Eoneophron
Eoneophron - rodzaj wymarłych dinozaurów gadziomiednicznych z rodziny cenagnatów, żyjących w kredzie późnej, na terenie Ameryki Północnej. Skamieliny jedynego dotąd odnotowanego gatunku, Eoneophron infenalis, znalezione zostały w formacji Hell Creek, w Dakocie Południowej[1].
| Eoneophron | |
| Atkins-Weltman et al., 2024 | |
| Okres istnienia: 67–66 mln lat temu | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Infrarząd | |
| (bez rangi) | celurozaury |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
Eoneophron |
| Gatunek |
E. infernalis |
Odkrycie i nazwa
edytujSkamieniałości Eoneophron zostały wydobyte na terenie formacji Hell Creek, w hrabstwie Meade, w stanie Dakota Południowa (USA). Fragmenty prawej tylnej kończyny zostały spreparowane i w 2020 r. wystawione na sprzedaż w sieci, gdzie wykupił je Kyle Atkins-Weltman za kwotę 5000 dolarów[2]. Następnie Atkins-Weltman przekazał skamieniałości do Muzeum Historii Naturalnej w Pittsburgu do dalszych badań. Wstępna obserwacja wykazała, że skamieliny mogą należeć do młodego osobnika Anzu, spokrewnionego z Neoeophron, żyjącego w tym samym paleośrodowisku cenagnata[1]. Na podstawie badań histologicznych ustalono, że materiał należał do osobnika dojrzałego szkieletowo. W oparciu o obserwację linii zahamowania wzrostu (LAG) oszacowano, że w chwili zgonu okaz miał 6 lat[1].
W 2024 r., Atkins-Weltman z zespołem opisali nowy rodzaj i gatunek owiraptorozaura, nazwany Eoneophron infernalis[1]. Na holotyp, o oznaczeniu CM 96523 składają się: prawa kość udowa, piszczelowa, połączone kości skokowa i piętowa oraz trzecia i czwarta kości śródstopia[1].
Nazwa rodzajowa „Eoneophron” stanowi połączenie dwóch pochodzących ze starogreckiego wyrazów „èos”, oznaczającego świt oraz, „Neophron”, określenia ptaka ścierwnika zwanego również kurczakiem faraonów[3]. Atkins-Weltman nadał taką nazwę, aby upamiętnić swojego zmarłego wcześniej warana nilowego o imieniu Faraon[2]. Epitet gatunkowy „infernalis” (łac. piekielny) odnosi się do miejsca znalezienia skamielin – formacji Hell Creek (ang. piekielny strumień). Pełna nazwa dwumianowa jest nawiązaniem do określenia „kurczak z piekła rodem”, jakim prasa ochrzciła pokrewnego Eoneophron rodzajowi Anzu wyliei[4].
Opis
edytujPo uwzględnieniu zniekształceń tafonomicznych Atkins-Weltman et al. ustalili, że kość udowa Eoneophron miała obwód 10,58 cm. Na tej podstawie oszacowano, że masa dinozaura wynosiła ok. 78 kg – więcej niż u znanych cenagnatów, takich jak Anomalipes, Apatoraptor, Chirostenotes i Elmizaur ważących mniej niż 70 kg[1]. Eoneophron nie był jednak największym przedstawicielem cenagnatów, ustępując znacznie cięższemu Anzu[1].
Unikalnymi cechami Eoneophron są niewystępujące u krewnych cenagnata połączenie kości skokowo-piętowej z piszczelową oraz dobrze rozwinięty wyrostek na jednej z kości stopy[5]. Pozwoliły one uznać Eoneophron za nieznany dotąd rodzaj dinozaura, a nie, jak początkowo sądzono, młodego osobnika Anzu wyliei.
Klasyfikacja
edytujNa podstawie analizy filogenetycznej Atkins-Weltman et al. zidentyfikowali Eoneophron, jako takson siostrzany dla kladu obejmującego Citipes i Elmisaurus. Poniższy kladogram obrazuje umiejscowienie Eoneophron w świetle badań Atkinsa-Weltmana[1]:
| Oviraptorosauria |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Paleoekologia
edytuj
Ekosystem na obszarze formacji Hell Creek w epoce kredowej znacząco różnił się od współczesnego stepowego. W okresie, gdy występował tam m. in. Eoneophron, region był równiną zalewową z obszarami leśnymi[6].
Odkrycie Eoneophron pozwoliło paleontologom przyjąć, że pod koniec kredy cenagnaty były stosunkowo zróżnicowaną grupą dinozaurów. Atkins-Weltman zauważył, że znalezione w formacji Hell Creek trzy cenagnaty: największy Anzu wyliei, średni Eoneophron infernalis i najmniejszy, nieopisany jeszcze takson posiadały swoje odpowiedniki w innych ekosystemach. W formacji Dinosaur Park w Albercie były to Ceanagnathus collinsi, Chirostenotes pergracilis oraz Citipes elegans. Zdaniem naukowca twierdzenie, jakoby różnorodność dinozaurów w końcowym okresie kredowym malała, jest wynikiem nie faktycznej degradacji, a niewystarczająco dużej liczby pozyskanego materiału[5].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h K.L. Atkins-Weltman i inni, A new oviraptorosaur (Dinosauria: Theropoda) from the end-Maastrichtian Hell Creek Formation of North America, „PLOS One”, 19 (1), 2024, DOI: 10.1371/journal.pone.0294901, PMID: 38266012, PMCID: PMC10807829, Bibcode: 2024PLoSO..1994901A [dostęp 2024-06-17].
- ↑ a b P. Pester, 'I felt my heart skip a beat': Researcher discovers dinosaur 'chicken from hell' after buying fossil online [online], LiveScience, 24 stycznia 2024 [dostęp 2024-06-23].
- ↑ E. Ingerson, Birds in legend fable and folclore, Longmans, Green and co, 1923, s. 34-35.
- ↑ I. Sample, Dinosaur dubbed 'chicken from hell' was armed and dangerous [online], The Guardian, 19 marca 2014 [dostęp 2024-06-23].
- ↑ a b K. Atkins-Weltman, E. Snively, A Fresh Hell (Chicken) [online], JSTOR Daily, 15 lutego 2024 [dostęp 2024-06-28].
- ↑ D.A. Pearson i inni, Vertebrate biostratigraphy of the Hell Creek Formation in southwestern North Dakota and northwestern South Dakota, „Geological Society of America Special Paper”, 361, 2002, s. 145-167.