Ewenkowie

Ewenkowie (dawna nazwa Tunguzi) – myśliwsko-zbierackie ludy, z grupy tunguskiej, zamieszkujące południowo-środkową Syberię (Rosja).

Ewenkowie

Ewenk

Populacja	≈ 37 tysięcy w Rosji, ≈ 30 tysięcy w Chinach
Miejsce zamieszkania	Rosja (Syberia) Chiny (Mandżuria) Mongolia
Język	ewenkijski, rosyjski, chiński
Religia	prawosławie, buddyzm, wierzenia tradycyjne
Grupa	ludy tunguskie

Ewenk (zdjęcie z 1914 r.)

Nazwa

Nazwa „Tunguz” pochodzi od tatarskiego słowa „świnia”, oznaczającego też jedzącego wieprzowinę. Tatarzy wyznający islam nazywali tak plemiona innych religii. Sami Ewenkowie nazywają siebie Owen, Ewen, Ewenk.

Niegdyś dawna nazwa Ewenków – Tunguzi rozciągała się również na niektóre ludy tungusko–mandżurskiej grupy językowej, m.in.: Ewenów, Oroczonów, Nanajów, Oroków i Ugedejczyków.

Obszar zamieszkiwania

Ewenkowie zamieszkują wielkie obszary południowej Syberii, zajmujące około 2 mln km², rozciągające się od Jeniseju po Morze Ochockie i Mandżurię. Tereny te należą obecnie do Rosji, Chin i Mongolii. Na dawnych swych ziemiach Ewenkowie generalnie stanowią mniejszość, (np. na terytorium byłego Rejonu Ewenkijskiego – 21%), dominują jednak liczebnie na obszarach pozamiejskich, gdzie nie ma osadników rosyjskich i chińskich.

Język

Ewenkowie używają języka ewenkijskiego, należącego do grupy tunguskiej (północnej) języków tungusko-mandżurskiej. Język ten jest obecnie w Rosji dość szybko wypierany przez język rosyjski, zaś w Chinach przez chiński; zaledwie około połowy rosyjskich Ewenków zna rodzimą mowę.

Liczebność

Populacja Ewenków liczy ok. 67–70 tys. osób, z czego 37 843 mieszka w Federacji Rosyjskiej, spośród których najwięcej, bo 21 008 osób zamieszkuje w Jakucji (według wyników spisu powszechnego z 2010 r.). Poza tym Ewenkowie żyją w Chinach (30 505 osób, według wyników spisu z 2000 r.) i Mongolii (1–2 tys.).

Strój ewenkijskiego szamana

Liczebność Ewenków
w poszczególnych podmiotach Federacji Rosyjskiej

jednostka polityczno-administracyjna	liczba Ewenków w 2002 r.	liczba Ewenków w 2010 r.
Jakucja	18 232	21 008
Kraj Krasnojarski	4 632	4 372
Ewenkijski Okręg Autonomiczny	3 802	0
Kraj Chabarowski	4 533	4 101
Obwód amurski	1 501	1 481
Obwód sachaliński	243	209
Buriacja	2 334	2 974
Obwód irkucki	1 431	1 272
Obwód czytyjski	1 492	0
Kraj Zabajkalski	b.d.	1 387
Kraj Nadmorski	b.d.	130
Obwód tomski	103	95
Obwód tiumeński	109	87

Religia

Niegdyś Ewenkowie byli wyznawcami szamanizmu i animizmu. Obecnie zamieszkujący w Rosji Ewenkowie są formalnie prawosławni, ale zachowali wiele elementów dawnych wierzeń. Chińscy i mongolscy Ewenkowie wyznają buddyzm oraz tradycyjne szamanistyczne wyznania.

Historia

Ewenkowie zamieszkiwali południową Syberię od czasów przedhistorycznych. Większość tych ziem została skolonizowana w XVII wieku przez Rosję. Pozostałe tereny weszły w skład państwa chińskiego.

Tradycyjny ewenkijski dom (w muzeum w Ułan Ude)

Część rosyjskich Ewenków w okresie ZSRR otrzymała ograniczoną autonomię – 10 grudnia 1930 r. utworzono Tunguski Okręg Narodowościowy (następnie pod nazwą Ewenkijski Okręg Autonomiczny stanowiący podmiot Federacji Rosyjskiej do 1 stycznia 2007 r.). Teren ten zamieszkuje jednak zaledwie około 6% całej ewenkijskiej populacji (tj. tylko około 11% Ewenków rosyjskich).

Tradycje i kultura

Tradycyjnie Ewenkowie mieszkali w jurtach, przenosząc się z miejsca na miejsce. Zajmowali się hodowlą reniferów, myślistwem i rybołówstwem. Czcili niedźwiedzia, podobnie jak Chantowie. Po jego zabiciu płakali i przepraszali go.

Cechą charakterystyczną Ewenków jest powściągliwość w stosunku do żony. Żaden Ewenk nigdy nie prowadzi ze swoją małżonką rozmowy: mówi tylko do niej to, co koniecznie wypada w sprawach domowego gospodarstwa. Każde wywnętrzanie się przed żoną, przyjacielskie rozmowy, uważane są za ujmę mężowskiej godności, która stanowi najwyższy szczebel rodzinnej władzy. Mężczyźni jednak nigdy nie krytykują i nie obrzucają obelgami swoich żon.

Wśród Ewenków panował zwyczaj wyrywania sobie od najmłodszych lat włosów z głowy w celu całkowitego pozbawienia się zarostu.