Eukryfia
Eukryfia[5] (Eucryphia Cav.) – rodzaj roślin z rodziny radziliszkowatych (Cunoniaceae). Obejmuje 7 gatunków[4], z czego pięć występuje we wschodniej Australii – od Queensland po Tasmanię[4][6], a dwa (E. cordifolia i E. glutinosa) rosną w Ameryce Południowej – w środkowym i południowym Chile oraz w południowej Argentynie[4][7]. Są to drzewa i krzewy rosnące w wilgotnych lasach strefy umiarkowanej oraz w miejscach wilgotnych na skalistych zboczach[8]. Rozwijają się na glebach kwaśnych, wyjątkiem jest E. cordifolia rosnąca na podłożu wapiennym[9]. Kwiaty są pachnące i zapylane przez owady[8].
 Eucryphia milliganii | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | |||
| Klasa | |||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
eukryfia | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Eucryphia Cavanilles Icon. 4: 48. 14 Mai 1798[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
E. cordifolia Cavanilles[3] | |||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Ze względu na atrakcyjne kwiaty rozwijające się późnym latem są uprawiane jako rośliny ozdobne w łagodnym klimacie (wymagają ochrony przed mrozami, stałego dostępu do wody i przepuszczalnego podłoża)[8]. Wyhodowano liczne odmiany, często pochodzenia mieszańcowego. Są uprawiane, zyskując na popularności, w Australii i Nowej Zelandii, w USA (zwłaszcza na zachodnim wybrzeżu) oraz w krajach zachodniej Europy w zasięgu łagodnego klimatu morskiego[9]. W Polsce możliwa jest uprawa w gruncie tylko najbardziej mrozoodpornego gatunku – E. glutinosa – pod okryciem zimą i tylko w zachodniej części kraju[5]. Eukryfie są też cenionymi roślinami miododajnymi (zwłaszcza E. lucida na Tasmanii)[6][9]. Gatunki drzewiaste (E. moorei i E. cordifolia) dostarczają wartościowego drewna[8].
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Krzewy i drzewa osiągające do 20 m wysokości[8] (odkryty w 1994 roku gatunek E. jinksii osiąga 25 m)[9]. Mają pędy wzniesione, pokrój kolumnowy, pędy nagie lub owłosione[9] (włoski są jednokomórkowe[10]). Pąki szczytowe lepkie[10].
- Liście
- U większości gatunków zimozielone, tylko u E. glutinosa sezonowe[9]. Naprzeciwległe, pojedyncze lub pierzasto złożone[8][9]. Wsparte drobnymi i odpadającymi przylistkami[9][10].
- Kwiaty
- Rozwijają się pojedynczo lub po kilka w pęczkach w kątach liści. Są czterokrotne i obupłciowe[9]. Kielich tworzony jest z czterech działek połączonych na szczycie i kapturkowato osłaniających kwiat w pąku, podczas rozwijania się płatków korony, kielich jest odrzucany[6][8]. Płatki korony są zwykle białe, rzadziej zaróżowione. Pręciki są bardzo liczne, zwieńczone drobnymi i różowymi pylnikami. Zalążnia górna powstaje w wyniku zrośnięcia 4–14 owocolistków, z których każdy tworzy jednak własną szyjkę słupka[8].
- Owoce
- Drewniejące lub skórzaste[10], suche torebki zwieńczone trwałymi szyjkami słupka[9]. Zawierają nieliczne, spłaszczone i oskrzydlone nasiona[8].
Systematyka edytuj
- Pozycja systematyczna
Rodzaj z rodziny radziliszkowatych (Cunoniaceae) należącej do rzędu szczawikowców (Oxalidales)[11][2]. W niektórych ujęciach systematycznych bywał wyodrębniany w monotypową rodzinę eukryfiowatych Eucryphiaceae[8][5]. W obrębie rodziny radziliszkowatych stanowi monotypową podrodzinę Eucryphioideae[10].
Skamieniałości liści klasyfikowanych do tego rodzaju i datowanych na późny paleocen znaleziono w Australii[12].
- Wykaz gatunków[4]
- Eucryphia cordifolia Cav.
- Eucryphia glutinosa (Poepp. & Endl.) Baill.
- Eucryphia × hybrida J.Bausch
- Eucryphia jinksii P.I.Forst.
- Eucryphia lucida (Labill.) Baill.
- Eucryphia milliganii Hook.f.
- Eucryphia moorei F.Muell.
- Eucryphia × nymansensis J.Bausch
- Eucryphia wilkiei B.Hyland
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-11-02] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-11-02] (ang.).
- ↑ a b Eucryphia. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2021-11-02].
- ↑ a b c d e Eucryphia Cav.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-11-02].
- ↑ a b c Jerzy Hrynkiewicz-Sudnik, Bolesław Sękowski, Mieczysław Wilczkiewicz, Rozmnażanie drzew i krzewów liściastych, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 441-442, ISBN 83-01-13434-8, OCLC 749776599.
- ↑ a b c Amber Grimley: Eucryphia lucida. [w:] Growing Native Plants [on-line]. Australian National Botanic Gardens and Centre for Australian National Biodiversity Research, Canberra. [dostęp 2021-11-02].
- ↑ Karl Reiche: Flora of Chile. T. 1. s. 268.
- ↑ a b c d e f g h i j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Volume I. Trees and shrubs. London: MacMillan, 2002, s. 212. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b c d e f g h i j Tom Christian: Eucryphia Cav.. [w:] Trees and Shrubs Online [on-line]. International Dendrology Society, 2018. [dostęp 2021-11-02].
- ↑ a b c d e Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, 2009, s. 275. ISBN 978-1-4020-9608-2.
- ↑ Genus Eucryphia Cav.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2021-11-02].
- ↑ Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 298-299. ISBN 978-1842466346.