Harrie Massey, właśc. Harrie Stewart Wilson Massey (ur. 16 maja 1908 w St. Kilda, Melbourne[1][2] lub Invermay, Wiktoria[3], zm. 27 listopada 1983 w Elmbridge, hrabstwo Surrey[3] lub Cambridge, hrabstwo Cambridgeshire[2]) – australijski fizyk matematyczny, profesor University College London, autor pionierskich prac w zakresie fizyki atomowej i fizyki atmosfery, jeden z inicjatorów i głównych realizatorów programu badań górnych warstw atmosfery, np. jonosfery, z użyciem rakiet sondażowych, założyciel i kierownik British National Committee for Space Research – brytyjskiego oddziału Komitetu do spraw Badań Przestrzeni Kosmicznej, założonego przez Royal Society w roku 1958.

Harrie Stewart Wilson Massey
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

16 maja 1908
St. Kilda (przedmieście Melbourne)[1][2], lub Invermay, Wiktoria[3]

Data i miejsce śmierci

27 listopada 1983
Cambridge, hrabstwo Cambridgeshire[2] lub Elmbridge, Surrey[3]

Zawód, zajęcie

fizyk, astronom

Odznaczenia
Order Imperium Brytyjskiego do 1935 (cywilny)

Życiorys edytuj

Dzieciństwo i młodość w Australii edytuj

Jego rodzicami byli Harrie Stewart Massey, urodzony na Tasmanii właściciel tartaku w Hoddles Creek, i Eleanor Elizabeth z domu Wilson, pochodząca z Wiktorii. Był ich jedynym synem. Dzieciństwo spędził w Hoddles Creek, gdzie skończył lokalną szkołę, realizując 6-letni program w okresie 4 lat. Po skończeniu tej szkoły otrzymał stypendium umożliwiające dalszą naukę w University High School, cenionej szkole średniej w Melbourne, gdzie przeniósł się wraz z matką (miał wówczas 12 lat)[3]. W szkole dał się poznać jako uczeń wybitnie ambitny i aktywny (m.in. uczestniczący w wielu zajęciach sportowych). Skończył szkołę w roku 1925, po czym studiował na University of Melbourne, uzyskując stopnie BS i BA fizyki w latach 1927 i 1929 oraz BS matematyki (1929), a następnie MS filozofii przyrody (1930)[2][3]. W latach studenckich współpracował m.in. z C.B.O. Mohrem (Mohr, Courtney Balthazar Oppenheim, 1906–1986)[4], fizykiem badającym odbicie miękkiego promieniowania X od powierzchni metali. Badania były wykonywane w ramach realizacji dużego badawczego programu sir Thomasa R. Lyle’a. Młody Harrie Massey brał udział w pierwszej australijskiej konferencji fizyków w Canberze (sierpień 1928), w czasie której aktywnie uczestniczył w debatach na temat powstającej wówczas mechaniki kwantowej. Podejmował dyskusję m.in. z Edną Briggs[5], która miała za sobą niedawny pobyt w Laboratorium Cavendisha w Cambridge, gdzie pracowała od roku 1925 z Ernestem Rutherfordem[3].

W Wielkiej Brytanii przed II wojną światową edytuj

Harrie Massey wyjechał do laboratorium E. Rutherforda (Laboratorium Cavendisha) w sierpniu 1929 roku; stało się to możliwe dzięki uzyskaniu dwuletniego uniwersyteckiego stypendium – Aitchison travelling scholarship[6]. W Trinity College na Uniwersytecie Cambridge opracował liczne publikacje na temat zastosowań mechaniki falowej do opisu zderzeń między cząstkami elementarnymi. Współpracował ponownie z C.B.O. Mohrem, który również przyjechał do Anglii. Poza pracami teoretycznymi rozpoczął badania eksperymentalne, korzystając m.in. z doświadczenia Edwarda Bullarda, wykonującego wówczas swoją pracę doktorską z fizyki atomowej[3].

Zdobyta przez Masseya nagroda naukowa umożliwiła mu przedłużenie pobytu w Anglii i uzyskanie w University of Cambridge stopnia doktora fizyki w roku 1932. W kolejnym roku wydał, wraz z Nevillem F. Mottem – przyszłym laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki (1977) – książkę The Theory of Atomic Collisions. W tymże roku został powołany na stanowisko wykładowcy fizyki matematycznej na Queen’s University, Belfast, które zajmował do roku 1938 – do czasu mianowania na wykładowcę matematyki w University College London (UCL). Był w tych latach nauczycielem i opiekunem naukowym D.R. Batesa (absolwenta Queen’s University), z którym prowadził w UCL prace badawcze w dziedzinie mechaniki kwantowej[3].

II wojna światowa edytuj

W czasie II wojny światowej uczelnia została zamknięta, a obaj naukowcy podjęli badania w Admiralty Research Laboratory w Teddington. Poszukiwali m.in. możliwości skonstruowania urządzeń elektrycznych, przeciwdziałających detonacjom min morskich aktywowanych magnetycznie. W późniejszym okresie pracowali w Havant (Hampshire) przy projektowaniu min niszczących niemieckie okręty. W sierpniu 1943 roku Harrie Massey wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie był początkowo członkiem, a następnie przez dwa lata kierownikiem brytyjskiej grupy, współpracującej z Amerykanami rozwiązującymi problemy bomby atomowej i przez kolejne dwa lata – zadania związane z separacją izotopu uranu235U z uranu naturalnego metodą elektromagnetyczną oraz możliwościami techniki cyklotronowej (badania w Berkeley)[3][1].

Okres powojenny edytuj

W październiku 1945 roku Harrie Massey wrócił do Londynu i zaangażował się w odbudowę wydziału fizyki UCL i tworzenie silnego zespołu fizyków matematycznych, prowadzącego badania w dziedzinie fizyki atomowej[3]. Do roku 1950 był wykładowcą matematyki, a w kolejnych latach – profesorem fizyki (1950–1973) i astrofizyki (1973–1975, do emerytury)[2][1]. W latach 1969–1973 pełnił funkcję prorektora University College[3].

Wydział współpracował z Instytutem Badań Energii Jądrowej (AERE) w Harwell, a następnie z Europejską Organizacją Badań Jądrowych (CERN) w Genewie. Harrie Massey był też założycielem i kierownikiem (1958–1976) British National Committee for Space Research – brytyjskiego oddziału Komitetu do spraw Badań Przestrzeni Kosmicznej (założonego – z jego udziałem – przez Royal Society w końcu lat 50. XX w.). W roku 1962 był jednym z głównych uczestników narad w sprawie utworzenia Europejskiej Organizacji Badań Kosmicznych (później przekształconej w Europejską Agencję Kosmiczną) i pierwszym przewodniczącym Rady Prezesów. Wniósł znaczący wkład w projektowanie i budowę Anglo-Australian Telescope (AAT) w Siding Spring, a w latach 1975–1983 był członkiem zarządu AAT (w latach 1980–1983 – jego przewodniczącym)[3].

Publikacje edytuj

Harrie Massey jest autorem lub współautorem setek publikacji – artykułów i monografii naukowych, traktatów, podręczników akademickich[7][3]. Do najbardziej znanych i wielokrotnie wznawianych należą m.in. książka wydana po raz pierwszy w roku 1952 – Electronic and Ionic Impact Phenomena – opracowana wspólnie z wieloletnim współpracownikiem i przyjacielem, E.H.S. Burhopem (Eric Henry Stoneley)[8] lub prace, których współautorem był Nevill F. Mott – laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki z roku 1977 (np. The Theory of Atomic Collisionsz roku 1965)[9]. Poza wymienionymi pozycjami wyróżniane są prace (wybór według Notable Names Database, NNDB)[2]:

  • Atoms and Energy (1956),
  • Ancillary Mathematics (1958, współautor: Hyman Kestelman),
  • The Upper Atmosphere (1958, współautor: Robert L. F. Boyd),
  • Basic Laws of Matter (1961, współautor: Arthur Robert Quinton),
  • Space Physics (1964),
  • Space Travel and Exploration (1966),
  • The New Age in Physics (1966),
  • Negative Ions (1976),
  • Atomic and Molecular Collisions (1979),
  • History of British Space Science (1986, współautor: Malcolm Owen Robins).

Wyróżnienia, odznaczenia, upamiętnienie edytuj

Harrie Massey był członkiem Royal Society od roku 1940; w latach 1949–1951 i 1959–1960 należał do rady stowarzyszenia, a w latach 1969–1978 był sekretarzem i wiceprezesem[3]. Od roku 1976 był też członkiem korespondentem Australian Academy of Science. Otrzymał[2]:

oraz liczne tytuły honorowe, m.in. LL.D University of Melbourne[3]. Dla upamiętnienia sir H. Masseya jego imię nadano wykładowemu audytorium w University College. Institute of Physics (UK) i Australian Institute of Physics przyznają co dwa lata międzynarodowe wyróżnienie Harrie Massey Medal and Prize[10], a University College LondonHarrie Massey Prize[11].

Życie prywatne edytuj

Uczestnicząc w roku 1926 w kongresie organizowanym przez Australasian Association for the Advancement of Science w Perth Harrie Massey poznał swoją przyszłą żonę, nauczycielkę Jessicę Elizę Bruce. Ich ślub odbył się w Perth dnia 11 stycznia 1928 roku[3]. Mieli jedną córkę[2].

Przypisy edytuj

  1. a b c d J.W. (Bill) Fox: Massey (1950–75). [w:] From Landner to Massey. A history of physics, space science and astronomy at University College London 1826 to 1975 [on-line]. www.phys.ucl.ac.uk. [dostęp 2014-03-10]. (ang.).
  2. a b c d e f g h i Harrie S.W. Massey. [w:] NNDB [on-line]. [dostęp 2014-03-07]. (ang.).
  3. a b c d e f g h i j k l m n o p q R. W. Home: Massey, Sir Harrie Stewart (1908–1983). [w:] Australian Dictionary of Biography, Volume 18, (MUP) [on-line]. National Centre of Biography, Australian National University, 2012. [dostęp 2014-03-10]. (ang.).
  4. Mohr, Courtney Balthazar Oppenheim (1906–1986). [w:] Encyclopedia of Australian Science [on-line]. www.eoas.info/. [dostęp 2014-03-11]. (ang.).
  5. Edna Dorothy Briggs. [w:] Jessie Street National Women’s Library [on-line]. nationalwomenslibrary.org. [dostęp 2014-03-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-14)]. (ang.).
  6. Aitchison Travelling Scholarship. [w:] Melbourne Global Mobility [on-line]. The University of Melbourne. [dostęp 2014-03-12]. (ang.).
  7. inauthor:"Sir Harrie Stewart Wilson Massey". [w:] Wyszukiwarka books.google.pl [on-line]. [dostęp 2014-03-10]. (ang.).
  8. Harrie Stewart Wilson Massey, Sir.; Eric Hery Stoneley Burhop: Electronic and ionic impact phenomena. Oxford, Clarendn Press, 1952. [dostęp 2014-03-11]. (ang.).
  9. Nevill Francis Mott, Harrie Stewart Wilson Massey: The theory of atomic collisions. Clarendon Press, Oxford. [dostęp 2014-03-11]. (ang.).
  10. The Harrie Massey medal and prize. [w:] Strona internetowa Institute of Physics [on-line]. www.iop.org. [dostęp 2014-03-12]. (ang.).
  11. Harrie Massey Prize. [w:] Strona internetowa UCL [on-line]. www.ucl.ac.uk. [dostęp 2014-03-11]. (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

  • Harrie Massey; 120 wyników wyszukiwania na stronie internetowej UCL