Augusto Righi

włoski fizyk

Augusto Righi (ur. 27 sierpnia 1850 w Bolonii, zm. 8 czerwca 1920 tamże) – włoski fizyk, jeden z pionierów badań fal elektromagnetycznych i nad fizyką ciała stałego, związany z Uniwersytetem Bolońskim, wyróżniony w roku 1905 przez Royal Society – jako jeden z pierwszych – przyznaniem Hughes Medal[1].

Augusto Righi
Ilustracja
Fotografia eksponowana w Muzeum Fizyki w Bolonii
Data i miejsce urodzenia

27 sierpnia 1850
Bolonia, Włochy

Data i miejsce śmierci

8 czerwca 1920
Bolonia, Włochy

Zawód, zajęcie

fizyk

Życiorys

edytuj

Urodził się w Bolonii, gdzie ukończył studia na Uniwersytecie Bolońskim, uzyskując w roku 1872 stopień BS inżynierii lądowej. W następnych latach pracował jako[2][1]:

Jednym z jego uczniów na Uniwersytecie w Bolonii był Guglielmo Marconi – młody pasjonat elektryczności i elektromagnetyzmu. Gdy Marconi nie zdał wstępnych egzaminów na uniwersytet, szanowany już wówczas prof. Augusto Righi umożliwił mu wysłuchanie swoich wykładów, korzystanie z uniwersyteckiej biblioteki i udział w badaniach laboratoryjnych (lata 1892–1895)[3][1][4].

Badania naukowe i wynalazki

edytuj

W ramach pracy dyplomowej, wykonywanej w Bolonii, Augusto Righi wybudował maszynę elektrostatyczną (elettrometro ad induzione di Righi), która bywa uznawana za przodka akceleratora Van de Graaffa. W następnych latach podejmował badania w wielu obszarach fizyki[2].

W roku 1878 przedstawił na Wystawie Światowej w Paryżu swoją modyfikację telefonu Alexandra G. Bella, którego prototyp został przedstawiony do opatentowania w roku 1876[a][5]. Righi w istotnym stopniu zmodyfikował konstrukcję głośnika, jednak urządzenie nie odniosło spodziewanego sukcesu komercyjnego[2].

Kierunek badań naukowych, uznawanych za najbardziej doniosłe, Augusto Righi wybrał pod wpływem fascynacji pracami Heinricha Hertza, który w latach 1886–1888 doświadczalnie potwierdził istnienie fal elektromagnetycznych (wskazując możliwości ich wytwarzania i odbierania) oraz słuszność równań Maxwella, opisujących właściwości i oddziaływanie pola elektrycznego i magnetycznego[2][1]. Korzystając ze zmodyfikowanego przez siebie oscylatora Hertza A. Righi wykonał eksperymenty potwierdzające elektromagnetyczny charakter światła oraz umożliwiające pierwsze obserwacje efektów fotoelektrycznych – zauważył, że płyta naświetlana wiązką promieniowania ultrafioletowego jest naładowana dodatnio, a więc promieniowanie ogranicza emisję elektronów z powierzchni metalu[2][b].

Schemat brytyjskiej maszyny elektrostatycznej z roku 1903
Eksperyment Hertza (wizja artysty)
Iskiernik z 1890 roku (A. Righi), stosowany w nadajnikach Marconiego (1894–1898)
 
Guglielmo Marconi z nadajnikiem
 
Grupa uczestników Wikiraduno Bologna 2006, przy Via Augusto Righi

Istotnym wkładem, jaki wniósł A. Righi w poznanie istoty promieniowania elektromagnetycznego, było rozszerzenie zakresu badań wykonanych przez Hertza (przedwcześnie zmarłego w roku 1894) za pomocą promieniowania o długości fali nieco poniżej jednego metra. Righi skonstruował urządzenia umożliwiające badania z zastosowaniem promieniowania o długości fali poniżej 2,5 cm, co utorowało drogę do badań w dziedzinie mikrofal (zob. widmo fal elektromagnetycznych). Nowy rodzaj oscylatora umożliwił badania podstawowe – obserwacje właściwości fal elektromagnetycznych (odbicie, załamanie, interferencja, dyfrakcja, polaryzacja). Wyniki badań A. Righi opublikował w książce Ottica delle oscillazioni elettriche (1897). Opisał również sposoby otrzymywania fal o różnej długości i określonym zasięgu (przypuszcza się, że ograniczenie badań do zasięgu 25 metrów było związane z długością korytarza w laboratorium[2]). W roku 1900 rozpoczął również badania promieniowania X[4]. W roku 1903 napisał pierwszą pracę na temat telegrafu bezprzewodowego[4].

Oscylator, który skonstruował A. Righi, został wykorzystany komercyjnie w nadajnikach radiowych przez Marconiego[2][1][4].

Augusto Righi należał do grupy założycieli naukowego stowarzyszenia Società Italiana di Fisica (SIF), które utworzono w roku 1897. Był jego wiceprezesem w latach 1899–1900 i prezesem przez kolejne dwa lata[2].

Publikacje

edytuj

Tłumaczono i wznawiano wydania książek[6]:

  • Die Optik der elektrischen Schwingungen Experimental-Untersuchungen uber elektromagnetische Analoga zu den wichtigsten Erscheinungen der Optik (1898)[7],
  • Modern Theory of Physical Phenomena, Radio-Activity, Ions, Electrons (1904)[1][8].

Wyróżnienia i upamiętnienie

edytuj

Augusto Righi był kilkakrotnie nominowany do Nagród Nobla w dziedzinie fizyki, jednak jej nie otrzymał. Jego istotny wkład w rozwój tej nauki trzykrotnie wspominali inni laureaci, w czasie uroczystości wręczania nagród za[2]:

W biogramie zamieszczonym w Notable Names Database wymieniono[1]:

Wśród innych dowodów pamięci znajduje się m.in.:

  • nazwanie Via Augusto Righi jednej z ulic w Bolonii[9],
  • nadanie jego imienia Instytutowi Fizyki na Uniwersytecie Bolońskim[2],
  • wydanie znaczka pocztowego Augusto Righi, physicist z okazji 100-lecia urodzin[10].
  1. A.G. Bell otrzymał patent w okolicznościach budzących poważne kontrowersje (zob. przypis „Aleksander Graham Bell kontra Elisha-Gray”).
  2. W roku 1897 Joseph John Thomson opisał promieniowanie katodowe jako strumień cząstek o określonym ładunku ujemnym i masie. Nazwę elektron wprowadził George Johnstone Stoney w roku 1891 (zob. też Hendrik Lorentz, Joseph John Thomson, Pieter Zeeman, William Crookes).

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g Augusto Righi. [w:] NNDB [on-line]. [dostęp 2014-03-07]. (ang.).
  2. a b c d e f g h i j Augusto Righi (Silvio Bergia), s.1. [w:] Strona internetowa Università di Bologna [on-line]. www.scienzagiovane.unibo.it. [dostęp 2014-03-15]. (wł.)., s.2, s.3
  3. Augusto Righi. Fondazione Guglielmo Marconi. [dostęp 2014-03-15]. (ang.).
  4. a b c d Scientists born on August 27th > Augusto Righi. [w:] Today In Science History [on-line]. todayinsci.com. [dostęp 2014-03-15]. (ang.).
  5. Aleksander Graham Bell kontra Elisha Gray [online], CBA [dostęp 2014-03-15] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-23].
  6. Search Results: Righi, Augusto, 1850-1920. [w:] AbeBooks [on-line]. www.abebooks.com. [dostęp 2014-03-16].
  7. Righi Augusto: Die Optik der elektrischen Schwingungen Experimental-Untersuchungen uber elektromagnetische Analoga zu den wichtigsten Erscheinungen der Optik. [w:] Ebook [on-line]. [dostęp 2014-03-16]. (niem.).
  8. Righi Augusto 1850-1920: Modern Theory of Physical Phenomena, Radio-Activity, Ions, Electrons. [w:] Reprodukcja tekstu klasycznego, ISBN 1-314-14433-2, 9781314144338 [on-line]. Hard Press, 2013. [dostęp 2014-03-16]. (ang.).
  9. Via Augusto Righi, Bolonia. [w:] OpenStreetMap [on-line]. [dostęp 2014-03-16].
  10. Augusto Righi, physicist in an italian stamp. Dijitalimaj. [dostęp 2014-03-16]. (ang.).

Linki zewnętrzne

edytuj