Chwalisław (wieś)
Chwalisław (tuż po wojnie Bystra, niem. Follmersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, w gminie Złoty Stok.
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
400-475[2] m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
230[3] |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
57-250[4] |
| Tablice rejestracyjne |
DZA |
| SIMC |
0857002 |
Położenie na mapie gminy Złoty Stok  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ząbkowickiego  | |
 50°25′20″N 16°49′25″E/50,422222 16,823611[1]
| |
| Strona internetowa | |
Chwalisław do wieś łańcuchowa o długości około 3 km leżąca na północno-wschodniej krawędzi Gór Złotych, nad górnym biegiem potoku Mąkolnica, na wysokości około 400-475 m n.p.m.[2]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| nie nadano | Biała Góra | kolonia |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Toponimia edytuj
Pierwsza nazwa wsi pojawia się w 1260 r. jako Villa Folmeri[6]. Inne źródła podają również nazwę Villa Volmari. Do końca II wojny światowej funkcjonowała jako Follmersford[7]. Nazwa wsi jest dzierżawcza od założyciela lub pierwszego właściciela wsi, który na imię miał Waldemar lub Wolfmar[8].
Historia edytuj
Istnieje wzmianka, że w roku 1249 istniejącą już wieś darował cystersom z Kamieńca Ząbkowickiego rycerz Moyko[9][10]. Wieś pojawia się w dokumencie z 1260 roku[6]. W roku 1812 miejscowość kupiła królowa Wilhelmina Pruska, a po jej śmierci w 1837 roku Chwalisław przeszedł na własność Marianny Orańskiej[9]. Wiek XIX to szczytowy okres w rozwoju wsi, istniały tam wtedy: kościół, szkoła i młyn wodny[9]. Pod koniec XIX wieku Chwalisław znalazł się na szlaku turystycznym ze Złotego Stoku na Ptasznik, na którym wzniesiono niewielką wieżę widokową[9]. Do roku 1945 miejscowość należała do rodziny Hohenzollernów[9]. Po 1945 roku Chwalisław częściowo wyludnił się[2]. W 1978 roku było tu 69 gospodarstw rolnych, w 1988 roku ich liczba zmalała do 29[2].
Taubenberg edytuj
Do wsi należała rezydencja Taubenberg (50°26′00,6″N 16°50′16,3″E/50,433500 16,837861), położona na północny wschód od wsi w stronę Białej Góry[11][12]. Po II wojnie światowej miejscowość pozostała bez nowej nazwy. Obecnie niezamieszkała oraz bez zabudowy.
Zabytki edytuj
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[13]:
- kościół filialny pw. św. Jakuba Apostoła z 1726 roku[9]. Jest to budowla jednonawowa z prostokątnym prezbiterium i wieżą nakrytą ostrosłupowym hełmem[9]. Wewnątrz zachował się późnogotycki tryptyk św. Anny Samotrzeciej z pierwszej połowy XVI wieku, figura św. Michała z wagą i inne wyposażenie z XVIII wieku[9].
Szlaki turystyczne edytuj
Przez Chwalisław przechodzi szlak turystyczny[14]:
czarny, przebiegający na trasie: Bystrzyca Kłodzka – Stary Waliszów – Romanowo – Ołdrzychowice Kłodzkie – Rogówek – Droszków – Przełęcz Leszczynowa – Chwalisław – Złoty Stok.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 16918
- ↑ a b c d Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, s. 54-57. ISBN 83-85773-01-0.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 161 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Główny Urząd Statystyczny [online], eteryt.stat.gov.pl [dostęp 2023-06-04].
- ↑ a b Tadeusz Mikoś, Eugeniusz Salwach, Janusz Chmura, Jerzy Tichanowicz: Złoty Stok Najstarszy ośrodek górniczo-hutniczy w Polsce. Kraków: Wyd. AGH, 2009, s. 49–50. ISBN 978-83-7464-191-3. (pol.).
- ↑ Follmersdorf [online], meyersgaz.org [dostęp 2023-11-04].
- ↑ Heinrich (1812-1897) Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit. - Zweite vermehrte und verbesserte Auflage, „410 II”, 1888 [dostęp 2023-11-04].
- ↑ a b c d e f g h Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak: Ziemia Kłodzka. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, s. 308, 309. ISBN 978-83-89188-95-3.
- ↑ Plan odnowy wsi Chwalisław 2009-2015
- ↑ MAPSTER - Szczegóły [online], igrek.amzp.pl [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Taubenberg 2) [online], meyersgaz.org [dostęp 2023-10-15].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 251. [dostęp 2012-11-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Mapa turystyczna. [dostęp 2018-06-05].
Bibliografia edytuj
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, ISBN 83-85773-01-0.
- Waldemar Brygier, Tomasz Dudziak, Iwona Chomiak, Ziemia Kłodzka, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2010, ISBN 978-83-89188-95-3, OCLC 751422625.