Jakub Zadzik
Jakub Zadzik herbu Korab (ur. 1582 w Drużbinie koło Sieradza, zm. 17 marca 1642 w Bodzentynie) – biskup krakowski (od 17 września 1635), biskup chełmiński (od 1624), dziekan kapituły katedralnej poznańskiej w latach 1619–1630[1], kanclerz wielki koronny, podkanclerzy koronny, sekretarz wielki koronny od 1613 roku, regent kancelarii większej[2], prepozyt płockiej kapituły katedralnej w latach 1626–1635[3], dyplomata.
| |||
| |||
| Data i miejsce urodzenia |
1582 | ||
|---|---|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 marca 1642 | ||
| Miejsce pochówku |
bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie | ||
| Biskup chełmiński | |||
| Okres sprawowania |
1624–1635 | ||
| Biskup krakowski | |||
| Okres sprawowania |
1635–1642 | ||
| Wyznanie | |||
| Kościół | |||
| Nominacja biskupia |
1624, 1635 | ||
| Sakra biskupia |
13 kwietnia 1625 | ||
Jako senator wziął udział w sejmach: 1626, 1627, 1628, 1629 (I), 1629 (II). 1631, 1632 (II), 1632 (III), 1633, 1634, 1635 (I), 1635 (II), 1637 (I), 1637 (II), 1638, 1639, 1640 i 1641 roku)[4].
Życiorys
edytujMłodość i wykształcenie
edytujBył najmłodszym z 12 dzieci Jakuba i Jadwigi z Borsów h. Dołęga (córki Jana Borsy z Ziwanic i Ewy z Romiszewskich z Romiszowic h. Jelita). Nauki pobierał w kolegium jezuitów w Kaliszu, na uniwersytecie w Krakowie oraz w Perugii i w Rzymie. Na uniwersytecie w Perugii uzyskał tytuł doktora obojga praw, a w Rzymie studiował teologię i tamże w 1604 przyjął święcenia kapłańskie. W 1606 został kanonikiem gnieźnieńskim, w 1608 krakowskim, w 1611 kanonikiem warszawskim, rok później włocławskim i w 1619 poznańskim.
Początki kariery
edytujSwoją karierę związał z kancelarią królewską. W 1608 przebywał ponownie w Rzymie i przez pewien czas zdobywał doświadczenie w kurii rzymskiej. Po powrocie do kraju pracował w kancelarii podkanclerzego Wawrzyńca Gembickiego, który w 1609 wyprawił Zadzika do Zygmunta III przebywającego pod Smoleńskiem. W 1612 ponownie brał udział w wyprawie moskiewskiej.
Biskup chełmiński
edytujW 1624, po śmierci Jana Kuczborskiego, otrzymał od króla nominację na biskupstwo chełmińskie, a 2 grudnia 1624 otrzymał prekonizację papieską. Z racji na szczupłe dochody płynące z tego biskupstwa otrzymał równolegle probostwo katedralne płockie i scholasterię łęczycką. Diecezję objął przez pełnomocnika 14 lutego 1625, sakrę biskupią przyjął 13 kwietnia w Warszawie, a 30 kwietnia odbył ingres do katedry w Chełmży. 10 kwietnia brał udział w sejmiku Prus Królewskich w Grudziądzu, na którym otrzymał indygenat pruski. Zajął się sprawami swojej diecezji w której stale rezydował aż do połowy 1627. Wydał nową ordynację dla Chełmna, a w 1627 rozpoczął rozbudowę zamku biskupiego w Lubawie. Po wybuchu wojny ze Szwecją wydał polecenie rozpoczęcia modlitw o pokój. W związku z nominacją kanclerską, w późniejszym okresie rzadko przebywał w diecezji. Na synodzie prowincjalnym w Piotrkowie zastąpił go kanonik Walenty Szczawiński. Po zakończeniu wojny ze Szwecją nakazał powrócić do diecezji wszystkim duchownym, którzy ją opuścili podczas wojny. 8 listopada 1630 ustanowił kanonikat doktorski w kapitule katedralnej chełmińskiej. W 1631 erygował w Grudziądzu klasztor benedyktynek. Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 16 lipca 1632 roku[5]. Był elektorem Władysława IV Wazy z województwa chełmińskiego w 1632 roku[6], podpisał jego pacta conventa[7]. W 1634, podczas pobytu w Toruniu upominał się o prawa katolików zamieszkujących to miasto.
Kanclerz i dyplomata
edytujPodczas wojny polsko-szwedzkiej został na sejmie warszawskim 18 listopada 1627 mianowany podkanclerzym, 10 sierpnia 1628 r. kanclerzem wielkim koronnym. Był znakomitym dyplomatą orientującym się tak w polityce zagranicznej, jak i kwestiach polityki wewnętrznej. Był zdecydowanym zwolennikiem zawarcia pokoju ze Szwecją oraz reform skarbowych. Stał na czele delegacji negocjującej rozejm ze Szwecją w 1629. Na sejmie w 1631 domagał się militarnego zabezpieczenia Prus Królewskich. W 1632 brał udział w elekcji Władysława IV oraz w jego koronacji. Jako pełnomocnik królewski negocjował i podpisał w 1634. pokój polanowski z Rosją. Następnie prowadził pertraktacje ze Szwedami zakończone w 1635 r. 26-letnim rozejmem w Sztumdorfie. W związku z nominacją na biskupstwo krakowskie 29 listopada 1635 złożył urząd kanclerski.
Biskup krakowski
edytujNominację królewską na biskupstwo krakowskie otrzymał 26 lutego 1635, a prowizję papieską 17 września 1635. Diecezję objął w posiadanie przez pełnomocnika 30 października 1635, a ingres do katedry wawelskiej odbył 2 lutego 1636. Uwolniony od zajęć państwowych zajął się działalnością duszpasterską i gospodarczą w diecezji. W Krakowie ufundował i uposażył kościół pw. św Józefa z klasztorem Bernardynek, gdzie pierwszą przełożoną była siostra biskupa Teresa Zadzikówna. Jako biskup swoimi działaniami i stanowczą postawą doprowadził do wszczęcia procesu, a następnie do wydania wyroku (1638), który zlikwidował Akademię Rakowską braci polskich[8]. Z jego inicjatywy zbudowano w Kielcach pałac biskupi, a w katedrze wawelskiej wyremontowano kaplicę św Jana Chrzciciela, gdzie został pochowany. W 1638 odmówił przyjęcia nominacji na arcybiskupa gnieźnieńskiego.
Przypisy
edytuj- ↑ Mikołaj Pukianiec, Organizacja i funkcjonowanie poznańskiej kapituły katedralnej w XVII wieku, s. 24.
- ↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV-XVIII wieku, Kórnik 1992, s. 147.
- ↑ Antoni Julian Nowowiejski, Płock : monografia historyczna / napisana podczas wojny wszechświatowej i wydrukowana w roku 1930, Płock [1931], s. 354.
- ↑ Leszek Andrzej Wierzbicki, Senatorowie koronni na sejmach Rzeczypospolitej, Warszawa 2017, s. 174.
- ↑ Volumina Legum, t. III, Petersburg 1859, s. 352.
- ↑ Suffragia Woiewodztw y Ziem Koronnych, y W. X. Litewskiego, Zgodnie ná Naiásnieyssego Władisława Zygmunta ... roku 1632 ... Woiewodztwo Krákowskie., s. D2.
- ↑ Porządek Na Seymie Walnym Elekcyey, miedzy Warszawą a Wolą, Przez opisane Artykuły, do samego tylko Aktu Elekcyey należące, vchwalony y postanowiony. Roku Pańskiego, M. DC. XXXII. Dnia 27. Września, s. 16.
- ↑ J. Tazbir, Zagłada ariańskiej stolicy, [w:] Arianie i katolicy, Warszawa 1971.
Bibliografia
edytuj- J. Dorobisz, Jakub Zadzik (1582–1642), Opole 2000.
- Kazimierz Lepszy (red.): Słownik biograficzny historii powszechnej do XVII stulecia. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1968.