Bitwa pod Stołowiczami (1919)
Bitwa pod Stołowiczami – walki grupy płk. Aleksandra Boruszczaka i płk. Franciszka Ostrowskiego z oddziałami Zachodniej Dywizji Strzelców toczone w początkowym okresie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
16–19 kwietnia 1919 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Stołowiczami | ||
| Terytorium | |||
| Wynik |
zwycięstwo D L-B | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Wojna Polska 1918–1921[1]
Geneza edytuj
W ostatnich miesiącach 1918 i w pierwszych 1919 na wschodnich krańcach odradzającej się Rzeczypospolitej stacjonowały wojska niemieckie Ober-Ostu. Ich ewakuacja powodowała, że opuszczane przez nie tereny od wschodu zajmowała Armia Czerwona. Jednocześnie od zachodu podchodziły oddziały odradzającego się Wojska Polskiego[2]. W lutym 1919 oddziały polskie weszły w kontakt bojowy z jednostkami Armii Czerwonej. Rozpoczęła się nigdy nie wypowiedziana wojna polsko-bolszewicka[3]. W tym okresie oddziały polskie prowadziły ograniczone działania zaczepne[4]. W połowie lutego front polsko-sowiecki ustalił się na linii rzeki Szczary[5]. 26 marca 1919 marszałek Józef Piłsudski przedstawił w Brześciu plan wyzwolenia Wilna. Plan przewidywał też wykonanie uderzenia demonstracyjnego na Baranowicze, Lidę i Nowogródek. Miały one odwrócić uwagę dowództwa sowieckiej Dywizji Zachodniej od głównego kierunku uderzenia, jakim był kierunek wileński[6][7].
Zadanie opanowania Baranowicz i Nowogródka powierzono gen. Adamowi Mokrzeckiemu. Dysponował on dziewięcioma batalionami piechoty, 3. i 9 pułkiem ułanów, grupą jazdy mjr. Dąbrowskiego i trzema bateriami artylerii[8]. Główne zadanie wykonywała grupa płk. Aleksandra Boruszczaka[9].
Walczące wojska edytuj
 Wojsko Polskie
| ||
|---|---|---|
| dowództwo Dywizji Litewsko-Białoruskiej | gen. Stanisław Szeptycki | Front Litewsko-Białoruski |
| ⇒ grupa płk. Boruszczaka | płk Aleksander Boruszczak | Dywizja L-B |
| ⇒ grupa płk. Ostrowskiego | płk. Franciszek Ostrowski | |
| → Grodzieński pułk strzelców | mjr Bronisław Bohaterewicz | Dywizja L-B |
| → szwadron ułanów grodzieńskich | por. Stanisław Czuczełowicz | Grodzieński ps |
| → 3 i 6/Białostockiego ps | por. Stefan Lewicki | |
| → batalion milicji ludowej (8 baon strzelców) | por. Bolesław Ostrowski | |
| → działon 7 pułku artylerii polowej | ||
 Armia Czerwona
| ||
| dowództwo Dywizji Zachodniej | Roman Łągwa | Armia Zachodnia |
| ⇒ 4 rewolucyjny pułk warszawski | Jan Makowski | Dywizja Zachodnia |
Walki pod Stołowiczami edytuj
15 kwietnia maszerująca na Baranowicze grupa płk. Boruszczaka napotkała w rejonie Stołowicz 2 Brygadę sowieckiej Zachodniej Dywizji Strzelców[10][7].
Następnego dnia szwadron ułanów grodzieńskich opanował Stołowicze. 17 kwietnia o świcie kontratak sowieckich marynarzy wyrzucił polskich ułanów z miejscowości. Kryjący odwrót chorąży Stanisław Sołtan został schwytany i w bestialski sposób zamordowany. Zagrożone okrążeniem cofnęło się całe lewe skrzydło grupy płk. Aleksandra Boruszczaka[11]. Aby opanować sytuację, dowództwo Dywizji Litewsko-Białoruskiej zorganizowało grupę taktyczną w składzie Grodzieński pułk strzelców, dwie kompanie Białostockiego pułku strzelców, batalionu milicji ludowej i działonu 7 pułku artylerii polowej. W sumie grupa liczyła około 700 „bagnetów” i 53 „szable”, 4 ciężkie karabiny maszynowe, 4 miotacze min i 1 działo[11]. Dowódca tak zorganizowanej grupy płk Franciszek Ostrowski[a] otrzymał rozkaz obejścia Stołowicz od północy, zdobycia miasteczka i odcięcia odwrotu oddziałom sowieckim walczącym z grupą płk. Boruszczaka[12][13].
Grupa wyruszyła wieczorem 18 kwietnia i maszerowała lasami na Podstarzyki – Cukantowcze – Zapole. Nocą z 18 na 19 kwietnia podeszła pod Stołowicze. Grupa przyjęła następujące ugrupowanie bojowe: pułk grodzieński stanął na wschód od drogi Zapole – Stołowicze; dwie kompanie Białostockiego ps na wschód od pułku grodzieńskiego, ułani por. Stanisława Czuczełowicza patrolowali w kierunku na Torczyce – Koldyczewo – Horodyszcze, zaś 8 batalion milicji ludowej pozostał w odwodzie w Cukantowiczach[14]. Major Bronisław Bohaterewicz uszykował grodzieńskich strzelców do szturmu następująco: w pierwszej linii na prawym skrzydle stała 2 kompania, a na lewym 4 kompania. W 2 linii nacierać miała szkoła podoficerska i 3 kompania. Pułk miał uderzyć wprost z północy przez folwark Stołowicze, a kompanie białostockie otrzymały zadanie obejścia miasteczka od północnego wschodu, by zamknąć wrogowi odwrót na Torczyce[14].
Zgodnie z planem, o 3.30 grupa uderzeniowa rozpoczęła natarcie od północy i północnego wschodu. Nad ranem strzelcy grodzieńscy przełamali obronę sowieckiego warszawskiego pułku strzelców i szwadronu kawalerii. Sowieckie oddziały wycofały się z miasta[15].
Bilans walk edytuj
Polskie oddziały zdobyły Stołowicze i nacierały dalej na Baranowicze. Przeciwnik stracił 46 poległych, wielu rannych i jeńców[15]. Straty polskie 3 zabitych strzelców grodzieńskich (Jerzy Krysiuk[16][17], Leon Łączyński[18][19] i Antoni Petelczyc[20][21]) oraz 7 rannych[22].
Uwagi edytuj
- ↑ Etatowy dowódca Grodzieńskiego pułku strzelców.
Przypisy edytuj
- ↑ Przybylski 1930 ↓.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 9.
- ↑ Wyszczelski 2011 ↓, s. 146.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 11.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 23.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 24.
- ↑ a b Waligóra 1928 ↓, s. 96.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 24-25.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 25.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 394.
- ↑ a b Dąbrowski 1928 ↓, s. 11.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 394-395.
- ↑ Różycki i Dybkowski 1929 ↓, s. 10.
- ↑ a b Dąbrowski 1928 ↓, s. 11-12.
- ↑ a b Odziemkowski 2004 ↓, s. 395.
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 433.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 13, tu Krysiak.
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 500.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 13, tu Łęczyński.
- ↑ Lista strat 1934 ↓, s. 668.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 13, tu Petelszyc.
- ↑ Dąbrowski 1928 ↓, s. 14.
Bibliografia edytuj
- Lista strat Wojska Polskiego. Polegli i zmarli w wojnach 1918-1920. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1934.
- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Jerzy Dąbrowski: Zarys historii wojennej 81-go pułku Strzelców Grodzieńskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1928, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Adam Przybylski: Wojna polska 1918–1921. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1930.
- Marian Różycki, Stefan Dybkowski: Zarys historii wojennej 79-go pułku piechoty. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Bolesław Waligóra: Dzieje 85-go pułku Strzelców Wileńskich. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1928.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Wojna o polskie kresy 1918–1921. Warszawa: Wydawnictwo Bellona SA, 2011. ISBN 978-83-11-12866-8.