Josef Jungmann
Josef Jungmann (ur. 16 lipca 1773 w Hudlicach, zm. 14 listopada 1847 w Pradze) – czeski pisarz, językoznawca, leksykograf i tłumacz[1]. Przedstawiciel czeskiego odrodzenia narodowego. Wydał w 1825 Historię literatury czeskiej (cz. Historie literatury české) oraz stworzył Słownik czesko-niemiecki, wydany w latach 1834–1839[2].
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Dziedzina sztuki | |
| |
Życiorys
edytujDo 1788 roku uczęszczał do szkoły powszechnej w Berounie. W latach 1788–1792 uczył się w gimnazjum pijarskim w Pradze. W latach 1792–1795 studiował filozofię na Uniwersytecie Karola. Do 1799 studiował także prawo, fakultetu nie ukończył. W tym okresie pracował jako prywatny nauczyciel.
Od 1799 roku uczył w gimnazjum w Litomierzycach. W 1800 roku zawarł związek małżeński z Johanną Světecką z Černčic. Od 1800 roku uczył za darmo języka czeskiego w litomierzyckim gimnazjum. Jego uczniem, później również przyjacielem, był Antonín Marek.
W 1815 roku przeniósł się do Pragi, gdzie został dyrektorem gimnazjum Staroczeskiego. Dwa lata później doktoryzował się z filozofii i matematyki. W 1827 i 1838 był dziekanem Wydziału Filozoficznego, a w 1840 roku został rektorem Uniwersytetu Karola w Pradze.
Twórczość
edytujTwórca pierwszego czeskiego czasopisma naukowego Krok. Wokół niego skupiali się przedstawiciele czeskiego odrodzenia narodowego. Do grupy, zwanej obecnie Jungmannowską szkołą poetycką i naukową, należeli wybitni naukowcy i pisarze okresu m.in. František Palacký, Jan Evangelista Purkyně, František Ladislav Čelakovský i Antonín Marek. Z pomocą przyjaciół wydał swoje życiowe dzieło Słownik czesko-niemiecki (120 000 haseł). Słownik stał się drugim, po pracy Ausführliches Lehrgebäude der böhmischen Sprache traktującej o gramatyce języka czeskiego Josefa Dobrowskiego, dziełem będącym wyznacznikiem do stopniowego ustalenia norm pisowni języka czeskiego. Praca nad tym słownikiem była prowadzona m.in. w oparciu o istniejący już Słownik języka polskiego Samuela Lindego[1].
Poezja
edytuj- Oldřich a Božena
- Elegie na smrt Stanislava Vydry
Beletrystyka
edytuj- Rozmlouvání o jazyce českém
Publikacje naukowe
edytuj- Nepředsudné mínění o prosodii české
- Slovesnost
- Historie literatury české aneb soustavný přehled spisů českých s krátkou historií národu, osvícení a jazyka (1825) – później nazwa skrócona Historie literatury české
- Slovník česko-německý (wydany w latach 1834–1839)
Przekłady
edytujTłumaczył z niemieckiego, francuskiego i angielskiego m.in.
- Johna Miltona – Ztracený ráj[1],
- François-René de Chateaubrianda – Atala[1],
- dzieła Schillera i Goethego.
Ciekawostki
edytuj- Był pierwszym nauczycielem, w Czechach i na Morawach, który za darmo prowadził lekcje języka czeskiego.
- Prowadził pracę nad stworzeniem pierwszej czeskiej Wielkiej Encyklopedii.
- Po odkryciu rękopisów: królowodworskiego i zielonogórskiego bronił ich prawdziwości.
- Tłumacząc starał się rozwijać język czeski. Nowe słowa tworzył w oparciu o zasady określone przez Josefa Dobrowskiego – wyszukiwał słowa w pokrewnych językach słowiańskich, następnie bohemizował je.
- W pracy edycyjnej zachowywał maksymalną wierność przekładu.
- Wspólnie z Václavem Hanką i innymi językoznawcami prowadził prace nad stworzeniem języka ogólnosłowiańskiego[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 439. ISBN 978-83-233-4066-9.
- ↑ J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. s. 241.
- ↑ J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. s. 198.
Bibliografia
edytuj- Emanuel Chalupný: Jungmann. Praga: 1909.
- Julius Dolanský: Jungmannův odkaz (Z dějin české slovesnosti). Praga: 1948.
- J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. Wyd. 1. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005. ISBN 83-05-13401-6.