Bukowate (Fagaceae Dumort.) – rodzina roślin z rzędu bukowców, obejmująca około 730–930 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego)[2][3]. Zasięg tych roślin obejmuje obszary pod wpływem klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, ale też Amerykę Środkową po północno-zachodnie krańce Ameryki Południowej oraz Azję Południowo-Wschodnią do Nową Gwineę[3]. Do bukowatych należą ważne gospodarczo rodzaje drzew ze względu na to, że stanowią źródło surowca drzewnego. Ważnym surowcem o wielorakim zastosowaniu jest kora dębu korkowego. Liczne gatunki dostarczają także jadalnych nasion, zwłaszcza kasztan jadalny i kasztan chiński, ale nasiona innych gatunków z tego rodzaju i pozostałych spożywane były lokalnie, jako pożywienie głodowe lub pasza. Z kory dębów i drzew z rodzaju Castanopsis uzyskiwano barwniki, a żołędzi tych pierwszych używano do pozyskiwania tanin[3].

Bukowate
Ilustracja
Buk zwyczajny
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bukowce

Rodzina

bukowate

Nazwa systematyczna
Fagaceae Dumort
Anal. Fam. Pl.: 11, 12. 1829
Zasięg
Mapa zasięgu
Aleja buka zwyczajnego w Niemczech

Morfologia

edytuj
Pokrój
Drzewa lub krzewy o liściach zimozielonych lub opadających zimą[3].
Liście
Pojedyncze, skrętoległe, rzadko w okółkach po trzy (u Trigonobalanus). Blaszka liściowa całobrzega, faliście karbowana, piłkowana lub ząbkowana, zawsze z pierzastym użyłkowaniem. Przylistki obecne, zwykle szybko odpadające. Liście często pokryte są rozgałęzionymi lub gwiazdkowatymi włoskami[3].
Kwiaty
Drobne, jednopłciowe, promieniste, skupione w różnego rodzaju kwiatostany – kłosy, główki, wierzchotki lub wyrastające pojedynczo w kątach liści. Kwiaty męskie często w kwiatostanach zwisających, wiotkich. Okwiat składa się najczęściej z 6 listków, czasem z 4 do 9. W kwiatach męskich znajduje się najczęściej 12, rzadziej od 4 do 20 pręcików. Pylniki nerkowate, otwierające się podłużnymi pęknięciami zwisają na długich, cienkich nitkach. Kwiaty żeńskie otoczone są przez kupulę. Czasem obecne są prątniczki w liczbie 6 do 12. Górna zalążnia jest dwu- do sześciokomorowa, z odpowiadającą liczbie komór liczbą szyjek słupka na szczycie. Znamiona są główkowate lub równowąskie[3].
Owoce
Od jednego do trzech orzechów kulistawych, trójkanciastych lub oskrzydlonych zawsze wspartych lub w różnym stopniu zamkniętych w kupuli[3].

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jedna z rodzin rzędu bukowców należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2]:

bukowce

bukanowate Nothofagaceae




bukowate Fagaceae





woskownicowate Myricaceae



orzechowate Juglandaceae





rzewniowate Casuarinaceae




brzozowate Betulaceae



Ticodendraceae







Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal, rząd bukowce (Fagales Engl.), rodzina bukowate (Fagaceae Dumort.)[4].

Podział i wykaz rodzajów[5]

Podrodzina Fagoideae K. Koch

  • Fagus L.buk

Podrodzina Quercoideae Õrsted

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-06-23] (ang.).
  3. a b c d e f g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 277-278. ISBN 978-1-84246-634-6.
  4. Crescent Bloom: Fagaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-04]. (ang.).
  5. List of genera in family FAGACEAE. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2010-01-04]. (ang.).
  6. Notholithocarpus Manos, Cannon & S.H.Oh. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-26].
  7. Paul S. Manos, Charles H. Cannon, Sang-Hun Oh. Phylogenetic Relationships and Taxonomic Status Of the Paleoendemic Fagaceae Of Western North America: Recognition Of A New Genus, Notholithocarpus. „Madroño”. 55, 3, s. 181-190, 2008. DOI: 10.3120/0024-9637-55.3.181.