Wikipedia

Elektrofony

kategoria instrumentów muzycznych: elektryczne lub elektroniczne źródło dźwieku

Elektrofony, elektroniczne instrumenty muzyczne – instrumenty muzyczne, w których źródłem dźwięku jest drgająca membrana głośnika[1][2][3], a drgania są generowane lub przekształcane na drodze elektrycznej[4][5].

Zestaw elektrofonów
Odsłuchaj
Utwór skomponowany z wykorzystaniem sekwencera Roland MC-202
Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

Elektrofonami nie są tradycyjne instrumenty akustyczne z dodanymi mikrofonami, przetwornikami[6][7] lub wyposażone we wspomagające komponenty zasilane prądem elektrycznym[3].

Budowa

edytuj
 
Schemat budowy elektrofonu[8][2]

Instrumenty elektroniczne zbudowane są z pięciu podstawowych zespołów[8][9][2]:

Podział

edytuj
 
Sekwencer analogowy

Powszechnie stosowanym kryterium podziału elektrofonów jest rodzaj generatora drgań: mechaniczny w instrumentach elektromechanicznych i elektryczny w instrumentach elektronicznych[1][2][7]. Z elektrofonów elektromechanicznych wydziela się niekiedy grupę instrumentów elektroakustycznych[3][10].

Klasyfikacja Hornbostela-Sachsa

edytuj
 
Gitary elektryczne
 
Stół mikserski

W opracowanej w 1914 przez Ericha Moritza von Hornbostela i Curta Sachsa, zrewidowanej w 2001 przez Konsorcjum MIMO(inne języki) klasyfikacji naukowej, elektrofonom przypisany jest identyfikator główny 5 i kolejno[6]:

Historia

edytuj
Lew Termen grający na thereminie

Pierwsze elektrofony próbowano budować w XIX wieku (William Duddell(inne języki)[4])[1][15][9].

W 1900 w Stanach Zjednoczonych Thaddeus Cahill(inne języki) skonstruował organy elektryczne nazwane dynamophone[1], a w 1906 ich ulepszoną wersję – wyposażone w 145 prądnic elektrycznych i ważące ok. 200 ton telharmonium[1][15][9]. Wynalazek triody w 1906, oraz rozwój akustyki, badania nad barwą dźwięku i transjentami przyczyniły się do szerszego rozwoju instrumentów elektrycznych[1].

Najwięcej elektrofonów powstało w latach 20. i 30. XX wieku w Niemczech, Stanach Zjednoczonych, Francji i Związku Radzieckim[8]. W tym okresie zaczęły pojawiać się rozrywkowe zespoły muzyczne wykorzystujące wyłącznie instrumenty elektryczne[1], większość których stanowiły instrumenty elektroakustyczne i elektromechaniczne naśladujące lub stabilizujące barwę dźwięku instrumentów tradycyjnych[8].

Pierwszy udany instrument elektroniczny (generujący drgania na drodze czysto elektrycznej) – theremin (termenvox[14]) skonstruował w 1920 w Związku Radzieckim Lew Termen[1][9]. W 1927 Emerich Spielmann skonstruował superpiano – instrument wykorzystujący zjawisko fotoelektryczne[4]. Innymi były skonstruowany w 1928 przez Maurice'a Martenota instrument o nazwie fale Martenota[14][15][4], trautonium[8] z 1930 Friedricha Trautweina(inne języki)[14][15][4], hellertion[1] Petera Lertesa(inne języki) i Brunona Helbergera(inne języki)[17] oraz melochord(inne języki).

 
Don Airey z Deep Purple grający na organach Hammonda

W latach 30. i 40. elektrofony elektroniczne pojawiały się sporadycznie w muzyce poważnej[1]. Dynaphone wykorzystał Arthur Honegger, theremin – Leopold Stokowski, Richard Strauss, Paul Hindemith i Werner Egk, a fale Martenota – Maurice Ravel, Arthur Honegger, Olivier Messiaen (symfonia Turangalila, Fête des belles eaux(inne języki)[15]), André Jolivet (koncert na fale Martenota[15]) oraz Edgar Varèse[1]. Popularność w teatrach i kinach zdobywały organy kinowe[15], a w szerszych zastosowaniach – stosunkowo niewielkie, niedrogie i wykorzystujące wynalazek multiwibratora[18] organy elektryczne[1] oraz wykorzystujące zjawiska elektromagnetyczne[18] organy Hammonda[1][15][17].

Po II wojnie światowej ważną rolę zaczęły odgrywać seryjnie produkowane organy elektroniczne[9]. Stosowano je w kościołach, w muzyce rozrywkowej oraz do muzykowania domowego[1]. Oskar Sala wykorzystał operujący na skalach subharmonicznych(inne języki) mixtur-trautonium do skomponowania muzyki do filmu Ptaki Alfreda Hitchcocka[15]. Powstał instrument wykorzystujący dźwięki szmerowe – szumofon[8]. Spośród instrumentów elektroakustycznych największą popularność zdobyła w tym czasie gitara elektryczna[1][15][9]. W latach 60. w Stanach Zjednoczonych Robert Moog i Donald Buchla(inne języki), niezależnie skonstruowali pierwsze w historii syntezatory analogowe(inne języki)[1].

 
Marek Biliński grający na syntezatorach

Produkowane współcześnie syntezatory wykorzystywane są przez zespoły muzyki rozrywkowej, studia muzyki elektronicznej i do muzykowania domowego[1].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Szlifirski 2006 ↓, s. 224.
  2. ↑ a b c d e f Ekiert 2006 ↓, s. 125.
  3. ↑ a b c d e f g h Hugh Davies, Electrophone, [w:] Grove Music Online, Oxford University Press, 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.08698 [dostęp 2024-03-02] (ang.).
  4. ↑ a b c d e Sachs 2005 ↓, s. 429.
  5. ↑ Drobner 1997 ↓, s. 236.
  6. ↑ a b Vogel 2015 ↓, s. 24.
  7. ↑ a b Sachs 2005 ↓, s. 428.
  8. ↑ a b c d e f Szlifirski 2006 ↓, s. 225.
  9. ↑ a b c d e f elektrofony, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2024-03-02].
  10. ↑ Vogel 2015 ↓, s. 9.
  11. ↑ a b Vogel 2015 ↓, s. 25.
  12. ↑ a b c Szlifirski 2006 ↓, s. 226.
  13. ↑ Sachs 2005 ↓, s. 448.
  14. ↑ a b c d Drobner 1997 ↓, s. 237.
  15. ↑ a b c d e f g h i j k Ekiert 2006 ↓, s. 126.
  16. ↑ Vogel 2015 ↓, s. 26.
  17. ↑ a b Sachs 2005 ↓, s. 430.
  18. ↑ a b Drobner 1997 ↓, s. 238.

Bibliografia

edytuj

Zobacz też

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Elektrofony&oldid=73541526”