Język newarski

Nepāl Bhāṣā
नेपाल भाषा
Obszar	Nepal, Indie, Bhutan
Liczba mówiących	ok. 894 tys.
Pismo/alfabet	dewanagari, randźana
Klasyfikacja genetyczna
	Języki chińsko-tybetańskie; Języki tybeto-birmańskie; Języki himalajskie; Język newarski;
Status oficjalny
UNESCO	3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue	4 edukacyjny↗
Kody języka
ISO 639-2	new
ISO 639-3	new
IETF	new
Glottolog	newa1247, newa1246
Ethnologue	new
GOST 7.75–97	нев 478
WALS	new, nwd
SIL	NEW
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Wikipedia w języku newarskim
	Słownik języka newarskiego; w Wikisłowniku
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język newarski, newari lub newar^[2] (newari: नेपाल भाषा Nepal bhasza, również Newah bhaye) – język z grupy tybeto-birmańskiej rodziny języków chińsko-tybetańskich. Używany głównie przez ponad 800 tys. Newarów, zamieszkujących Dolinę Katmandu w Nepalu. Posiada bogatą tradycję literacką (zapoczątkowaną pod koniec XIV w., z pierwszymi zapiskami w XII w.)^[3]. Zapisywany jest alfabetem dewanagari.

Mimo przynależności do rodziny chińsko-tybetańskiej, język newarski wykazuje też pewne podobieństwa do języków indoirańskich.

Do lat 60. XX w. pozostawał jednym z najbardziej znaczących języków Nepalu i służył jako lingua franca Doliny Katmandu (był przyswajany również przez osoby z zewnątrz)^[4]. Dziś nie odgrywa dominującej roli w regionie^[3]. Pomimo stosunkowo dużej liczby użytkowników uchodzi za zagrożony wymarciem. Zaobserwowano, że w większości rodzin nie jest przekazywany dzieciom^[3]. Znajduje się pod presją języka nepalskiego, a także języka angielskiego^[4]^[5].

Określenie „newari” ma charakter kontrowersyjny, gdyż zawiera w sobie sufiks -i (co bywa postrzegane jako przejaw „indianizacji” nazwy języka)^[2].

System fonetyczny

Samogłoski

Dewanagari	अ	आ	इ	ई	उ	ऊ	ए	ऐ	ओ	औ	अं	अः	ऋ	ॠ	ऌ	ॡ
Transliteracja	a	aa	i	ii	u	uu	e	ai	o	au	am	aha	ru	Ru	lru	lRuu
IPA	/ə/	/ɑ ː/	/i/	/i ː/	/u/	/u ː/	/e ː/	/ə i/	/o ː/	/ə u/	/ə ⁿ/	/ə ʰ/	/r u/	/r u ː/	/l r u/	/l r u ː/

Spółgłoski

क	ख	ग	घ	ङ
k /k/	kha /k ʰ/	g /g/	gh /g ʰ/	gn /ŋ/
च	छ	ज	झ	ञ
ch /c ɕ/ lub /ts/	chh /c ɕ ʰ/	j lub z /ɟʝ/ lub /z/	jh lub zh /ɟʝ ʰ/ lub /z ʰ/	tra /ɲ/
ट	ठ	ड	ढ	ण
t /ʈ/	th /ʈ ʰ/	d /ɖ/	dh /ɖ ʰ/	n /ɳ/
त	थ	द	ध	न
t /t̪/	th /t̪ʰ/	d /d̪/	dh /d̪ʰ/	n /n̪/
प	फ	ब	भ	म
p /p/	f /f/	b /b/	bh /b ʰ/	m /m/
य	र	ल	व
y /j/	r /r/	l /l/	v /v/
श	ष	स	ह
sh /ʃ/	sh /ʃ/	s /s/	h /h/
क्ष	त्र	ज्ञ
ksh /ɭ/	tra /k ʃ/	gny /d̪n/

Przypisy

↑ David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Newar, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).
↑ ^a ^b Genetti 2007 ↓, s. 10.
↑ ^a ^b ^c Driem 2007 ↓, s. 308.
↑ ^a ^b Bal GopalB.G. Shrestha Bal GopalB.G., The Sacred Town of Sankhu: The Anthropology of Newar Ritual, Religion and Society in Nepal, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2012, s. 128, ISBN 978-1-4438-3770-5, ISBN 978-1-4438-3825-2 [dostęp 2023-09-21] (ang.).
↑ Genetti 2007 ↓, s. 12.

Bibliografia

George vanG. Driem George vanG., South Asia and the Middle East, [w:] ChristopherCh. Moseley (red.), Encyclopedia of the World’s Endangered Languages, Abingdon–New York: Routledge, 2007, s. 283–348, DOI: 10.4324/9780203645659, ISBN 978-0-7007-1197-0, ISBN 978-0-203-64565-9, OCLC 47983733 (ang.).
CarolC. Genetti CarolC., A Grammar of Dolakha Newar, Berlin–New York: Walter de Gruyter, 2007 (Mouton Grammar Library 40), DOI: 10.1515/9783110198812, ISBN 978-3-11-019303-9, ISBN 978-3-11-019881-2 [dostęp 2023-09-21] (ang.).

Linki zewnętrzne

Newar, [w:] Ethnologue: Languages of the World, Dallas: SIL International [dostęp 2023-10-17] (ang.).
Ranjana script [online], Omniglot [dostęp 2023-09-21] (ang.).
Słownik newarski online [online], www2.pair.com [zarchiwizowane z adresu 2012-08-22] .

[Ethnologue-1] David M.D.M. Eberhard David M.D.M., Gary F.G.F. Simons Gary F.G.F., Charles D.Ch.D. Fennig Charles D.Ch.D. (red.), Newar, [w:] Ethnologue: Languages of the World, wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-05] (ang.).

[CITEREFGenetti200710-2] Genetti 2007 ↓, s. 10.

[CITEREFDriem2007308-3] Driem 2007 ↓, s. 308.

[Shrestha-4] Bal GopalB.G. Shrestha Bal GopalB.G., The Sacred Town of Sankhu: The Anthropology of Newar Ritual, Religion and Society in Nepal, Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2012, s. 128, ISBN 978-1-4438-3770-5, ISBN 978-1-4438-3825-2 [dostęp 2023-09-21] (ang.).

[CITEREFGenetti200712-5] Genetti 2007 ↓, s. 12.

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]