Hajnówka (gmina wiejska)
Hajnówka (biał. гмiна Гайнаўка, hmina Hajnaŭka; w 1954 gmina Nowoberezowo[4]) – gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim.
| gmina wiejska | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Powiat | |||||||
| TERC |
2005062 | ||||||
| Wójt |
Lucyna Smoktunowicz | ||||||
| Powierzchnia |
293,15 km² | ||||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
13,3 os./km² | ||||||
| Nr kierunkowy |
85 | ||||||
| Kod pocztowy |
17-200, 17-230 | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
BHA | ||||||
| Mniejszości | |||||||
| Język pomocniczy | |||||||
Adres urzędu: ul. Aleksego Zina 117-200 Hajnówka | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||
 52°44′N 23°34′E/52,733333 23,566667
| |||||||
| Strona internetowa | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_location_map.png)
Siedziba gminy to miasto Hajnówka, nie wchodzące w jej skład.
W 2010 roku w gminie wprowadzono język białoruski jako język pomocniczy.
Według danych z 30 czerwca 2014 gminę zamieszkiwały 3942 osoby[5]. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku[6] gminę zamieszkiwały 3843 osoby.
Historia
edytujGmina Hajnówka istniała na osi dziejów w trzech odsłonach: w latach 1929–1930, w latach 1934–1953 oraz od 1973 roku.
Pierwsza odsłona (1929–1930)
edytujGmina zbiorowa Hajnówka z siedzibą w osadzie Hajnówce powstała po raz pierwszy 13 kwietnia 1929 w powiecie bielskim w woj. białostockim. W jej skład weszły[7]:
- z gminy wiejskiej Białowieża w powiecie bielskim, województwie białostockim:
- miejscowości: Długi Bród, osada Hajnówka, Jakubowo, Krugłe, Łozice, Nikiforowszczyzna, Orzeszkowo, Piaski, Postołowo, Sawiny Gród, Skryplewo, Starzyna, Wierzchowskie, Wiluki, Wygon i Zabagonie;
- z gminy wiejskiej Łosinka w powiecie bielskim, województwie białostockim:
- miejscowości: Bielszczyzna, Czyżyki, Dolna, Dubiny, Kraskowszczyzna, Lipiny, Nowoberezowo, Placówka, Putiska, Wygody i zakłady chemiczne "Grodzisk";
- z gminy wiejskiej Masiewo w powiecie bielskim, województwie białostockim:
- miejscowości: Dubińska Ferma, Golakowa Szyja, Nowosady, Olchowa Kładka, Smolany Sadek, Sorocza Nóżka, Przechody i Zwodzieckie;
- z gminy wiejskiej Orla w powiecie bielskim, województwie białostockim:
1 kwietnia 1930 dla gminy Hajnówka zastosowano przepisy ustawy z dnia 11 sierpnia 1923 o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych, dotyczące gmin miejskich[8].
30 czerwca 1930 gminę Hajnówka zniesiono, a jej poszczególne miejscowości powróciły dokładnie do tych samych gmin, do których należały przed utworzeniem gminy Hajnówka w 1929 roku[9].
Druga odsłona (1934–1953)
edytujGminę Hajnówka utworzono po raz drugi 1 października 1934 w powiecie bielskim, województwie białostockim. Gmina objęła jednak inny obszar niż w latach 1929 –1930[10] (miejscowości uszeregowano według podziału gmin na gromady, wprowadzonego 16 października 1933[11]):
- ze zniesionej gminy wiejskiej Łosinka:
- gromada Czyżyki (Czyżyki),
- gromada Dolna (Dolna, Kraskowszczyzna i Wygoda),
- gromada Dubiny (Dubiny),
- gromada Kojły (Kojły),
- gromada Kotówka (Kotówka),
- gromada Kuraszewo (Kuraszewo i Maksymowszczyzna),
- gromada Lady (Lady i Łuszcze),
- gromada Lipiny (Lipiny),
- gromada Nowoberezowo (Nowoberezowo),
- gromada Nowokornino (Nowokornino),
- gromada Osówka (Osówka),
- gromada Placówka (Placówka i Chemiczna),
- gromada Putiska (Bielszczyzna i Putiska),
- gromada Szostakowo (Szostakowo),
- gromada Trywieża (Trywieża),
- gromada Wólka (Podwieżanka, Wieżanka i Wólka);
- ze zniesionej gminy wiejskiej Pasynki:
- gromada Leniewo (Leniewo);
- z gminy wiejskiej Białowieża:
- gromada Hajnówka (Hajnówka, Gorlańskie Stojło, Kozi Przeskok, Leśna, Postołowo, Sacharewo, Sawiny Gród, Skryplewo, Wydmuchowo i Znojka),
- gromada Orzeszkowo (Nowiny, Orzeszkowo i Wierzchowskie)
- z gminy wiejskiej Orla:
- gromada Borek (Borek),
- gromada Chytra (Chytra i Progale),
- gromada Dubicze Osoczne (Dubicze Osoczne),
- gromada Górne (Górne, Judzianka i Poryjewo),
- gromada Jagodniki (Jagodniki),
- gromada Istok (Istok),
- gromada Pasieczniki Duże (Pasieczniki Duże),
- gromada Witowo (Witowo),
- ponadto z gromady Dubicze Cerkiewne[12]: Bachmat, Kraskowszczyzna i Pasieczniki Małe (które, włączono do gromady Witowo).
Podczas II wojny światowej gmina znajdowała się przejściowo poza administracją polską.
w 1944 roku do gminy Hajnówka włączyły[13]:
- z gminy wiejskiej Narewka (przedwojennej gminy Masiewo):
- gromadę Nowosady (Dubińska Ferma, Golakowa Szyja, Nowosady, Olchowa Kładka, Smolany Sadek, Sorocza Nóżka, Przechody i Zwodzieckie).
- z gminy wiejskiej Białowieża:
- gromadę Topiło (Topiło), utworzoną z przedwojennej gromady Biała, którą po wojnie przecięła granica państwowa (obejmowała przed wojną miejscowości Biała, Goroszkówka I, Goroszkówka II, Leśnica, Mszanki, Olszanka, Topiło i Widły).
Po wojnie gmina należała do powietu białostockiego w woj. białostockim[14].
1 stycznia 1951 gromadzie Hajnówka nadano ustrój miejski, wyłączając ją z gminy Hajnówka. Sprawiło to, że wszystkie miejscowości wiejskie, wchodzące dotąd w skład gromady Hajnówka (Hajnówka, Kozi Przeskok, Leśna, Postołowo, Sacharewo, Sawiny Gród, Skryplewo, Wydmuchowo i Znojka) stały się obszarami miejskimi nowego miasta Hajnówka[15].
1 czerwca 1951 utworzono dwie nowe gromady w gminie Hajnówka[16]:
- zniesiono gromadę Putiska, a jej obszar przekształcono w nową gromadę Bielszczyzna,
- utworzono nową gromadę Łuszcze z miejscowości Łuszcze, wyłączonej z gromady Lady.
1 czerwca 1952 dokonano kilku zmian wewnątrzgminnych w gminie Hajnówka[17]:
- zniesiono po roku gromadę Łuszcze, włączając jej obszar z powrotem do gromady Lady,
- z gromady Dolna wyłączono miejscowość Wygoda, włączając ją do gromady Nowoberezowo,
- z gromady Kuraszewo wyłączono miejscowość Maksymowszczyzna, włączając ją do gromady Wólka.
1 lipca 1952 przeprowadzono wielkie zmiany w podziale administracyjnym powiatu bielskiego, znosząc niektóre gminy, a tworząc nowe. Gmina Hajnówka zachowała się, lecz zmieniły się jej granice[18]:
- część gminy Hajnówka weszła w skład nowo utworzonej gminy Czyże:
- część gminy Hajnówka weszła w skład reaktywowanej gminy Łosinka:
- gromada Trywieża (Trywieża),
- gromada Wólka (Maksymowszczyzna, Podwieżanka, Wieżanka i Wólka),
- ponadto z gromady Nowosady: miejscowość Olchowa Kładka (w gminie Łosinka weszła w skład gromady Borysówka[19]);
- część gminy Hajnówka weszła w skład nowo utworzonej gminy Policzna:
- gromada Topiło (Topiło i Gorlańskie Stojło);
- część gminy Hajnówka weszła w skład nowo utworzonej gminy Dubicze Cerkiewne:
- gromada Istok (Istok),
- gromada Witowo (Witowo, Bachmat, Kraskowszczyzna i Pasieczniki Małe).
Ponadto zmieniono granice gminy Hajnówka i miasta Hajnówka:
- część gminy Hajnówka włączono do miasta Hajnówka:
- do gminy Hajnówka włączono część obszaru miasta Hajnówka:
- miejscowości Postołowo, Sawiny Gród i Skryplewo, z których utworzono nową gromadę Postołowo w gminie Hajnówka[19].
Po zmianach tych, skład gminy Hajnówka w dniu 1 licpa 1952 obejmował 17 gromad[21]:
- gromada Bielszczyzna (Bielszczyzna i Putiska),
- gromada Borek (Borek),
- gromada Chytra (Chytra i Progale),
- gromada Czyżyki (Czyżyki),
- gromada Dubicze Osoczne (Dubicze Osoczne),
- gromada Dubiny (Dubiny),
- gromada Jagodniki (Jagodniki),
- gromada Kojły (Kojły),
- gromada Kotówka (Kotówka),
- gromada Lipiny (Lipiny),
- gromada Nowoberezowo (Nowoberezowo i Wygoda),
- gromada Nowokornino (Nowokornino),
- gromada Nowosady (Dubińska Ferma, Golakowa Szyja, Nowosady, Smolany Sadek, Sorocza Nóżka, Przechody i Zwodzieckie),
- gromada Orzeszkowo (Nowiny, Orzeszkowo i Wierzchowskie)
- gromada Pasieczniki Duże (Pasieczniki Duże),
- gromada Postołowo (Postołowo, Sawiny Gród i Skryplewo),
- gromada Szostakowo (Szostakowo).
1 stycznia 1954 utworzono powiat hajnowski z siedzibą w Hajnówce ze wschodnich gmin powiatu bielskiego[22], w skład którego weszła gmina Hajnówka[23]. Jednak tego samego dnia gminę Hajnówka zniesiono:
- część gminy Hajnówka włączono do gminy Dubicze Cerkiewne:
- gromada Jagodniki (Jagodniki),
- gromada Orzeszkowo (Nowiny, Orzeszkowo i Wierzchowskie),
- gromada Pasieczniki Duże (Pasieczniki Duże);
- część gminy Hajnówka weszła w skład gminy Łosinka:
- gromada Kotówka (Kotówka),
- gromada Nowosady (Dubińska Ferma, Golakowa Szyja, Nowosady, Smolany Sadek, Sorocza Nóżka, Przechody i Zwodzieckie);
- z pozostałej części gminy Hajnówka (12 gromad) utworzono nową gminę Nowoberezowo, po przeniesieniu siedziby gminy Hajnówka z Hajnówki do Nowoberezowa i zmianie nazwy gminy na gmina Nowoberezowo:
- gromada Bielszczyzna (Bielszczyzna i Putiska),
- gromada Borek (Borek),
- gromada Chytra (Chytra i Progale),
- gromada Czyżyki (Czyżyki),
- gromada Dubicze Osoczne (Dubicze Osoczne),
- gromada Dubiny (Dubiny),
- gromada Kojły (Kojły),
- gromada Lipiny (Lipiny),
- gromada Nowoberezowo (Nowoberezowo i Wygoda),
- gromada Nowokornino (Nowokornino),
- gromada Postołowo (Postołowo, Sawiny Gród i Skryplewo),
- gromada Szostakowo (Szostakowo).
Trzecia odsłona (1973–)
edytujGminę wiejską Hajnówka przywrócono po raz trzeci 1 stycznia 1973 roku w powiecie hajnowskim w województwie białostockim w związku z reformą administracyjną kraju, która reaktywowała gminy w miejsce dotychczasowych gromad (a które funkcjonowały w latach 1954–1972)[24]. W skład gminy weszło 28 sołectw[25]:
- Bielszczyzna, Borek, Borysówka, Chytra, Czyżyki, Dubicze Osoczne, Dubiny, Kotówka, Lipiny, Łozice, Mochnate, Nowoberezowo, Nowokornino, Nowosady, Olchowa Kładka, Orzeszkowo, Pasieczniki Duże, Postołowo, Progale, Puciska, Rzepiska, Sawiny Gród, Skryplewo, Stare Berezowo, Trywieża, Wasilkowo, Wierzchowskie i Wygoda.
Nowa gmina Hajnówka objęła obszar znacznie inny niż w poprzednich odsłonach. W jej skład weszło m.in. pięć sołectw, które nigdy wcześniej do gminy Hajnówka nie należało:
- Borysówka, Rzepiska i Wasilkowo (do 1934 i 1952–54 w gminie Łosinka, 1934–52 w gminie Narew),
- Mochnate i Stare Berezowo (do 1952 w gminie Orla, 1952–54 w gminie Czyże).
Wreszcie szereg sołectw należał do gminy Hajnówka tylko periodycznie, a wiele sołectw do do niej już nie powróciło.
W latach 1975–1998 gmina położona była w (małym) województwie białostockim.
1 lutego 1977 do miasta Hajnówka z gminy Hajnówka włączono część obszaru wsi Dubiny o powierzchni 115 ha oraz część obszaru wsi Lipiny o powierzchni 15 ha[26].
1 stycznia 1998 do miasta Hajnówka z gminy Hajnówka włączono część wsi Lipiny (28,75 ha)[27].
21 grudnia 1998 z miasta Hajnówka wyłączono Sacharewo (będące w jej granicach od 1951 roku), włączając je jako osadę do gminy Hajnówka[28].
Zmiany terytorialne
edytujStruktura powierzchni
edytujWedług danych z roku 2002[29] gmina Hajnówka ma obszar 293,15 km², w tym:
- użytki rolne: 37%
- użytki leśne: 56%
Gmina stanowi 18,05% powierzchni powiatu.
Demografia
edytujDane z 30 czerwca 2014[5]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| populacja | 3942 | 100 | 1972 | 50,03 | 1970 | 49,97 |
| gęstość zaludnienia (mieszk./km²) |
13,45 | |||||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Hajnówka w 2014 roku[1].
Skład narodowościowy
edytujZgodnie z wynikami Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku gmina wiejska Hajnówka była jedną z gmin, w których osoby narodowości polskiej stanowiły mniej niż połowę mieszkańców. Narodowość polską zadeklarowało wówczas 34,29% mieszkańców. Narodowość białoruską podało w tym samym czasie 65,47% ludności gminy[30].
Religia
edytujWiększość mieszkańców gminy wyznaje prawosławie, na terenie gminy znajdują się trzy parafie prawosławne: w Nowoberezowie, w Orzeszkowie i w Dubinach. Katolicy i przedstawiciele innych wyznań należą do placówek duszpasterskich w Hajnówce.
Bielszczyzna, Borek, Borysówka, Chytra, Czyżyki, Dubicze Osoczne, Dubiny, Kotówka, Lipiny, Łozice, Mochnate, Nowoberezowo, Nowokornino, Nowosady, Orzeszkowo, Pasieczniki Duże, Postołowo, Puciska, Progale, Rzepiska, Stare Berezowo, Topiło, Trywieża, Wasilkowo, Wygoda[2].
Pozostałe miejscowości
edytujBokówka, Dubińska Ferma, Golakowa Szyja, Majdan, Nieznany Bór, Olchowa Kładka, Olszyna, Pasieczniki-Stebki, Przechody, Sacharewo, Sawiny Gród, Skryplewo, Smolany Sadek, Sorocza Nóżka, Sosnówka, Wygon, Zwodzieckie, Podtrostyniec, Zatrostyniec[2].
Sąsiednie gminy
edytujBiałowieża, Czyże, Dubicze Cerkiewne, Hajnówka, Narew, Narewka. Gmina sąsiaduje z Białorusią.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Gmina Hajnówka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ a b c Sołectwa i przysiółki Gminy Hajnówka. Urząd Gminy Hajnówka. [dostęp 2017-11-29].
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku
- ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223
- ↑ a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2014 r. Stanu w dniu 30 VI 2014. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014, s. 85.
- ↑ Gmina Hajnówka (podlaskie) » mapy, GUS, nieruchomości, noclegi, szkoły, regon, kody pocztowe, bezrobocie, wynagrodzenie, zarobki, tabele, edukacja, demografia, przedszkola, statystyki [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-01-26] (pol.).
- ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 23, poz. 244
- ↑ Dz.U. z 1929 r. nr 65, poz. 503
- ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 48, poz. 406
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 70, poz. 675
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 11, poz. 49
- ↑ Dubicze Cerkiewne pozostało w gminie Orla
- ↑ Jemielity, Witold (1998) Podziały administracyjne powiatów bielskiego, siemiatyckigo i hajnowskiego w latach 1919-1990. "Studia Łomżyńskie", 9, 1998, s. 113-161
- ↑ Podział administracyjny Rzeczypospolitej Polskiej: Praca zespołowa pod redakcją prof. Stanisława Srokowskiego. Warszawa: Biblioteka Samorządowca Nr 77, 1948.
- ↑ Dz.U. z 1950 r. nr 51, poz. 472
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1951, nr 6, poz. 43
- ↑ Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1952, nr 3, poz. 15
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 16, poz. 97
- ↑ a b Białostocki Dziennik Wojewódzki. 1952, nr 6, poz. 34
- ↑ a b Nowa granica miasta i gminy Hajnówka biegła odtąd od punktu zetknięcia się granic gromad Górne i Chytra w kierunku północnym granicą gromady Chytra, a następnie granicą gruntów wsi Wygoda i Dolna do granicy gromad Dolna i Bielszczyzna; stąd granica skręcała w kierunku południowo-wschodnim i biegnie do gruntów wsi Dubiny, a następnie granicą gromad Dubiny i Lipiny do punktu jej zetknięcia się z granicą lasów państwowych.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 41, poz. 192
- ↑ Dz.U. z 1953 r. nr 46, poz. 223
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
- ↑ Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12
- ↑ Dz.U. z 1997 r. nr 116, poz. 742
- ↑ Dz.U. z 1998 r. nr 156, poz. 1026
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2002 w zakresie deklarowanej narodowości oraz języka używanego w domu. Deklaracje narodowościowe w gminach w 2002 r.. [dostęp 2016-06-29].