Colossopantopodus
Colossopantopodus – wymarły rodzaj kikutnic z rzędu Pantopoda i rodziny Colossendeidae. Obejmuje dwa opisane gatunki. Żyły w jurze.
| Colossopantopodus | |
| Charbonnier, Vannier et Riou, 2007 | |
| Okres istnienia: jura | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj |
Colossopantopodus |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Colossopantopodus boissinensis Charbonnier, Vannier et Riou, 2007 | |
Taksonomia i ewolucja edytuj
Rodzaj i gatunek typowy, Colossopantopodus boissinensis, opisane zostały po raz pierwszy w 2007 roku przez Sylvaina Charbonniera, Jean Vanniera i Bernarda Riou na łamach „Proceedings of the Royal Society B”[1][2]. Opisu dokonano na podstawie pojedynczej datowanej na wczesny kelowej skamieniałości odnalezionej w La Voulte Lagerstätte na terenie Ravin des Mines w pobliżu La Boissine w gminie La Voulte-sur-Rhône francuskiego departamentu Ardèche. Nazwa rodzajowa to połączenie starogreckiego κολοσσός (kolossós), oznaczającego „kolos”, z nazwą rzędu. Epitet gatunkowy natomiast pochodzi od lokalizacji typowej[1]. Prowadząca do pirytyzacji działalność bakterii połączona z szybkim zagrzebaniem szczątków w środowisku beztlenowym doprowadziła do zachowania w skamieniałościach C. boissinensis trójwymiarowej budowy ciała[1][3]. W 2023 roku Romain Sabroux, Gregory D. Edgecombe, Davide Pisani i Russell J. Garwood dokonali na łamach „Papers in Palaeontology” redeskrypcji taksonu dzięki wykorzystaniu w badaniu holotypu nieużytych przez wcześniejszych autorów technik – obrazowania z przekształceniem odbicia (RTI) oraz rentgenowskiej mikrotomografii komputerowej. Udało im się m.in. opisać nogogłaszczki[3], których Charbonnier i inni w ogóle nie wykryli[1].
W 2019 roku drugi gatunek, Colossopantopodus nanus, opisany został przez Romain Sabroux, Denisa Audo, Sylvaina Charbonniera, Laure Corbari, i Alexandre’a Hassanina na łamach „Journal of Systematic Palaeontology”[4][5]. Opisu dokonano na podstawie pojedynczej, datowanej na wczesny tyton skamieniałości odnalezionej w kamieniołomie w gminie Solnhofen w niemieckiej Bawarii. Epitet gatunkowy oznacza po łacinie „karłowaty” i odnosi się do znacznie mniejszych rozmiarów zwierzęcia niż w przypadku gatunku typowego[4].
Charbonnier i inni w 2007 roku opisali Colossopantopodus jako przypuszczalnego przedstawiciela rodziny Colossendeidae[1]. W 2007 roku Roger Bamber sklasyfikował go w obrębie Endeidae w nowej podrodzinie Palaeoendeinae wraz z rodzajami Palaeopycnogonides i Palaeoendeis[6]. W 2019 roku Sabroux i inni zaliczyli Colossopantopodus do podrodziny Colossendeinae w obrębie rodziny Colossendeidae[4]. W 2023 roku klasyfikację tę podtrzymali Sabroux i inni, jednocześnie przenosząc Palaeopycnogonides do Palaeopycnogonidae[3] i czyniąc Palaeoendeinae Bambera monotypowymi[7].
Morfologia edytuj
Kikutnice dużych rozmiarów[1][4], osiągające do 150 mm rozpiętości odnóży[1]. Ryjek był długi do bardzo długiego, zbliżony długością do tułowia, smukły, walcowaty w przekroju. Cefalosoma (część głowowa) pozbawiona była szczękoczułków (cheliforów) lub miały one postać szczątkową[1][3], występowały na niej natomiast nogogłaszczki[3][4] i długie, brzusznie osadzone owigery[4]. Obecny był strigilis[4][3]. Tułów podzielony był na segmenty[4]. Wyrostki boczne na całej długości były wyraźnie oddzielone na mniej niż swoje średnice[3][4]. Odnóża kroczne obecne były w liczbie czterech par i osiągały przeciętne rozmiary. Pierwsza ich pary umieszczona była na cefalosomie, pozostałe zaś na tułowiu. Odwłok był silnie zredukowany[1][4].
Holotyp C. boissinensis miał ciało długości około 46 mm[1], z czego 22,3 mm przypadały na ryjek, a 23,2 mm na tułów[3]. Jego rozpiętość odnóży wynosiła z kolei około 150 mm[1]. Ryjek był bardzo długi, pozbawiony nabrzmiałości[1][3]. Na jego szczycie znajdował się prawie okrągły otwór gębowy[1]. Nogogłaszczki miały osadzone boczno-brzusznie, niedaleko przedniej krawędzi cefalosomy wyrostki nasadowe[3]. Owigery były dziesięcioczłonowe, osadzone tylno-brzusznie, tuż pod pierwszą parą wyrostków bocznych. Tułów był szczupły[1][3], segmentowany, pozbawiony ornamentacji. Odnóża kroczne były dłuższe niż tułów i ryjek razem wzięte[3], podobnie wykształcone, prawdopodobnie zbudowane z dziewięciu członów[1].
Holotyp C. nanus miał ryjek długości 14,9 mm, tułów długości 15,1 mm oraz odnóże pierwszej pary długości 41,6 mm. Ryjek był długi, pośrodku i u szczytu lekko nabrzmiały. Nogogłaszczki były krótsze od ryjka. Owigery były osadzone brzusznie na nabrzmiałościach, być może stanowiących jeden z ich członów. Tułów był stosunkowo szczupły. Odnóża kroczne miały walcowaty przekrój[4].
Paleoekologia edytuj
Kikutnice te zasiedlały muliste dno środowisk morskich, wchodząc w skład epibentosu o czym świadczą walcowate w przekroju, przystosowane do kroczenia odnóża. Wśród ich potencjalnych ofiar wymienia się polipy stułbiopławów i krążkopławów, koralowce, drobne ślimaki i małże oraz wieloszczety[1][4]. Możliwe też, że długi ryjek Colossopantopodus stanowił przystosowanie do zsysania bogatego w białko śluzu niewielkich szkarłupni[1].
Oba gatunki różniły się znacznie pod względem preferencji siedliskowych[4]. C. boissinensis zamieszkiwał górną część strefy batialnej stromych stoków kontynentalnych na zachodnich obrzeżach Tetydy, umieszczonych nad czynnym uskokiem La Voulte[3][1]. Bytował przypuszczalnie na głębokości około 200 m. Współwystępował tam z kikutnicami z rodzajów Palaeoendeis i Palaeopycnogonides, w przeciwieństwie do tych ostatnich pędząc przypuszczalnie samotniczy tryb życia[1]. C. nanus zamieszkiwał dno nieprzekraczających 30–60 m głębokości lagun archipelagu odpowiadającego dzisiejszej Europie. Współwystępował tam z kilkoma innymi gatunkami kikutnic, z których tylko Eurycyde golem została opisana[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Sylvain Charbonnier, Jean Vannier, Bernard Riou. New sea spiders from the Jurassic La Voulte-sur-RhÔne Lagerstätte. „Proceedings of the Royal Society B. Biological Series”. 274 (1625). s. 2555-2561. DOI: 10.1098/rspb.2007.0848.
- ↑ Roger N. Bamber, Aliya El Nagar, Claudia P. Arango: Colossopantopodus Charbonnier, Vannier & Riou, 2007 †. [w:] PycnoBase. World Pycnogonida Database [on-line]. [dostęp 2023-11-07].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Romain Sabroux, Gregory D. Edgecombe, Davide Pisani, Russell J. Garwood First. New insights into the sea spider fauna (Arthropoda, Pycnogonida) of La Voulte-sur-Rhône, France (Jurassic, Callovian). „Papers in Palaeontology”. 9 (4), 2023. DOI: 10.1002/spp2.1515.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Romain Sabroux, Denis Audo, Sylvain Charbonnier, Laure Corbari, Alexandre Hassanin. 150-million-year-old sea spiders (Pycnogonida: Pantopoda) of Solnhofen. „Journal of Systematic Palaeontology”. 17 (5), s. 1-12, 2019. DOI: 10.1080/14772019.2019.1571534.
- ↑ Roger N. Bamber, Aliya El Nagar, Claudia P. Arango: Colossopantopodus nanus Sabroux, Audo, Charbonnier, Corbari & Hassanin, 2019 †. [w:] PycnoBase. World Pycnogonida Database [on-line]. [dostęp 2023-11-07].
- ↑ Roger N. Bamber, A holistic re-interpretation of the phylogeny of the Pycnogonida Latreille, 1810 (Arthropoda), [w:] Z.-Q. Zhang, W.A. Shear (red.), Linnean Tercentenary. Progress in invertebrate taxonomy, „Zootaxa”, 1668 (1), 2007, s. 295–312.
- ↑ Roger N. Bamber, Aliya El Nagar, Claudia P. Arango: Palaeoendeinae Bamber, 2007 †. [w:] PycnoBase. World Pycnogonida Database [on-line]. [dostęp 2023-11-05].