Dezyderiusz Zawistowski
Dezyderiusz Jan Jerzy Zawistowski, ps. „Zerwicz” (ur. 23 maja 1891 w Warszawie, zm. 20 września 1939 pod Kamionką Strumiłową) – podpułkownik kawalerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, inżynier, kawaler Orderu Virtuti Militari.
| |
 podpułkownik kawalerii
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Dezyderiusz Jan Jerzy Zawistowski |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
23 maja 1891 |
| Data i miejsce śmierci |
20 września 1939 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1939 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca pułku |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
.jpg)
| |
| Odznaczenia | |
       
| |
.jpg)
Życiorys edytuj
Urodził się 23 maja 1891 w Warszawie, w rodzinie Leonarda (zm. 1913) i Eugenii z Brodowskich (zm. 1918)[1][2]. Po ukończeniu siedmioklasowej Szkoły Realnej Emiliana Konopczyńskiego wstąpił do Szkoły Technicznej Wawelberga i Rotwanda w Warszawie[3]. W tym czasie był członkiem organizacji samokształceniowych, Związku Młodzieży Niepodległościowej i Związku Strzeleckiego[4]. Po ukończeniu dwóch kursów wyjechał do Wirtembergii, gdzie studiował w królewskiej Wyższej Szkole Technologicznej w Reutlingen[3]. Na początku 1914 ukończył naukę i rozpoczął pracę w dziale przetworów jedwabi sztucznych fabryki „Krusche & Ender” w Pabianicach, w charakterze technologa[1].
W sierpniu 1914 – razem z Tadeuszem Żulińskim, Wacławem Jędrzejewiczem, Konradem Libickim, Aleksandrem Tomaszewskim i Marianem Zyndram-Kościałkowskim – otrzymał zadanie zorganizowania Polskiej Organizacji Wojskowej na terytorium Królestwa Kongresowego i Imperium Rosyjskiego[3]. Został członkiem Komendy Naczelnej POW, komendantem szkoły podoficerskiej i dowódcą oddziałów lotnych[3]. Z rozkazu POW wyjechał – pod pseudonimem „Jerzy Zerwicz” – do Rosji i Finlandii, celem zorganizowania komórek tej organizacji[5].
W sierpniu 1915 wymaszerował ze stolicy w składzie batalionu warszawskiego POW do Legionów Polskich[3][5]. 22 sierpnia tego roku został wcielony do 1. szwadronu 1 pułku ułanów[5]. Później służył w 5., a następnie 3. szwadronie, w stopniu wachmistrza[3][5]. Od kwietnia do czerwca 1917 był w Komisariacie Werbunkowym do WP w Rawie[5]. Następnie został internowany w obozie w Szczypiornie, a później w Łomży[3][5]. Po śmierci matki (27 marca 1918) został czasowo zwolniony z internowania[3]. Z rozkazu Edwarda Śmigły-Rydza nie wrócił do obozu, lecz wyjechał na teren Generalnego Gubernatorstwa Lubelskiego, jako komendant POW na okręg zamojski, tomaszowski i biłgorajski[3]. Po rozbrojeniu Austriaków utworzył szwadron ziemi zamojskiej, który 21 marca 1919 – na rozkaz Gustawa Orlicz-Dreszera – został włączony do organizowanego w tym czasie w Lubomlu 5. szwadronu 1 pułku szwoleżerów[3][6]. 21 sierpnia 1919 mianowany, z dniem 1 sierpnia 1919, podporucznikiem w kawalerii[7]. W styczniu 1920 przeniesiony do 1 pułku strzelców konnych, w którym dowodził 2. szwadronem i awansował na porucznika[3][8][6].
Od października 1921 pełnił służbę w 1 pułku strzelców konnych w Garwolinie[9]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu rotmistrza, ze starszeństwem od 1 czerwca 1919 i 350. lokatą w korpusie oficerów jazdy[10]. Po ukończeniu kursów w Grudziądzu i Rembertowie pełnił funkcję adiutanta pułku[3]. W marcu 1924 został przeniesiony do 19 pułku ułanów w Ostrogu nad Horyniem na stanowisko dowódcy szwadronu[11][3][12]. Później został przesunięty na stanowisko dowódcy szwadronu karabinów maszynowych, a następnie stanowisko kwatermistrza[3]. 18 lutego 1928 prezydent RP nadał mu, z dniem 1 stycznia 1928, stopień majora w korpusie oficerów kawalerii i 48. lokatą[13]. W kwietniu tego roku został przesunięty na stanowisko dowódcy szwadronu zapasowego 19 puł. we Włodzimierzu[14], a w lipcu 1929 zatwierdzony na stanowisku zastępcy dowódcy pułku[15][16][17][18][a]. 17 stycznia 1933 prezydent RP nadał mu, z dniem 1 stycznia 1933, stopień podpułkownika w korpusie oficerów kawalerii i 16. lokatą[21]. Od maja 1938 do końca stycznia 1939 był dowódcą 19 pułku ułanów[22]. Z dniem 31 marca 1939 został przeniesiony w stan spoczynku[23].
Poległ 20 września 1939 pod Kamionką Strumiłową[24][25].
Był żonaty z Leonardą z Mayów, z którą miał syna Jerzego Dezyderiusza (ur. 8 lipca 1920) i córkę Hannę Katarzynę (ur. 22 października 1923)[26][27]. Syn zmarł 16 sierpnia 1944 z ran odniesionych w powstaniu warszawskim, jako szeregowiec batalionu AK „Miłosz”[28]. Po ojcu nosił pseudonim „Zerwicz”[28]. Córka także walczyła w powstaniu warszawskim, jako ochotniczka–sanitariuszka batalionu AK „Bończa”, pseudonim „Zerwicz” i „Hanka”[27]. Po II wojnie światowej pracowała jako pielęgniarka, a w latach 1951–1993 praktykowała jako lekarz medycyny[27].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7580 – 17 maja 1922[29][30][31]
- Krzyż Niepodległości – 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[32][33][34]
- Krzyż Walecznych dwukrotnie[4][35]
- Złoty Krzyż Zasługi – 1928[36][4]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[4]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[4]
- Odznaka za Rany i Kontuzje z jedną gwiazdką[37]
- łotewski Medal Pamiątkowy 1918-1928 – 6 sierpnia 1929[38][4]
Twórczość edytuj
- Zarys historji wojennej 19-go pułku ułanów wołyńskich im. płk. Karola Różyckiego. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
Uwagi edytuj
- ↑ 5 listopada 1928 ogłoszono przeniesienie majora Zawistowskiego do kadry oficerów kawalerii z równoczesnym przeniesieniem służbowym do Biura Ogólno-Administracyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych na stanowisko referenta[19]. 29 stycznia 1929 ogłoszono anulację zarządzenia Biura Personalnego MSWojsk. w sprawie wspomnianego przeniesienia[20].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 1, 4.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: LEONARD ZAWISTOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2023-07-29].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Kolekcja ↓, s. 4.
- ↑ a b c d e f Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ a b c d e f Żołnierze Niepodległości : Zawistowski - Zawisza Dezyderiusz Jan Jerzy, ps. „Zerwicz”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2023-07-30].
- ↑ a b Piotrowski 1930 ↓, s. 6.
- ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 88 z 12 września 1919, poz. 3130.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 269.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 655, 681.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 165.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 28 z 22 marca 1924, s. 141.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 574, 603.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 21 lutego 1928, s. 48.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 9 z 26 kwietnia 1928, s. 140.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929, s. 188.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 308, 343.
- ↑ Rocznik oficerów kawalerii 1930 ↓, s. 32, 75.
- ↑ Rocznik Oficerski 1932 ↓, s. 144, 646.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928, s. 342.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 29 stycznia 1929, s. 49.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 18 stycznia 1933, s. 1.
- ↑ WKKP 2012 ↓, s. 78.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 955.
- ↑ Ppłk Dezyderiusz Zawistowski (1937–1938). Stowarzyszenie Pamięci 19 Pułku Ułanów Wołyńskich im. Gen. Edmunda Różyckiego w Opolu. [dostęp 2023-07-30].
- ↑ Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2023-07-10].
- ↑ Kolekcja ↓, s. 2.
- ↑ a b c Hanna Katarzyna Zawistowska. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2023-07-30].
- ↑ a b Jerzy Zawistowski. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2023-07-30].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 59 z 30 grudnia 1922, s. 944.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-29]..
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 111, poz. 163.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-29]..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-29]..
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-29]..
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928, s. 408.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1 foto.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 6 sierpnia 1929, s. 240.
Bibliografia edytuj
- Zawistowski Dezyderiusz Jan Jerzy. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.25-1851 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-25].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r.. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Rocznik oficerów kawalerii. Warszawa: Nakładem „Przeglądu Kawaleryjskiego”, 1930.
- 19 Pułk Ułanów Wołyńskich im. gen. Edmunda Różyckiego. Paweł Rozdżestwieński (red.). Warszawa: Edipresse Polska S.A, 2012, seria: Wielka Księga Kawalerii Polskiej 1918–1939. ISBN 978-83-7769-349-0.
- Bohdan Piotrowski: Zarys historji wojennej 3-go pułku strzelców konnych. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1930, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.