Jatwieź Duża
Jatwieź Duża (białorus. Ятвезь Вялікая[6]) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Suchowola[7][5].
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
121-129 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
85 |
| Kod pocztowy |
16-150[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BSK |
| SIMC |
0041045[5] |
Położenie na mapie gminy Suchowola  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu sokólskiego  | |
 53°32′49″N 23°01′33″E/53,546944 23,025833[1]
| |
W latach 1954–1968 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jatwieź Duża, po jej zniesieniu w gromadzie Suchowola. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 1012761 | Kulawy | część wsi |
| 1012778 | Naddawki | część wsi |
| 1012784 | Pod Rzeką | część wsi |
| 1012790 | Sztuka | część wsi |
| 1012809 | Szuszko | część wsi |
| 1012815 | Za Wsią | część wsi |
Historia edytuj
Jak dowodzą odkrycia archeologiczne dokonane w roku 2018, w okolicy Jatwiezi już w epoce brązu, w okresie pomiędzy VIII a VI wiekiem p.n.e. znajdowała się osada o charakterze obronnym[8].
Od ok. VIII wieku wieś i jej okolice zamieszkiwali Jaćwingowie.
Od XIII/XIV wieku do roku 1795 wieś należała do Wielkiego Księstwa Litewskiego i wówczas dawne tereny jaćwieskie zasiedliła ludność wywodząca się z ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego, najprawdopodobniej z okolic Grodna[9]. Według badań etnograficznych przeprowadzonych w 1907 r. Jatwieź Dużą zamieszkiwali białoruskojęzyczni katolicy[10]. Fakt ten potwierdziły kolejne badania dialektologiczne z 1955 r[11]. Jednakże mieszkańcy wsi jak i jej okolic nigdy nie wykształcili białoruskiej odrębności narodowej, przyjąwszy polską świadomość narodową[12]. Obecnie białoruską gwarę mieszkańców Jatwiezi Dużej, niegdyś nazywaną przez nich samych językiem prostym, uznać należy za wymarłą bądź pozostającą na granicy wymarcia, gdyż umiejętność posługiwania się nią ograniczona jest do niewielkiej, najwyżej kilkunastoosobowej grupy osób w podeszłym wieku i nie jest ona przekazywana młodszym pokoleniom
Historyczna nazwa wsi to Jatwieź Wielka, zaś współczesna nazwa Jatwieź Duża, wprowadzona po 1995 r., jest spolonizowaną odmianą jej historycznego nazewnictwa[10][13][14].
W 2021 Adolf i Janina Kiszło i ich córka Marianna z Jatwiezi Dużej koło Suchowoli otrzymali pośmiertnie odznaczenia "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" za pomoc osobom narodowości żydowskiej.[15]
Inne edytuj
Od 1948 roku miejscowość jest siedzibą parafii rzymskokatolickiej pw. Matki Bożej Pocieszenia, należącej do dekanatu Korycin, diecezji białostockiej.
Ciekawostki edytuj
W ramach badań dialektologicznych przeprowadzonych w 1955 r. stwierdzono, iż w białoruskiej gwarze mieszkańców wsi występowało wyraźne mazurzenie. Jednakże te same badania wykazały, że nie zachodziło tu akanie, będące cechą symptomatyczną literackiej odmiany języka białoruskiego. Przywołany brak akania, występujący w gwarze mieszkańców Jatwiezi, dostrzeżono jedynie w paru białoruskojęzycznych wsiach, wszystkie one leżą na zachód od przepływającej nieopodal Jatwiezi rzeki Brzozówki[11].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 45420
- ↑ Wieś Jatwieź Duża w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-10-21], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 379 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Ятвезь Вялікая, вёска. Radzima.net. [dostęp 2016-06-21].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ ads//kg: "Sensacja archeologiczna". Na Podlasiu odnaleziono ślady osady z epoki brązu. tvn24.pl, 2018-08-22. [dostęp 2018-08-22]. (pol.).
- ↑ Mariusz Derecki: Okopy księdza Jerzego Popiełuszki. [w:] Mapa Kultury [on-line]. Narodowe Centrum Kultury, 2011-12-12. [dostęp 2015-12-27].
- ↑ a b Dokumenty i komentarze dotyczące miejscowości w gminach. W: Jarosław Janowicz: Likwidacja oficjalnego nazewnictwa miejscowości Białostocczyzny pochodzenia białoruskiego przez administrację rządową w latach 1921–2004. Dokumenty. Komentarze. Białystok: Scripta Manent, 2004, s. 130–131;145; 147-149; 159; 163; 205; 215. ISBN 83-919340-1-2.
- ↑ a b KARPOWICZE (św. Mikołaja). W: Grzegorz Sosna, Antonina Troc-Sosna: Zapomniane dziedzictwo. Nie istniejące już cerkwie w dorzeczu Biebrzy i Narwi. Białystok: Wydawnictwo Orthdruk, 2002. ISBN 83-85368-94-9.
- ↑ Mariusz Derecki: Różanystok. [w:] Mapa Kultury [on-line]. Narodowe Centrum Kultury, 2011-12-12. [dostęp 2015-12-27].
- ↑ Tomasz Naruszewicz: Opis parafii diecezji wileńskiej. T.3. Dekanat Olwita.. Bakałarzewo: Podlaska Biblioteka Cyfrowa, 2009. [dostęp 2015-12-27].
- ↑ Dorota Wysocka: W nazwach zawarte jest dziedzictwo. [w:] Sami o sobie [on-line]. Przegląd Prawosławny, 17.08.2012. [dostęp 2016-06-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-24)].
- ↑ Rodzina Kiszłów spod Suchowoli otrzymała pośmiertnie medal "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" [online], Polskie Radio Białystok, 7 lipca 2021.
Bibliografia edytuj
- Izabela Walijewska: Haworym pa prostu. Słowniczek gwary gminy Suchowola. Suchowola: Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Turystyki w Suchowoli, 2012.
Linki zewnętrzne edytuj
- Jatwieź (1) Wielka i Mała, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 13.