Juliusz Poniatowski
Juliusz Poniatowski (ur. 17 stycznia 1886 w Petersburgu, zm. 16 listopada 1975 w Warszawie) – ekonomista polski, działacz ruchu ludowego i niepodległościowego, kawaler Orderu Virtuti Militari, od 1934[1] minister rolnictwa i reform rolnych II RP, wicemarszałek Sejmu, piłsudczyk związany z PSL „Wyzwolenie”, członek zarządu powołanego w Palestynie Związku Pracy dla Państwa[2].
| |
| Data i miejsce urodzenia |
17 stycznia 1886 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Minister rolnictwa i dóbr państwowych | |
| Okres |
od 27 lipca 1920 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Minister rolnictwa i reform rolnych | |
| Okres |
od 28 czerwca 1934 |
| Poprzednik | |
| Następca |
vacat (Rząd RP na uchodźstwie) |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujSyn Kazimierza i Jadwigi z domu Wikszewskiej[3]. Wychował się w Wilnie, gdzie uzyskał maturę w gimnazjum realnym. Ukończył Studium Rolnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Studiował w Brukseli i Pradze; był członkiem „Strzelca”. Po powrocie do kraju od listopada 1914 walczył w 5 pułku piechoty I Brygady Legionów Polskich[3] – wtedy też znalazł się w gronie współpracowników Józefa Piłsudskiego. Należał także do Polskiej Organizacji Wojskowej.
7 maja 1922 odznaczono go orderem wojskowym „Virtuti Militari” V klasy[4], a we wniosku o jego nadanie, napisano m.in.[3]:
W silnym ogniu piechoty i artylerji pod Łowczówkiem w roku 1914, przeprowadza szereg patroli bojowych i mimo ciężkich strat przez dwa dni utrzymuje stały kontakt z nieprzyjacielem. Dzięki jego akcji cały batalion zostaje uratowany po załamaniu się prawego skrzydła.
W 1915 przyczynił się do powstania PSL „Wyzwolenie” – odegrał znaczącą rolę w kształtowaniu programu agrarnego Stronnictwa. Od 1917 zasiadał w zarządzie głównym, a w latach 1918–1926 był wiceprezesem partii. Członek Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (VII 1916 – V 1917)[5]. Był jednym z czołowych działaczy Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych[6]. Był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji w latach 1919–1927, a także sześciokrotnie ministrem rolnictwa: w Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej w Lublinie, w pierwszym rządzie Witosa, w rządach Kozłowskiego, Sławka, Zyndrama-Kościałkowskiego i Sławoja Składkowskiego. W latach 1922–1927 piastował stanowisko wicemarszałka Sejmu I kadencji. Później wystąpił z PSL „Wyzwolenie”.
W latach 1922–1924 twórca szkoły rolniczej w Czarnocinie[7]. W latach 1927–1934 kurator Liceum Krzemienieckiego, następnie od 1934 do 1935 na podobnym stanowisku w Gimnazjum i Liceum im. Sułkowskich w Rydzynie. Od września 1939 do grudnia 1957 przebywał na emigracji (jako Onufry Zawada) w Turcji, Palestynie, Rzymie, Paryżu i w Wielkiej Brytanii. Po powrocie do kraju związany z PAN, SGGW i ART w Olsztynie. Jest pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera: Aleja Zasłużonych 1-151)[8].
Jego bratem stryjecznym był Józef Maria Poniatowski.
Życie prywatne
edytujŻoną Juliusza Poniatowskiego była Zofia Pohoska (1888–1942)[9], która studiowała w Brukseli i Lozannie z Marią Dąbrowską[10]. 13 marca 1913 roku urodziła się ich córka Barbara, zamordowana w czasie powstania warszawskiego[11].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 6629 – 17 maja 1922[4][12][3]
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 10 listopada 1927[13]
- Krzyż Walecznych trzykrotnie[3]
- Odznaka „Za wierną służbę”[3]
Przypisy
edytuj- ↑ Anna Mieszczanek, Przedwojenni. Historia ziemian, Warszawa 2020, s. 120.
- ↑ Alicja Bieńkowska, Działalność Związku Pracy dla Państwa na Bliskim Wschodzie w czasie II wojny światowej, [w:] Archiwum Emigracji, Studia — Szkice — Dokumenty, Toruń, Rok 2009, Zeszyt 1 (10), s. 76.
- ↑ a b c d e f Kolekcja Generałów i Osobistości [online], wbh.wp.mil.pl, s. 1-8 [dostęp 2025-05-22] (pol.).
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 2 z 6 stycznia 1923, s. 21.
- ↑ Jerzy Z. Pająk, O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915–1917), Kielce 2003, s. 246 ISBN 83-7133-208-4.
- ↑ Jerzy Z. Pająk, Zjazdy Okręgowej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Niepodległościowych w Kielcach w listopadzie 1917 roku, [w:] Między Wisłą a Pilicą. Studia i materiały historyczne pod red. K. Brachy i S. Wiecha, t. 1, 2000, s. 305 Repozytorium UJK - wersja elektroniczna.
- ↑ Stefan Artymowski, Droga Juliusza Poniatowskiego do funkcji Kuratora Liceum Krzemienieckiego, „Dialog dwóch kultur”, 2020 nr 1, Sulejówek 2021, s. 173.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: ZOFIA PONIATOWSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-17].
- ↑ Artur Patek: Polski cmentarz w Jerozolimie. Polacy pochowani na cmentarzu katolickim na górze Syjon. Kraków: Towarzystwo Wydawnicze „Historia Iagellonica”, 2009, s. 57. ISBN 978-83-62261-00-0. [dostęp 2023-04-25]. (pol.).
- ↑ Anna Mieszczanek, Przedwojenni, Warszawa: Muza, 2020, s. 52.
- ↑ Stefan Artymowski, Droga Juliusza Poniatowskiego do funkcji Kuratora Liceum Krzemienieckiego, „Dialog dwóch kultur”, 2020 nr 1, Sulejówek 2021, s. 171.
- ↑ Wykaz odznaczonych orderem wojskowym „Virtuti Militari“ V kl. oficerów i szeregowych z b. 5-go pułku piechoty Legjonów Polskich., „Żołnierz Polski” (29 (308)), zbrojownia.cbw.wp.mil.pl, 16 lipca 1922, s. 18 [dostęp 2025-05-22], Cytat: st. szer. L. P. Poniatowski Juljusz (pol.).
- ↑ M.P. z 1927 r. nr 258, poz. 706 „za wybitne zasługi na polu pracy państwowej i społecznej”.
Bibliografia
edytuj- Kto był kim w II Rzeczypospolitej, pod red. prof. Jacka. M. Majchrowskiego. Warszawa 1994. wyd I.
- Marek Marian Drozdowski: Juliusz Poniatowski (1886–1975). Warszawa: 2012.
- Alicja Bieńkowska: Juliusz Poniatowski. Biografia polityczna. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2012. ISBN 978-83-7543-241-1.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2025-05-24].