Guma arabska
Guma arabska (łac. gummi arabicum lub gummi acaciae; E414) – twardniejąca na powietrzu guma roślinna, będąca wydzieliną wyciekającą naturalnie w wyniku uszkodzeń lub otrzymywaną przez nacięcie pnia i gałęzi akacji senegalskiej i innych gatunków z rodzaju Acacia pochodzących z Afryki[1][2]. Znana była już w starożytności[3].
Właściwości
edytujGuma arabska jest nierozpuszczalna w etanolu, eterze i olejach, słabo w glicerolu[4]. Prawie całkowicie, lecz bardzo powoli, rozpuszcza się w podwójnej w stosunku do swojej masy ilości wody. Otrzymany roztwór jest bezbarwny lub żółtawy, gęsty, lepki, kleisty i lekko kwasowy. Po wysuszeniu występuje jako żółtawobiałe, żółte lub jasnobursztynowe, czasem z różowawym odcieniem, kruche, nieprzezroczyste, kuliste, owalne lub nerkowate kawałki (łezki) o średnicy ok. 1−3 mm, często ze spękaną powierzchnią, łatwo łamiące się na nieregularne, białawe lub jasnożółtawe, kanciaste bryłki o strukturze muszlowatej, szkliste i przezroczyste[1]. Niekiedy surowiec jest sproszkowany[2]; według FP VIII jest to guma arabska suszona rozpyłowo (Gummi Acaciae dispersione dessiccatum)[5].
Głównym składnikiem gumy arabskiej jest polisacharyd zwany arabiną, będący solą wapniową, magnezową lub potasową kwasu arabinowego. Ponadto w surowcu tym są zwykle zawarte enzymy utleniające – oksydazy i peroksydazy[2], które mogą powodować niezgodności w recepturze aptecznej np. z witaminą A lub azotanem bizmutu(III)[4].
Zastosowanie
edytujFarmaceutyka
edytujGuma arabska jest stosowana w lecznictwie jako środek osłaniający w stanach zapalnych błon śluzowych oraz jako pomocniczy surowiec w recepturze aptecznej – do emulgowania olei tłustych, olejków eterycznych, tłuszczów, wosków i żywic (tzw. emulgator koloidalny olej–woda do użytku wewnętrznego) oraz jako lepiszcze w procesie granulacji na mokro w technologii wytwarzania tabletek (w stężeniu 10–20%). Ze względu na zawarte w niej enzymy utleniające, nie powinna być mieszana z substancjami łatwo utleniającymi się, o ile nie została poddana inaktywacji przez ogrzewanie w temp. 80 °C przez godzinę lub w autoklawie w temp. 120 °C przez 20 min. Nawet w bardzo dużych stężeniach guma arabska nie tworzy galaretowatych żeli[4].
Guma arabska jest wyszczególniona w polskim urzędowym spisie dozwolonych substancji dodatkowych jako E414 i może być stosowana na zasadzie quantum satis, to znaczy „ile potrzeba”[6].
Inne
edytujRoztwory gumy arabskiej były jednymi z pierwszych obiektów badań w chemii koloidów. Wykorzystywał je w tym celu Thomas Graham[3].
Z gumy arabskiej wytwarza się kleje (biurowe i do znaczków pocztowych)[3] oraz farby artystyczne[7][2].
Guma arabska jest jednym z głównych składników cukierków cuberdon[8][9][10].
Przypisy
edytuj
- ↑ a b Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ a b c d Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.
- ↑ a b c Jerzy Chodkowski (red.): Mały słownik chemiczny. Wyd. V. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
- ↑ a b c S. Janiski, A. Fiebig, M. Sznitowska: Farmacja stosowana: podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 719. ISBN 978-83-200-3778-4.
- ↑ Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych (Dz.U. z 2010 r. nr 232, poz. 1525).
- ↑ guma arabska, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2011-11-28].
- ↑ Christophe Declercq: Icecreations. Lannoo Meulenhoff, 2013. ISBN 978-9401407144.
- ↑ Georges Lebouc: Dictionnaire de belgicismes. Lannoo Uitgeverij, 2006, s. 236. ISBN 978-2-87386-477-4.
- ↑ De originele ambachtelijke cuberdon uit Gent (Eeklo). streekmarkt.be. [dostęp 2022-11-05]. (niderl.).
