||
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  Łekno | |||
Położenie na mapie powiatu wągrowieckiego  Łekno | |||
 52°50′22″N 17°18′19″E/52,839444 17,305278
| |||
W latach 1973–1976 Łekno było siedzibą gminy Łekno. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa pilskiego.
Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1370, położone było w XVI w. w województwie kaliskim[2].
Leży na trasie szlaku cysterskiego.
Spis treści
Części wsiEdytuj
HistoriaEdytuj
Od VIII w., aż do XIII w. w Łeknie znajdował się gród książęcy Pałuków. Pierwsza pisana wzmianka o miejscowości pochodzi z bulli Innocentego II z 1136 roku, Łekno jest wymienione w niej jako kasztelania łeknowska. Drugą wzmiankę zawiera dokument fundacyjny dla klasztoru cystersów z 1153 r. Do Łekna cystersów sprowadził Zbylut Pałuka z Panigrodza z klasztoru w Altenbergu pod Kolonią. Najstarsze opactwo cystersów w Wielkopolsce. Miejscowość w zlatynizowanej formie villa Luckna wymieniona jest w łacińskim dokumencie z 1282 roku sygnowanym przez legata apostolskiego Filipa Firmanusa[5]. Miejscowość pod nazwą Lukna wymieniona jest w łacińskim dokumencie wydanym w Gnieźnie w 1283 roku sygnowanym przez króla polskiego Przemysła II[6].
W 1331 r. wieś została złupiona i zniszczona przez Krzyżaków.
Około roku 1370 r. Łekno zostało miastem lokowanym na prawie niemieckim.
W 1383 r. Łekno zostało spalone w czasie wojny rodowej między Nałęczami i Grzymalitami. W wyniku tych zniszczeń w 1396 r. cystersi przenieśli się do Wągrowca. Mimo zniszczeń i przeniesienia siedziby cystersów, miasto rozwijało się, w 1458 r. na wyprawę malborską zobowiązane było wysłać 10 pieszych.
W wyniku III rozbioru, w 1793 przeszło pod administrację pruską. W latach 1807-1815 znajdowało się na obszarze Księstwa Warszawskiego. Od 1815 r. ponownie pod administracją pruską. Łekno utraciło prawa miejskie w 1888 r.
W 1920 r. w wyniku zwycięskiego powstania wielkopolskiego powróciło do Polski.
ZabytkiEdytuj
- Późnogotycki trójnawowy kościół parafialny pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła z gwiaździstym sklepieniem. Pierwszy kościół zbudowano przed rokiem 1246 i był ufundowany przez cystersów. Obecna budowla powstała w połowie XVI w. z fundacji Nikodema Łekińskiego. Późnorenesansowy nagrobek fundatora znajduje się w prezbiterium po lewej stronie. Do najciekawszych elementów wyposażenia świątyni należy zaliczyć m.in. barokowy ołtarz główny i późnorenesansowe ołtarze boczne. Ściany zewnętrzne są ozdobione dekoracją ceglaną: fryzem, szczytami, wieżyczkami.
- Na zachodnim brzegu J. Łekneńskiego znajduje się niewielki pagórek. Jest to miejsce dawnego klasztoru cystersów. Przeprowadzone tam badania archeologiczne pozwalają stwierdzić że: oprócz pozostałości przedromańskiego kościoła z ok. 1120 r. (są to relikty budowli sakralnej na planie koła – rotundy wczesnoromańskiej) i klasztoru cystersów z połowy XIII wieku, znajdują się tam także pozostałości po wczesnośredniowiecznym grodzisku, otoczonym wałem obronnym i fosą.
- Rotunda w Łeknie - w latach 80. XX wieku odkryto na grodzie w Łeknie bardzo dobrze zachowane (w całości) fundamenty jednoabsydowej rotundy zbudowanej przypuszczalnie w XI wieku. Relikty części naziemnej sięgają w niektórych miejscach nawet 0,5 m oraz zdołano uchwycić znaczny (2 m kw) fragment posadzki i stopień ołtarzowy. Nawa główna ma średnicę wewnętrzną 6,8 m, a zewnętrzną 9 m, wewnętrzna średnica absydy to 3,6 m, a zewnętrzna – 5,6 m. Długość na osi wschód-zachód wynosi 12 m kw. Mury wykonano od strony lic z płytek piaskowca metodą opus emplectum, wnętrze wypełniono dowolnym materiałem skalnym. Całość spoiła zaprawa z gipsu jastrychowego. Od strony północnej fundamenty nawy wzmocniono w późniejszym okresie dodatkowym fundamentowaniem[7].
PrzypisyEdytuj
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 179.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.473-74.
- ↑ "Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski", tom I, Biblioteka Kórnicka, Poznań 1877, str.486.
- ↑ Dariusz Sikorski, Sikorski - Wczesnopiastowska architektura sakralna (jako źródło historyczne dla dziejów Kościoła w Polsce), Poznań, PTPN 2012 [PEŁNA WERSJA] (The Sacral Architecture of Early Piasts in Poland (X-XI)).pdf [dostęp 2017-03-22] (ang.).
Linki zewnętrzneEdytuj
- Fundacja klasztoru cystersów w Łeknie z roku 1153
- Łekno (1) w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. V: Kutowa Wola – Malczyce. Warszawa 1884.
- Łekno w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska. Warszawa 1902.