Cetiozaur

(Przekierowano z Cetiosaurus)

Cetiozaur (Cetiosaurus) – rodzaj zauropoda z rodziny cetiozaurów (Cetiosauridae); jego nazwa znaczy „wielorybi jaszczur”. Jest pierwszym naukowo opisanym zauropodem. Żył w epoce środkowej jury (ok. 180–170 mln lat temu) na terenach współczesnej Europy. Jego szczątki znaleziono w Anglii, a skamieniałości gatunków dawniej zaliczanych do tego rodzaju również w Maroku oraz Algierii.

Cetiozaur
Cetiosaurus
Owen, 1841
Okres istnienia: 180–170 mln lat temu
180/170
180/170
Ilustracja
Cetiosaurus oxoniensis
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

zauropsydy

Podgromada

diapsydy

Nadrząd

dinozaury

Rząd

dinozaury gadziomiedniczne

Podrząd

zauropodomorfy

Infrarząd

zauropody

(bez rangi) euzauropody
Rodzina

cetiozaury

Rodzaj

cetiozaur

Morfologia

edytuj
 
Prawa łopatka cetiozaura (Oxford University Museum of Natural History)

Morfologia cetiozaura nie jest dobrze poznana ze względu na niewłaściwe diagnozy tego rodzaju, które pozwoliły na przypisanie do niego wielu gatunków oraz niekompletnych i niediagnostycznych skamieniałości. W 2003 roku Upchurch i Martin przedefiniowali rodzaj Cetiosaurus i wyszczególnili pięć autapomorfii kręgów, szewronów i kości łokciowej[1]. Szacuje się, że cetiozaur mierzył około 18 m długości i ważył około 27 ton. W odróżnieniu od większości innych gatunków, miał lite kręgi, a nie lżejsze, jamiste. Jego kręgi miały ponadto większy trzon i mniej wydatne wyrostki poprzeczne i wyrostek kolczysty. Podobnie jak u wielu innych zauropodów, jego ciężkie, pękate ciało wspierało się na słoniowatych kończynach, których stopy prawdopodobnie podścielone były grubymi poduszkami z tkanki łącznej[2].

Klasyfikacja

edytuj

Cetiozaur był przedstawicielem prymitywnej rodziny cetiozaurów – prymitywnych zauropodów, będących dominującą grupą tych dinozaurów przez ponad połowę okresu jurajskiego. Są blisko spokrewnione z rodzinami diplodoków (Diplodocidae) oraz kamarazaurów (Camarasauridae), które mogą być ich bezpośrednimi potomkami[3][4].

Paleobiologia

edytuj

Średniej wielkości zauropod, prawdopodobnie żyjący stadnie, w grupach składających się z kilkunastu osobników. Cetiozaur – jako zwierzę niezdolne do przeżuwania pokarmu – połykał kamienie (gastrolity), które dokonywały mechanicznego rozdrobnienia pożywienia (głównie paproci i liści drzew) w żołądku dinozaura. Przypuszczalnie zauropod ten umiał i lubił pływać – na co wskazują znalezione tropy wyłącznie przednich kończyn (tylne były unoszone przez wodę)[potrzebny przypis].

Historia odkryć

edytuj

Szczątki tego dinozaura (kręg ogonowy) odkryto po raz pierwszy prawdopodobnie w 1809 roku. W latach 30. XIX wieku kilka kości należących do cetiozaura, otrzymał William Buckland – francuski anatom, baron Georges Cuvier, oznaczył je jako kości wieloryba. Sir Richard Owen wykluczył tę hipotezę i uznał, że szczątki należały do wielkiego zwierzęcia, pływającego za pomocą bocznych wygięć ogona (jak krokodyle). W 1848 roku profesor John Phillips, po odkryciu kości udowej cetiozaura, stwierdził, że należą one do zwierzęcia prowadzącego lądowy tryb życia. Dopiero w 1869 roku Thomas Henry Huxley zidentyfikował je jako wielkiego czworonożnego gada o wadze kilku słoni[2].

Gatunki

edytuj
  • Cetiosaurus medius Owen, 1841
  • Cetiosaurus longus Owen, 1841
  • Cetiosaurus oxoniensis Phillips, 1871 (typowy)
  • Cetiosaurus mogrebiensis Lapparent, 1955

Do 2014 roku gatunkiem typowym rodzaju był Cetiosaurus medius, którego holotyp jest bardzo niekompletny i niediagnostyczny. Według Upchurcha i Martina wszystkie gatunki z rodzaju Cetiosaurus, z wyjątkiem C. oxoniensis z Anglii, są wątpliwe lub nieprawidłowe[1], dlatego też – aby utrzymać nazwę Cetiosaurus – niektórzy naukowcy proponują zmianę gatunku typowego z C. medius Owen, 1841 na C. oxoniensis Phillips, 1871 – znany ze znacznie bardziej kompletnego materiału kopalnego[5]. W 2014 roku Międzynarodowa Komisja Nomenklatury Zoologicznej oficjalnie ustanowiła C. oxoniensis gatunkiem typowym rodzaju Cetiosaurus[6].

Przypisy

edytuj
  1. a b Paul Upchurch, John Martin. The anatomy and taxonomy of Cetiosaurus (Saurischia, Sauropoda) from the Middle Jurassic of England. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 23 (1), s. 208–231, 2003. DOI: 10.1671/0272-4634(2003)23%5B208:TAATOC%5D2.0.CO;2. (ang.). 
  2. a b David Lambert: Księga dinozaurów. Warszawa: ZETDEZET, 1994, s. 92–93. ISBN 83-85056-26-2.
  3. Przyczyną rozejścia się obu linii rodowych były prawdopodobnie różnice w upodobaniach pokarmowych.
  4. Zdeněk V. Špinar, Philip J. Currie: Wielkie dinozaury. Dzieje ewolucji gigantów. Warszawa: Warszawski Dom Wydawniczy, 1994, s. 48. ISBN 83-85558-18-7.
  5. Paul Upchurch, John Martin, Michael P. Taylor. Cetiosaurus Owen, 1841 (Dinosauria, Sauropoda): proposed conservation of usage by designation of Cetiosaurus oxoniensis Phillips, 1871 as the type species. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 66 (1), s. 51–55, 2009. (ang.). 
  6. Opinion 2331 (Case 3472). Cetiosaurus Owen, 1841 (Dinosauria, Sauropoda): usage conserved by designation of Cetiosaurus oxoniensis Phillips, 1871 as the type species. „Bulletin of Zoological Nomenclature”. 71 (1), s. 48–50, 2014. (ang.).