Krywań (słow. Kriváň, węg. Kriván, niem. Krummhorn, Ochsenhorn) – wyniosły (2495[1]m n.p.m.) szczyt w południowo-zachodniej części Tatr Wysokich po stronie słowackiej, o charakterystycznym, zakrzywionym wierzchołku, od którego wziął nazwę (nadal spotykana jest wśród starszych górali wymowa „Krzywań”).

Krywań
Kriváň
Ilustracja
Krywań od północy, po lewej stronie Krótka
Państwo

 Słowacja

Położenie

Wysokie Tatry

Pasmo

Tatry, Karpaty

Wysokość

2495 m n.p.m.

Wybitność

400 m

Pierwsze wejście

4 sierpnia 1772
Andre Jonas Czirbesz z przewodnikami (pierwsze odnotowane)

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, na dole znajduje się czarny trójkącik z opisem „Krywań”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Krywań”
Ziemia49°09′46,2″N 20°00′00,2″E/49,162833 20,000056
Szczyt Krywania
Widok na Krywań
Krywań w „morzu chmur” widziany z grani między Świnicą a Kasprowym Wierchem
Tablica na szczycie Krywania upamiętniająca zdobycie go przez Ľudovíta Štúra

Opis szczytu

edytuj

Zbudowany jest ze skał krystalicznych, głównie z granitów. Położony jest w grani bocznej, na zakończeniu długiej, mającej około 10 km grani odchodzącej od głównej grani tatrzańskiej w Cubrynie (Čubrina). Cała odnoga jest nazywana główną granią odnogi Krywania (Hlavná os hrebeňa Kriváňa). Szczyt Krywania wznosi się na około 1400 m powyżej dna Doliny Koprowej, co jest największą wysokością względną w Tatrach[2][niewiarygodne źródło?]. Północne ściany ramienia Krywania opadają w kierunku doliny Niewcyrki (Nefcerská dolina). Od strony wschodniej pod ściany Krywania podchodzi Dolina Ważecka (Važecká dolina), w której na wysokości 2017 m n.p.m. znajduje się duży (pow. 5,16 ha i 23,1 m głębokości) Zielony Staw Ważecki (Zelené pleso pod Kriváňom). Dawniej na Krywaniu działały kopalnie zwane Krywańskimi Baniami.

Topografia

edytuj

Od masywu Krywania odchodzi 5 grani:

Ściany Krywania dochodzą do 500 metrów wysokości[3].

Turystyka

edytuj

Dla turystyki udostępniono południowy i południowo-zachodni grzebień, prowadząc przez nie znakowane szlaki turystyczne. Szlak oznaczony kolorem zielonym poprowadzony jest z Trzech Źródeł (Tri studničky) zalesionym i porośniętym kosodrzewiną grzbietem południowo-zachodniego ramienia Krywania aż do Gronika. Dalej szlak odchodzi w dół w kierunku Krywańskiego Żlebu, za którym łączy się z oznaczonym kolorem niebieskim szlakiem podchodzącym na Krywań poniżej południowego ramienia szczytu. Dwie połączone trasy prowadzą na szczyt przez zbocze Małego Krywania i Krywańską Przełączkę. Szczyt dostępny jest latem. Pokrywa śnieżna utrzymuje się tam: do 1000 m – 3 miesiące, do 1500 m – 4 miesiące, do 2000 m – 5 miesięcy, a na szczycie nawet 6,5 miesiąca.

Panorama widokowa z Krywania jest bardzo rozległa, szczyt ten ma też największą w całych Tatrach wysokość względną nad położona pod nim doliną (Dolina Koprowa leży 1300 m niżej[potrzebny przypis]). Jeden z turystów w XIX w. pisał: „Mało jest widoków równych co do straszności przyrody”[potrzebny przypis]. Jest to drugi najwyższy (po Rysach) tatrzański szczyt dostępny dla turystów (2016).

Krywań należy do Wielkiej Korony Tatr[4].

Historia

edytuj

Krywań do 1793 r. uważany był za najwyższy szczyt Tatr. Pierwsze wejścia miały miejsce już w 1761 i 1770 r., ale nieznane są nazwiska zdobywców. Najprawdopodobniej były to osoby związane z wydobyciem złota lub antymonitu, których kopalnie działały na zboczach Krywania już w XV wieku (aż do wysokości 2100 m). W pełni odnotowano dopiero wejście Andreasa Jonasa Czirbesza z przewodnikami 4 sierpnia 1772 r. Wiadomo także o zdobyciu Krywania przez króla saskiego Fryderyka Augusta II 4 sierpnia 1840 r. Rok później taternicy węgierscy umieścili na szczycie obelisk, który przetrwał do 1861 r. Zimą jako pierwsi na szczycie stanęli Jakob Horvay i Theodor Wundt w dniu 12 kwietnia 1884. W 1805 r. na szczycie był Stanisław Staszic[5].

Krywań w kulturze

edytuj

16 sierpnia 1841 na Krywań weszli słowaccy działacze odrodzenia narodowego Ľudovít Štúr i Michal Miloslav Hodža. Od tego roku na jego szczyt urządza się patriotyczne národné výlety, w których najpierw brali udział zwolennicy niepodległości, od nazwiska Štúra nazywani štúrowcami, potem patrioci i twórcy słowackiej kultury. Obecnie „narodowe wejścia” są organizowane w weekend około 16 sierpnia każdego roku, kiedy na szczyt wchodzi po 500 osób jednocześnie[6][7].

Krywań od 1935 jest narodową górą Słowaków. Szczyt został umieszczony także w hymnie Słowacji, w herbie Słowackiej Republiki Socjalistycznej („wieczny ogień” na tle góry), a od 1 stycznia 2009 r. znajduje się na słowackich monetach o nominale 1, 2 i 5 eurocentów. Szczyt występuje często w kulturze ludowej Liptowa i Podhala. W 1967 w słowackiej ankiecie uznany został za najpiękniejszy szczyt Tatr[8]. Kazimierz Przerwa-Tetmajer napisał o górze wiersz (zamieszczony w Na Skalnym Podhalu), którego słowami śpiewanymi na rzewną nutę żegnano ludzi związanych z Tatrami. W latach 70. pieśń Krywań, Krywań weszła do repertuaru zespołu Skaldowie.

Hej Krywaniu, Krywaniu wysoki!
Płyną, lecą spod ciebie potoki!
Tak się leją moje łzy, jak one,
hej łzy moje, łzy niezapłacone...
Hej Krywaniu, Krywaniu wysoki!
Płyną, lecą nad tobą obłoki!
Tak się toczy moja myśl, jak one,
hej te myśli, te myśli stracone...
Hej Krywaniu, Krywaniu wysoki!
Idzie od cię szum lasów głęboki,
a mojemu idzie żal kochaniu,
hej Krywaniu, Krywaniu, Krywaniu!...

Szlaki turystyczne

edytuj
  – niebieski szlak od przystanku autobusowego Biały Wag przy Tatrzańskiej Drodze Młodości, przez Rozdroże przy Jamskim Stawie, Pawłowy Grzbiet i Rozdroże pod Krywaniem na Krywań. Czas przejścia 5 h, ↓ 3:45 h
    – od Trzech Źródeł przez Gronik i Rozdroże pod Krywaniem na Krywań od strony południowo-zachodniej. Suma podejść: 1372 m. Czas przejścia 4:45 h, ↓ 3:45 h
    – od Szczyrbskiego Jeziora (Magistrala Tatrzańska) przez Rozdroże w Dolinie Furkotnej, Rozdroże przy Jamskim Stawie, Pawłowy Grzbiet i Rozdroże pod Krywaniem. Czas przejścia 5:10 h, ↓ 4 h

Czas przejścia podany na podstawie mapy Tatry Wysokie słowackie i polskie[9].

Przypisy

edytuj
  1. Úrad geodézie, kartografie a katastra Slovenskej republiky, Produkty leteckého laserového skenovania.
  2. Rekordy w Tatrach. [dostęp 2016-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)].
  3. Kieras i Lewandowski 1995 ↓, s. 35, zob. bibliografia.
  4. Andrzej Marcisz, Wielka Korona Tatr. Przewodnik wspinaczkowy po 14 ośmiotysięcznikach tatrzańskich, Gliwice: wyd. Helion, 2020, ISBN 978-83-283-5985-7.
  5. Witold Henryk Paryski: Tatry Wysokie. Przewodnik taternicki. Część VIII. Młynicka Przełęcz – Krywań. Warszawa: Sport i Turystyka, 1956.
  6. Národný výstup na Kriváň. ruzomberok.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-22)]. [dostęp 2010-08-19] (słow.).
  7. Jednodňový národný výstup na Kriváň absolvovalo päťsto turistov [dostęp 2010-08-19].
  8. Nyka 2008 ↓.
  9. Tatry Wysokie... ↓.

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Panorama Tatr z Krywania