Hałda skały płonnej Kopalni Węgla Kamiennego Bogdanka

Hałda skały płonnej Kopalni Węgla Kamiennego Bogdanka – hałda skały płonnej należąca do Kopalni Węgla Kamiennego Bogdanka, zlokalizowana na południe od tej kopalni i na zachód od wsi Bogdanka w gminie Puchaczów (województwo lubelskie). Stanowi najwyższe sztuczne wzniesienie Polesia Lubelskiego oraz, ze względu na swe właściwości fizyczne i chemiczne materiału skalnego, jest unikatowym zwałowiskiem w skali europejskiej.

Hałda skały płonnej Kopalni Węgla Kamiennego Bogdanka

Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Położenie	Bogdanka
Wysokość	196 m n.p.m.
Położenie na mapie gminy Puchaczów Hałda skały płonnej Kopalni Węgla Kamiennego Bogdanka
Położenie na mapie Polski Hałda skały płonnej Kopalni Węgla Kamiennego Bogdanka
Położenie na mapie województwa lubelskiego Hałda skały płonnej Kopalni Węgla Kamiennego Bogdanka
Położenie na mapie powiatu łęczyńskiego Hałda skały płonnej Kopalni Węgla Kamiennego Bogdanka
51°19′03,9821″N 23°00′10,6751″E

Historia i geologia

Hałda ulokowana jest na terenie nizinnym i ma wysokość 196 m n.p.m. Jej podłoże to czwartorzędowe utwory piaszczyste i piaszczysto-gliniaste o miąższości 40-45 metrów, pod którymi zalegają skały kredy górnej i jury środkowej (wapień, kreda pisząca, margle z wkładkami dolomitów i piaskowca). Na poziomie 650-750 metrów pod hałdą znajdują się węglonośne pokłady skał karbońskich.

Zwałowisko było tworzone w latach 1981-1991. Początkowo teren został zniwelowany. Następnie deponowano na nim skałę płonną z wyrobisk. W efekcie tego powstała dwupoziomowa hałda o wysokości 26 metrów i powierzchni 33,02 hektara. Część wierzchołkowa ma powierzchnię 18 hektarów, a zbocza około 10 hektarów. Wewnątrz hałdy ulokowano kraterowy zbiornik wód kopalnianych o powierzchni 5,76 hektara i pojemności 443.000 m³ wody. Dolny poziom hałdy uformowany został w latach 1981-1984. Ma wysokość około 170-180 m n.p.m. i nachylenie skarp o stosunku 1:5. Materiał na tę część pochodził z prac przygotowawczych i drążenia szybów kopalnianych. Są tu skały kredowe, jurajskie oraz okruchy karbońskich. Górny poziom usypano pomiędzy rokiem 1995, a 1991 (180-196 m n.p.m.). Nachylenie skarp ma tu stosunek 1:4. Część ta zbudowana jest praktycznie wyłącznie z okruchów skał karbońskich z wyrobisk dołowych (iłowce oraz mułowce z domieszką piaskowców i łupków węglowych w stosunku 7:3). W materiale hałdy dominują następujące minerały: kaolinit (30%), illit (26%), a także chloryt, syderyt, skalenie, piryt i węgiel. W latach 80. XX wieku część zboczy (rejony dolne i środkowe) zostały pokryte warstwą gleby z lokalnych pól w celu rekultywacji. Warstwa ta liczyła do 60 cm (były to próchnicze, piaszczyste gleby bielicowe). W wyniku nacisku grawitacyjnego dolna część hałdy ulega stałemu i systematycznemu zgniataniu. Część ta jest też lepiej nawodniona i zasolona z uwagi na przecieki ze zbiornika kraterowego. Wewnętrzne zbocza hałdy (nachylenie 30-45°) są silnie narażone na erozję i obrywy. Są one w związku z tym intensywnie utrwalane nawożoną glebą humusową i sadzonymi roślinami zielnymi.

Hałdę odwadnia system rowów opaskowych, rzeka Świnka oraz kanał melioracyjny o nazwie Rów Żelazny. Nie ma ona istotnego wpływu na atmosferę i lokalny klimat.

Przyroda

Na obszarze hałdy stwierdzono w 1996 występowanie 258 gatunków roślin wyższych, jeden gatunek skrzypu i dziewięć gatunków mszaków, zakwalifikowanych do pięciu grup ekologicznych apofitów, czterech grup historyczno-geograficznych antropofitów, do czternastu grup form życiowych oraz do ośmiu grup fitosocjologicznych. Wśród kształtujących się tutaj roślin daje się zauważyć praktycznie zupełny brak samorzutnie wyrastających drzew i krzewów, a także sporadyczne występowanie gatunków solniskowych. Do roślin najbardziej interesujących należą dwa gatunki solniskowe: mannica odstająca i mannica nadmorska (ta druga nie znana wcześniej na Lubelszczyźnie, a w Polsce rzadka). W zbiorniku kraterowym nie występowały żadne rośliny wodne (sporadycznie rosły one w rowach opaskowych).

Najczęściej występujące rośliny na stanowiskach nierekultywowanych to: marchew zwyczajna, podbiał pospolity, łoboda błyszcząca, łoboda oszczepowata, łoboda rozłożysta, sałata kompasowa, nostrzyk biały, nostrzyk żółty, starzec zwyczajny, skrętek wilgociomierczy, prątnik srebrzysty.

Najczęściej występujące rośliny na stanowiskach rekultywowanych to: komosa biała, pokrzywa zwyczajna, szczaw kędzierzawy, szczaw polny, mniszek pospolity, kupkówka pospolita, perz właściwy, maruna nadmorska, krótkosz rowowy, brodek ucięty, zęboróg purpurowy.

Na stanowiskach rekultywowanych i nierekultywowanych rosną mniej więcej jednakowo często: mietlica rozłogowa, krwawnik pospolity, bylica pospolita, przymiotno kanadyjskie, ostrożeń polny, babka lancetowata, trzcinnik piaskowy.