Juliusz Poniatowski

polityk polski, ekonomista

Juliusz Poniatowski (ur. 17 stycznia 1886 w Petersburgu, zm. 16 listopada 1975 w Warszawie) – ekonomista polski, działacz ruchu ludowego i niepodległościowego, kawaler Orderu Virtuti Militari, od 1934[1] minister rolnictwa i reform rolnych II RP, wicemarszałek Sejmu, piłsudczyk związany z PSL „Wyzwolenie”, członek zarządu powołanego w Palestynie Związku Pracy dla Państwa[2].

Juliusz Poniatowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

17 stycznia 1886
Petersburg, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

16 listopada 1975
Warszawa, Polska

Minister rolnictwa i dóbr państwowych
Okres

od 27 lipca 1920
do 17 lutego 1921

Przynależność polityczna

PSL „Wyzwolenie”

Poprzednik

Franciszek Bujak

Następca

Józef Raczyński

Minister rolnictwa i reform rolnych
Okres

od 28 czerwca 1934
do 30 września 1939

Poprzednik

Bronisław Nakoniecznikow-Klukowski

Następca

vacat (Rząd RP na uchodźstwie)

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie)
Odznaka „Za wierną służbę”
Grób Juliusza Poniatowskiego na cmentarzu Powązkowskim

Życiorys

edytuj

Syn Kazimierza i Jadwigi z domu Wikszewskiej[3]. Wychował się w Wilnie, gdzie uzyskał maturę w gimnazjum realnym. Ukończył Studium Rolnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Studiował w Brukseli i Pradze; był członkiem „Strzelca”. Po powrocie do kraju od listopada 1914 walczył w 5 pułku piechoty I Brygady Legionów Polskich[3] – wtedy też znalazł się w gronie współpracowników Józefa Piłsudskiego. Należał także do Polskiej Organizacji Wojskowej.

7 maja 1922 odznaczono go orderem wojskowym „Virtuti Militari” V klasy[4], a we wniosku o jego nadanie, napisano m.in.[3]:

W silnym ogniu piechoty i artylerji pod Łowczówkiem w roku 1914, przeprowadza szereg patroli bojowych i mimo ciężkich strat przez dwa dni utrzymuje stały kontakt z nieprzyjacielem. Dzięki jego akcji cały batalion zostaje uratowany po załamaniu się prawego skrzydła.

W 1915 przyczynił się do powstania PSL „Wyzwolenie” – odegrał znaczącą rolę w kształtowaniu programu agrarnego Stronnictwa. Od 1917 zasiadał w zarządzie głównym, a w latach 1918–1926 był wiceprezesem partii. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (VII 1916 – V 1917)[5]. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych[6]. Był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji w latach 1919–1927, a także sześciokrotnie ministrem rolnictwa: w Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej w Lublinie, w pierwszym rządzie Witosa, w rządach Kozłowskiego, Sławka, Zyndrama-Kościałkowskiego i Sławoja Składkowskiego. W latach 1922–1927 piastował stanowisko wicemarszałka Sejmu I kadencji. Później wystąpił z PSL „Wyzwolenie”.

W latach 1922–1924 twórca szkoły rolniczej w Czarnocinie[7]. W latach 1927–1934 kurator Liceum Krzemienieckiego, następnie od 1934 do 1935 na podobnym stanowisku w Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie. Od września 1939 do grudnia 1957 przebywał na emigracji (jako Onufry Zawada) w Turcji, Palestynie, Rzymie, Paryżu i w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do kraju związany z PAN, SGGW i ART w Olsztynie. Jest pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera: Aleja Zasłużonych 1-151)[8].

Jego bratem stryjecznym był Józef Maria Poniatowski.

Życie prywatne

edytuj

Żoną Juliusza Poniatowskiego była Zofia Pohoska (1888–1942)[9], która studiowała w Brukseli i Lozannie z Marią Dąbrowską[10]. 13 marca 1913 roku urodziła się ich córka Barbara, zamordowana w czasie powstania warszawskiego[11].

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Anna Mieszczanek, Przedwojenni. Historia ziemian, Warszawa 2020, s. 120.
  2. Alicja Bieńkowska, Działalność Związku Pracy dla Państwa na Bliskim Wschodzie w czasie II wojny światowej, [w:] Archiwum Emigracji, Studia — Szkice — Dokumenty, Toruń, Rok 2009, Zeszyt 1 (10), s. 76.
  3. a b c d e f Kolekcja Generałów i Osobistości [online], wbh.wp.mil.pl, s. 1-8 [dostęp 2025-05-22] (pol.).
  4. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 21.
  5. Jerzy Z. Pająk, O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915–1917), Kielce 2003, s. 246 ISBN 83-7133-208-4.
  6. Jerzy Z. Pająk, Zjazdy Okręgowej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych w Kielcach w listopadzie 1917 roku, [w:] Między Wisłą a Pilicą. Studia i materiały historyczne pod red. K. Brachy i S. Wiecha, t. 1, 2000, s. 305 Repozytorium UJK - wersja elektroniczna.
  7. Stefan Artymowski, Droga Juliusza Poniatowskiego do funkcji Kuratora Liceum Krzemienieckiego, „Dialog dwóch kultur”, 2020 nr 1, Sulejówek 2021, s. 173.
  8. Cmentarz Stare Powązki: ZOFIA PONIATOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-17].
  9. Artur Patek: Polski cmentarz w Jerozolimie. Polacy pochowani na cmentarzu katolickim na górze Syjon. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2009, s. 57. ISBN 978-83-62261-00-0. [dostęp 2023-04-25]. (pol.).
  10. Anna Mieszczanek, Przedwojenni, Warszawa: Muza, 2020, s. 52.
  11. Stefan Artymowski, Droga Juliusza Poniatowskiego do funkcji Kuratora Liceum Krzemienieckiego, „Dialog dwóch kultur”, 2020 nr 1, Sulejówek 2021, s. 171.
  12. Wykaz odznaczonych orderem wojskowym „Virtuti Militari“ V kl. oficerów i szeregowych z b. 5-go pułku piechoty Legjonów Polskich., „Żołnierz Polski” (29 (308)), zbrojownia.cbw.wp.mil.pl, 16 lipca 1922, s. 18 [dostęp 2025-05-22], Cytat: st. szer. L. P. Poniatowski Juljusz (pol.).
  13. M.P. z 1927 r. nr 258, poz. 706 „za wybitne zasługi na polu pracy państwowej i społecznej”.

Bibliografia

edytuj