Charles Baudelaire
Charles Pierre Baudelaire (wym. [ʃaʁl bodlɛʁ]) (ur. 9 kwietnia 1821 w Paryżu, zm. 31 sierpnia 1867 tamże) – francuski poeta i krytyk, parnasista zaliczany do grona tzw. „poetów wyklętych”. Znany z przekładów utworów m.in. Edgara Allana Poego. Prekursor symbolizmu i dekadentyzmu.
Étienne Carjat, portret Baudelaire’a (1862) | |
Imię i nazwisko |
Charles Pierre Baudelaire |
---|---|
Data i miejsce urodzenia |
9 kwietnia 1821 |
Data i miejsce śmierci |
31 sierpnia 1867 |
Narodowość |
francuska |
Dziedzina sztuki | |
Jego – epatująca śmiałą erotyką, brzydotą, obrazami zła i profanacji – twórczość wywoływała w swoim czasie kontrowersje, a autora wielokrotnie oskarżano o obrazę moralności. Baudelaire często podejmował tematy prostytucji, dewiacji, życia na marginesie społecznym oraz buntu przeciwko tradycji i religii. W jego twórczości widoczne są akcenty mizoginiczne oraz gnostyckie.
W młodości Charles Baudelaire przyjaźnił się z takimi pisarzami jak Honoré de Balzac, Gérard de Nerval czy Theophile Gautier.
Życiorys
edytujUrodził się w Paryżu w rodzinie byłego księdza rzymskokatolickiego, a następnie urzędnika François Baudelaire’a i Caroline z domu Dufays. W wieku sześciu lat stracił ojca. Ponieważ matka wyszła ponownie za mąż za oficera Jacques’a Aupicka w 1828 przeniósł się razem z rodziną do Lyonu, gdzie jego ojczym służył jako dowódca batalionu w stopniu pułkownika[1]. Początkowo uczył się w Collège Royale w Lyonie. Od 1836 przebywał ponownie w Paryżu jako uczeń Collège Louis-le-Grand. W tym okresie powstały jego pierwsze wiersze, pisane w języku francuskim i po łacinie. W 1839 został usunięty ze szkoły. Zdał jednak z powodzeniem egzamin maturalny w trybie eksternistycznym. W 1840 rozpoczął studia prawnicze. Obracał się w towarzystwie bohemy Paryża. Często odwiedzał prostytutki i w tym okresie mógł zarazić się rzeżączką i syfilisem. Zaczął też zadłużać się, głównie za ubrania[2]. Zbulwersowana jego zachowaniem rodzina postanowiła go od tego środowiska odseparować. W 1841 ojczym wysłał go na rok do Indii, pragnąc wdrożyć go do pracy w handlu[1]. Baudelaire nie dotarł tam jednak. W 1842 jego statek z powodu sztormu na Oceanie Indyjskim musiał zakończyć rejs na Mauritiusie.
Po powrocie z podróży Baudelaire jako pełnoletni otrzymał spadek po ojcu, osiadł w Paryżu i zerwał kontakty z rodziną. Rozpoczął życie bogatego dandysa. Wstąpił do kół literackich i kontynuował pracę twórczą. Przed 1845 powstała pierwsza część zbioru Sztuczne raje oraz niektóre utwory włączone następnie do Kwiatów zła[1]. 30 czerwca 1845 roku podjął próbę samobójczą, która zakonczyła się niepowodzeniem[3]. W 1848 wziął udział w rewolucji lutowej, pragnąc w ten sposób przede wszystkim wyrazić bunt przeciwko rodzinie (ojczymowi)[1]. W tym samym roku rozpoczął pracę nad tłumaczeniem utworów Edgara Allana Poego[1].
W 1855 osiemnaście jego utworów poetyckich zostało wydrukowanych w „Revue des deux Mondes”, dwa lata później miała miejsce pierwsza publikacja Kwiatów zła. Treść niektórych zawartych w tomie wierszy stała się przyczyną wytoczenia poecie procesu o obrazę moralności publicznej, który zakończył się obłożeniem go karą grzywny i konfiskatą niektórych tekstów[4].
W 1860 opublikował tom Sztuczne raje, rok później rozszerzone wydanie Kwiatów zła z nowymi utworami. Od 1864 przebywał na stałe w Brukseli pracując nad poematami prozą, które zostały wydane pośmiertnie, jako Paryski spleen[4].
Strój był dla niego rodzajem autokreacji: ubierał się na czarno, nosił lakierki, jasnoróżowe rękawiczki i czerwony krawat. Postulując programowe próżniactwo, sam ciężko pracował, przeważnie żyjąc w biedzie. Jego stan zdrowia pogarszały modne wśród ówczesnej paryskiej cyganerii narkotyki (eter, opium, haszysz). W 1864 roku uciekł przed wierzycielami do Belgii, gdzie jego stan zdrowia znacznie się pogorszył. Rok przed śmiercią sparaliżowany i niezdolny do mówienia przewieziony został do Paryża[4].
Dzieła
edytuj- 1845: Salon 1845
- 1846: Salon 1846
- 1847: La Fanfarlo
- 1852: Sztuka romantyczna
- 1857: Kwiaty zła
- 1864: Paryski spleen. Poematy prozą
- 1866: Odpryski
Baudelaire był autorem jednych z pierwszych przekładów na język francuski literatury Edgara Allana Poego, którego dzieła wypromował we Francji. Jego tłumaczenia zostały zebrane w Histoires extraordinaires.
Odniesienia w kulturze
edytuj- Le Mauvais Moine/ Mnich - tekst Baudelaire'a w wykonaniu Danziger Man & Carlos, w wersjach językowych polskiej i francuskiej.
- Wojciech Płocharski na płycie Cyfry duetu Przyjaciele wykonuje piosenki do wierszy Zapach egzotyczny oraz Zaproszenie do podróży.
- Manga Shūzō Oshimiego wydawana w latach 2009 - 2014 nosi tytuł "Kwiaty zła" (惡の華, Aku no Hana) i zawiera liczne nawiązania i cytaty z twórczości Baudelaire'a, zwłaszcza do dzieła o tym samum tytule. Manga doczekała się dwóch adaptacji - serial anime z 2013 oraz film aktorski z 2019.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e M. Jastrun, Baudelaire, s. 23.
- ↑ Joanna Richardson: Baudelaire. Nowy Jork: St. Martin’s Press, 1994, s. 70. ISBN 0-312-11476-1. LCCN 94019660. OCLC 30736784.
- ↑ Alison Flood , Baudelaire suicide letter fetches three times estimated price at auction, „The Guardian”, 5 listopada 2018, ISSN 0261-3077 [dostęp 2024-08-16] (ang.).
- ↑ a b c M. Jastrun, Baudelaire, s. 24.
Bibliografia
edytuj- M. Jastrun, Baudelaire, [w:] Ch. Baudelaire, Kwiaty zła, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981, ISBN 83-06-00586-4.
Linki zewnętrzne
edytuj- Zbiór przekładów
- Utwory Baudelaire’a w serwisie Wolne Lektury
- Utwory Charlesa Baudelaire’a w bibliotece Polona
- ISNI: 0000000121221863
- VIAF: 17218730
- ULAN: 500046443
- LCCN: n79018694
- GND: 118507184
- NDL: 00432536
- LIBRIS: ljx00np44ggmsw9
- BnF: 118905823
- SUDOC: 026709635
- SBN: CFIV000538
- NLA: 36111104
- NKC: jn19990000505
- DBNL: baud026
- RSL: 000035548, 000035549
- BNE: XX1721422
- NTA: 068364954
- BIBSYS: 90054929
- CALIS: n2004368595
- CiNii: DA00522957
- Open Library: OL117429A
- PLWABN: 9810624789805606
- NUKAT: n93080197
- J9U: 987007258344405171
- PTBNP: 14059
- CANTIC: a10431238
- LNB: 000022142
- NSK: 000100605
- BNA: 000066640
- CONOR: 11594339
- BNC: 000035729
- ΕΒΕ: 73055
- BLBNB: 000593314
- KRNLK: KAC199601837
- LIH: LNB:V*31947;=BK
- RISM: people/12121
- PWN: 3875113
- Britannica: biography/Charles-Baudelaire
- Treccani: charles-baudelaire
- Universalis: charles-baudelaire, baudelaire-reperes-chronologiques
- БРЭ: 1869255
- NE.se: charles-baudelaire
- SNL: Charles_Baudelaire
- VLE: charles-baudelaire
- Catalana: 0008394
- DSDE: Charles_Baudelaire
- Hrvatska enciklopedija: 6319