Alitretynoina
Alitretynoina – organiczny związek chemiczny, analog kwasu retinowego, stosowany jako lek przeciwnowotworowy w leczeniu mięsaka Kaposiego[3].
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
C20H28O2 | ||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
300,44 g/mol | ||||||||||||||||||
Wygląd |
żółty proszek lub kryształy[1] | ||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||
DrugBank | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||
Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||
ATC | |||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
|
Mechanizm działania
edytujAlitretynoina jest występującym w organizmie hormonem endogennym, wywodzącym się z witaminy A[4]. Związek ten aktywuje wszystkie poznane dotychczas podtypy wewnątrzkomórkowych receptorów retinoidowych: RARα, RARβ, RARγ, RXRα, RXRβ, RXRγ, przez co powoduje, iż receptory te zaczynają działać jako czynniki transkrypcyjne zależne od ligandów, które sterują ekspresją specyficznych genów[5][6]. Regulacja ekspresji tych genów ma związek z procesem różnicowania i namnażania komórek, bez względu na to, czy są one zdrowe czy też zrakowaciałe[7]. Nie wiadomo jednak dokładnie, jaki mechanizm odpowiada za skuteczność miejscowego leczenia mięsaka Kaposiego w przebiegu AIDS. Alitretynoina hamuje wzrost komórek mięsaka Kaposiego u 66,7% pacjentów w próbach klinicznych[8].
Farmakokinetyka
edytujLek podawany jest miejscowo, choć badania kliniczne nie wskazują na to, by wchłaniał się przez skórę. U chorych leczonych alitretynoiną badano stężenie kwasu 9-cis-retinowego przez okres 60 tygodni. Nie stwierdzono, by stosowanie miejscowe alitretynoiny powodowało zwiększenie jego stężenia we krwi w porównaniu osobami nieleczonymi tym lekiem.
Wskazania
edytujAlitretynoina stosowana jest w postaci żelu do stosowania miejscowego w leczeniu mięsaka Kaposiego w przebiegu AIDS[10], o ile[11]:
- zmiany skórne nie są objęte żadnym owrzodzeniem ani obrzękiem limfatycznym,
- nie ma jednoczesnej konieczności leczenia trzewnego mięsaka Kaposiego,
- ogólne leczenie przeciwretrowirusowe nie powoduje ustąpienia zmian skórnych,
- zastosowanie innych metod leczenia (np. radio- i chemioterapii) nie jest możliwe lub odpowiednie.
Leczenie alitretynoiną powinno trwać nie mniej niż 12 tygodni.
Przeciwwskazania
edytuj- nadwrażliwość na alitretynoinę, inne retinoidy lub na jakikolwiek inny składnik preparatu,
- ciąża i karmienie piersią,
- leczenie mięsaka Kaposiego znajdującego się w pobliżu innych zmian skórnych,
- dzieci i młodzież do 18. roku życia (ze względu na brak badań).
Ostrzeżenia specjalne
edytuj- Leczenie alitretynoiną powinno być prowadzone przez lekarza mającego doświadczenie w leczeniu mięsaka Kaposiego.
- Należy poinformować pacjenta, aby unikał nadmiernej ekspozycji na światło słoneczne lub promieniowanie ultrafioletowe, ze względu na możliwość wystąpienia reakcji nadwrażliwości.
- Nie należy przekraczać dobowej normy spożycia witaminy A podczas leczenia alitretynoiną.
- Badania na zwierzętach wskazują, że alitretynoina wykazuje, podobnie jak inne retinoidy, działanie uszkadzające płód. Dlatego też kobiety w wieku rozrodczym, które są leczone alitretynoinę, muszą stosować skuteczną antykoncepcję przez całą terapię, a także miesiąc po jej zakończeniu.
- Brak szczegółowych badań dotyczących skuteczności leczenia u kobiet i mężczyzn po 65. roku życia. W tych grupach rzadko obserwuje się występowanie mięsaka Kaposiego.
- Należy obserwować działania niepożądane pojawiające się w miejscu zastosowania leku. W przypadku ich znacznego nasilenia, należy zmniejszyć częstość jego podawania lub zrezygnować z leczenia alitretynoiną.
Interakcje
edytujZaleca się unikanie stosowania innych substancji na zmiany skórne leczone alitretynoiną. Można stosować oleje mineralne w celu uniknięcia świądu i wysuszenia skóry z zachowaniem dwugodzinnego odstępu przed i po nałożeniu preparatu. Alitretynoina znacznie zwiększa toksyczność N,N-dietylo-m-toluamidu (DEET), który jest składnikiem wielu środków odstraszających owady. Brak informacji wskazujących na interakcje alitretynoiny z preparatami podawanymi ogólnoustrojowo.
Działania niepożądane
edytujDziałania niepożądane powodowane przez alitretynoinę są podobne do tych, jakie występują podczas stosowania innych retinoidów. Częstość i nasilenie ich występowania wiąże się z częstością stosowania alitretynoiny. Objawy uboczne, w przeważającej większości, mają charakter miejscowy. Najczęściej występują:
- pękanie naskórka, powstawanie strupów, wysięki, wysypka i inne zmiany skórne o różnym nasileniu[12],
- ból, kłucie, mrowienie w miejscu nałożenia preparatu,
- krwawienia ze zmiany skórnej lub wokół niej, obrzęk, w tym obrzęki obwodowe.
Rzadziej mogą pojawić się:
- uogólnione powiększenie węzłów chłonnych,
- zapalenie tkanki łącznej,
- zapalenie żył,
- zakażenia zmiany skórnej.
Preparaty
edytuj- Panretin – Eisai Ltd. – żel 0,1% (1 mg alitretynoiny na 1 g żelu).
Przypisy
edytuj- ↑ a b Alitretinoin, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 449171 [dostęp 2020-03-20] (ang.).
- ↑ a b c Alitretinoin, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00523 (ang.).
- ↑ A. González de Arriba i inni, Kaposi’s Sarcoma Treated with Topical Alitretinoin, „Actas Dermo-Sifiliográficas”, 98 (1), 2007, s. 50–53, DOI: 10.1016/S1578-2190(07)70391-8, PMID: 17374335 (ang. • hiszp.).
- ↑ Kristian Tryggvason , Anna Romert , Ulf Eriksson , Biosynthesis of 9-cis-Retinoic Acid in Vivo. The Roles of Different Retinol Dehydrogenases and a Structure-Activity Analysis of Microsomal Retinol Dehydrogenases, „Journal of Biological Chemistry”, 276 (22), 2001, s. 19253–19258, DOI: 10.1074/jbc.M100215200, PMID: 11279029 (ang.).
- ↑ Fernando Zapata-Gonzalez i inni, 9-cis-Retinoic Acid (9cRA), a Retinoid X Receptor (RXR) Ligand, Exerts Immunosuppressive Effects on Dendritic Cells by RXR-Dependent Activation: Inhibition of Peroxisome Proliferator-Activated Receptor γ Blocks Some of the 9cRA Activities, and Precludes Them to Mature Phenotype Development, „Journal of Immunology”, 178 (10), 2007, s. 6130–6139, DOI: 10.4049/jimmunol.178.10.6130, PMID: 17475839 (ang.).
- ↑ Pascal F. Egea , André Mitschler , Dino Moras , Molecular Recognition of Agonist Ligands by RXRs, „Molecular Endocrinology”, 16 (5), 2002, s. 987–997, DOI: 10.1210/mend.16.5.0823, PMID: 11981034 (ang.).
- ↑ Eva Szabo , Proliferative Changes in Chemoprevention Trials: Learning From Secondary Endpoints, „Journal of the National Cancer Institute”, 99 (21), 2007, s. 1565–1567, DOI: 10.1093/jnci/djm206, PMID: 17971524 (ang.).
- ↑ Neil J. Bodsworth i inni, Phase III Vehicle-Controlled, Multi-Centered Study of Topical Alitretinoin Gel 0.1% in Cutaneous AIDS-Related Kaposi’s Sarcoma, „American Journal of Clinical Dermatology”, 2 (2), 2001, s. 77–87, DOI: 10.2165/00128071-200102020-00004, PMID: 11705307 (ang.).
- ↑ Pascal F. Egea i inni, Crystal structure of the human RXRα ligand-binding domain bound to its natural ligand: 9-cis retinoic acid, „The EMBO Journal”, 19 (11), 2000, s. 2592–2601, DOI: 10.1093/emboj/19.11.2592, PMID: 10835357 (ang.).
- ↑ Martin Dedicoat , Monica Vaithilingum , Robert R. Newton , Treatment of Kaposis sarcoma in HIV-1 infected individuals with emphasis on resource poor settings, „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2003, DOI: 10.1002/14651858.CD003256, PMID: 12917957 (ang.).
- ↑ Greg S. Morganroth , Topical 0.1% Alitretinoin Gel for Classic Kaposi Sarcoma, „Archives of Dermatology”, 138 (4), 2002, s. 542–543, DOI: 10.1001/archderm.138.4.542, PMID: 11939830 (ang.).
- ↑ James Varani i inni, Separation of retinoid-induced epidermal and dermal thickening from skin irritation, „Archives of Dermatological Research”, 295 (6), 2003, s. 255–262, DOI: 10.1007/s00403-003-0416-5, PMID: 14564458 (ang.).
Bibliografia
edytuj- Jan Kazimierz Podlewski , Alicja Chwalibogowska-Podlewska , Robert Adamowicz , Leki współczesnej terapii, Warszawa: Split Trading, 2005, ISBN 83-85632-82-4 .