Grabów
Grabów – miasto w Polsce, położone w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Grabów[4]. Leży w Kotlinie Kolskiej. Jest znany z uprawy cebuli o nazwie grabowska.
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie |
1372–1690, 1800–1870, od 2024 | ||||
Burmistrz |
Mariusz Jagielski | ||||
Powierzchnia |
9,1769[1] km² | ||||
Populacja (2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
63 | ||||
Kod pocztowy |
99-150[3] | ||||
Tablice rejestracyjne |
ELE | ||||
Położenie na mapie gminy Grabów | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego | |||||
Położenie na mapie powiatu łęczyckiego | |||||
52°07′42,0″N 19°00′34,3″E/52,128333 19,009528 | |||||
TERC (TERYT) |
1004044[4] | ||||
SIMC |
0284003[4] | ||||
Urząd miejski ul. 1 Maja 2199-150 Grabów | |||||
Strona internetowa |
Grabów uzyskał lokację miejską w 1372 roku, tracąc ją przejściowo w XVII wieku[5]. W XVI wieku miasto królewskie położone było w województwie łęczyckim[6]. Został pozbawiony praw miejskich 31 maja 1870 i włączone do gminy Grabów w powiecie łęczyckim[7]. W latach 1867–1954 siedziba wiejskiej gminy Grabów, 1954–1972 gromady Grabów[8], a od 1973 reaktywowanej gminy Grabów[9]. W latach 1975–1998 należał administracyjnie do województwa konińskiego. 1 stycznia 2024 odzyskał status miasta[1].
Integralne części miasta
edytujSIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
1039085 | Ciasna | część miasta |
1039091 | Grabów-Cegielnia | część miasta |
1039100 | Grabów-Dwór | część miasta |
1039122 | Koziny | część miasta |
1039151 | Pruchyniec | część miasta |
Część wsi o nazwie Probostwo (SIMC 1039145) została zniesiona z dniem 1 stycznia 2024 r.[11]
Położenie
edytujMiasto położona ok. 13 km na północny zachód od Łęczycy, w zachodniej części powiatu łęczyckiego, przy lokalnej drodze z Łęczycy do Koła i Dąbia.
Historia
edytujGrabów wzmiankowane po raz pierwszy w 1232 r. jako uposażenie kościoła w Dobrowie. W końcu XIII wieku wieś podupadła. Ponownie występuje w źródłach historycznych w połowie XIV wieku, już jako własność szlachecka. W roku 1372 królowa regentka Elżbieta, na prośbę kasztelana łęczyckiego Mikołaja, pozwoliła na przekształcenie wsi w miasto. Pomyślny rozwój miasta przerwany został w pierwszej połowie XVI wieku. W tym okresie Grabów nazywany był niekiedy wsią. W 1552 r. król Zygmunt August wydał miastu przywilej na trzy jarmarki w ciągu roku i potwierdził prawo do odbywania targów. Nadal było to miasto niewielkie, w 1572 r. pracowało tu tylko 12 rzemieślników. W końcowym okresie XVII wieku miejscowość zatraciła miejski charakter. Nowy przywilej lokacyjny Grabów uzyskał od władz pruskich w 1800 r. W pierwszej połowie XIX wieku powoli wzrastała liczba mieszkańców miasta. W 1809 r. żyło tu 350, a w 1857 r. już 918 osób. W 1859 roku trąba powietrzna zniszczyła część miasta[12]. 29 października 1863 r. pod Grabowem wojska rosyjskie stoczyły bitwę z oddziałem powstańczym. Rosjanie zostali pokonani i musieli przez to wycofać się z miasta[12]. W 1870 r. miejscowość utraciła prawa miejskie. W latach 1905–1907 na terenie miejscowości doszło do kilku burzliwych manifestacji rewolucyjnych[12]. W lutym 1941 r. Niemcy utworzyli we wsi getto dla Żydów z niedalekiej Łęczycy. Podczas jego likwidacji, w kwietniu 1942 r. wywieziono stąd 1200 osób do obozu zagłady Kulmhof w Chełmnie nad Nerem. Obecnie Grabów jest małym miastem, posiadającym podstawowe placówki usługowe i handlowe. W okresie PRL-u największym zakładem przemysłowym Grabowa była cegielnia, należąca do Łódzkiego Przedsiębiorstwa Ceramiki Budowlanej. Specjalnością wsi była hodowla cebuli, którą wysyłano za granicę. Plantacje cebuli zajmowały powierzchnię 500 hektarów[12].
Zabytki
edytuj- Kościół św. Stanisława w Grabowie – rzymskokatolicka świątynia wzniesiona w 1838 r. w stylu klasycystycznym.
- Rynek – centrum miasta stanowi obszerny, wydłużony plac. Zachowały się przy nim liczne domy z początku XIX wieku. Budynki murowane, z sienią przechodnią, kryte są dachami naczółkowymi lub dwuspadowymi. Domy drewniane, o konstrukcji zrębowej, przykrywają najczęściej dachy czterospadowe. Ozdobą niektórych domów jest ciekawe zdobnictwo ciesielskie, m.in. ponacinane belki ścian frontowych i rzeźbione drzwi i okiennice.
- Synagoga w Grabowie – wybudowana w 1881 r., jedna z dwóch synagog jakie zachowały się w powiecie łęczyckim. Obiekt nie pełni już funkcji sakralnych jednak częściowo zachował swój pierwotny wystrój zewnętrzny.
- Cmentarz ewangelicki – założony w I poł. XX w., zlokalizowany przy drodze wylotowej z Grabowa w kierunku Opiesina. Jest to pozostałość po mennonickich Olędrach, osadnictwu których kres położyła II wojna światowa. Nekropolia znajduje się w bardzo złym stanie technicznym, zachowało się na niej parę zrujnowanych nagrobków[13][14][15].
- Cmentarz żydowski w Grabowie – pochodzący z pocz. XIX w. i zdewastowany w okresie II wojny światowej, do czasów współczesnych nie zachowała się na nim żadna macewa a jedynie pamiątkowy obelisk.
Wydarzenia
edytuj- Co roku w Grabowie w pierwszy wtorek po Niedzieli Wielkanocnej odbywają się rozgrywki w palanta, znane jako Dzień Palanta.
- Dzień Cebuli[16].
Religia
edytuj- Rzymskokatolicka parafia św. Stanisława w Grabowie.
- W Grabowie mieszkają mariawici, którzy należą do parafii św. Mateusza Apostoła i Ewangelisty w Nowej Sobótce. Niegdyś mariawici z okolic Grabowa należeli do Grabowskiej Parafii Mariawitów pw. Przenajświętszego Sakramentu z siedzibą w Kadzidłowej.
Ludzie związani z Grabowem
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Dz.U. z 2023 r. poz. 1472.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 332 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b c d GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 32-33.
- ↑ Zenon Guldon, Jacek Wijaczka, Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do końca XVI wieku, w: Czasy Nowożytne, 21, 2008, s. 181.
- ↑ Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 67)
- ↑ Uchwała Nr 32/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu łęczyckiego; w ramach Zarządzenia Nr Or. V-167/1/54 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 22 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 4 października 1954 r., dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 1 grudnia 1954 r., Nr. 11, Poz. 39)
- ↑ Uchwała Nr XIX/100/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie łódzkim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi z dnia 20 grudnia 1972, Nr. 14, Poz. 185).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 22 grudnia 2023 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw i rodzajów niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2799)
- ↑ a b c d Piotr Maluśkiewicz, Województwo konińskie : szkic monograficzny, wyd. 1, Warszawa: Państwowe Wydawn. Nauk, 1983, s. 159-160, ISBN 83-01-00534-3, OCLC 11783554
- ↑ Bartosz Bijak: Grabów, gm. Grabów, pow. Łęczycki. www.cmentarzeewangelickie-lodzkie.pl, 2010. [dostęp 2018-10-14].
- ↑ Urząd Gminy Grabów: Zabytki. www.gminagrabow.pl. [dostęp 2018-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-18)].
- ↑ Barbara Sobińska: Relacja z warsztatów Sceny Młodych - Nowa Róża 2009. poolspodium.org, 2009-10-13. [dostęp 2018-10-14].
- ↑ XX Ogólnopolski Dzień Cebuli w Grabowie. e-warzywnictwo.pl. [dostęp 2021-09-16].
Linki zewnętrzne
edytuj- Strona Grabowa
- Historia Żydów w Grabowie na portalu Wirtualny Sztetl
- Grabów 1 (6), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 772 .