Bukowate
Bukowate (Fagaceae Dumort.) – rodzina roślin z rzędu bukowców, obejmująca około 730–930 gatunków (w zależności od ujęcia systematycznego)[2][3]. Zasięg tych roślin obejmuje obszary pod wpływem klimatu umiarkowanego na półkuli północnej, ale też Amerykę Środkową po północno-zachodnie krańce Ameryki Południowej oraz Azję Południowo-Wschodnią do Nową Gwineę[3]. Do bukowatych należą ważne gospodarczo rodzaje drzew ze względu na to, że stanowią źródło surowca drzewnego. Ważnym surowcem o wielorakim zastosowaniu jest kora dębu korkowego. Liczne gatunki dostarczają także jadalnych nasion, zwłaszcza kasztan jadalny i kasztan chiński, ale nasiona innych gatunków z tego rodzaju i pozostałych spożywane były lokalnie, jako pożywienie głodowe lub pasza. Z kory dębów i drzew z rodzaju Castanopsis uzyskiwano barwniki, a żołędzi tych pierwszych używano do pozyskiwania tanin[3].
Buk zwyczajny | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina |
bukowate |
Nazwa systematyczna | |
Fagaceae Dumort Anal. Fam. Pl.: 11, 12. 1829 | |
Zasięg | |
Morfologia
edytuj- Pokrój
- Drzewa lub krzewy o liściach zimozielonych lub opadających zimą[3].
- Liście
- Pojedyncze, skrętoległe, rzadko w okółkach po trzy (u Trigonobalanus). Blaszka liściowa całobrzega, faliście karbowana, piłkowana lub ząbkowana, zawsze z pierzastym użyłkowaniem. Przylistki obecne, zwykle szybko odpadające. Liście często pokryte są rozgałęzionymi lub gwiazdkowatymi włoskami[3].
- Kwiaty
- Drobne, jednopłciowe, promieniste, skupione w różnego rodzaju kwiatostany – kłosy, główki, wierzchotki lub wyrastające pojedynczo w kątach liści. Kwiaty męskie często w kwiatostanach zwisających, wiotkich. Okwiat składa się najczęściej z 6 listków, czasem z 4 do 9. W kwiatach męskich znajduje się najczęściej 12, rzadziej od 4 do 20 pręcików. Pylniki nerkowate, otwierające się podłużnymi pęknięciami zwisają na długich, cienkich nitkach. Kwiaty żeńskie otoczone są przez kupulę. Czasem obecne są prątniczki w liczbie 6 do 12. Górna zalążnia jest dwu- do sześciokomorowa, z odpowiadającą liczbie komór liczbą szyjek słupka na szczycie. Znamiona są główkowate lub równowąskie[3].
- Owoce
- Od jednego do trzech orzechów kulistawych, trójkanciastych lub oskrzydlonych zawsze wspartych lub w różnym stopniu zamkniętych w kupuli[3].
Systematyka
edytuj- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Jedna z rodzin rzędu bukowców należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2]:
bukowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa oczarowe (Hamamelididae Takht.), nadrząd Juglandanae Takht. ex Reveal, rząd bukowce (Fagales Engl.), rodzina bukowate (Fagaceae Dumort.)[4].
Podrodzina Fagoideae K. Koch
- Fagus L. – buk
Podrodzina Quercoideae Õrsted
- Castanea Mill. – kasztan
- Castanopsis (D.Don) Spach
- Chrysolepis Hjelmq.
- Lithocarpus Blume – litokarpus
- Notholithocarpus Manos, Cannon & S.H.Oh[6][7]
- Quercus L. – dąb
- Trigonobalanus Forman
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b c Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-06-23] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 277-278. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ Crescent Bloom: Fagaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-04]. (ang.).
- ↑ List of genera in family FAGACEAE. Vascular Plant Families and Genera. [dostęp 2010-01-04]. (ang.).
- ↑ Notholithocarpus Manos, Cannon & S.H.Oh. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-04-26].
- ↑ Paul S. Manos, Charles H. Cannon, Sang-Hun Oh. Phylogenetic Relationships and Taxonomic Status Of the Paleoendemic Fagaceae Of Western North America: Recognition Of A New Genus, Notholithocarpus. „Madroño”. 55, 3, s. 181-190, 2008. DOI: 10.3120/0024-9637-55.3.181.
- EoL: 4197
- Flora of China: 10338
- Flora of North America: 10338
- GBIF: 4689
- identyfikator iNaturalist: 47852
- IPNI: 30000116-2
- ITIS: 19275
- NCBI: 3503
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:30000116-2
- Tela Botanica: 100924
- identyfikator Tropicos: 42000062
- identyfikator taksonu Fossilworks: 52764
- CoL: 623R7