Wikipedia

Lelików (Białoruś)

Białoruś

Lelików, Lelikowo (biał. Лелікава, Lelikawa; ros. Леликов, Lelikow, Леликово; ukr. Леліків, Łelikiw[2], Леликів, Łełykiw[3][4]) – wieś na Białorusi w rejonie kobryńskim obwodu brzeskiego w sielsowiecie Dywin.

Lelików
Ilustracja
Cerkiew św. Dymitra – stan sprzed pożaru
Państwo

 Białoruś

Obwód

 brzeski

Rejon

kobryński

Populacja (2009)
• liczba ludności


662[1]

Nr kierunkowy

+375 1642

Kod pocztowy

225876

Tablice rejestracyjne

1

Położenie na mapie obwodu brzeskiego
Mapa konturowa obwodu brzeskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Lelików”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Lelików”
Ziemia51°55′11″N 24°42′58″E/51,919722 24,716111
Multimedia w Wikimedia Commons

Geografia edytuj

Lelików leży przy południowej granicy Białorusi, naprzeciwko ukraińskiej wsi Bereźniki. Miejscowość położona jest nad Kanałem Orzechowskim, będącym dopływem kanału Dniepr-Bug (dawny Kanał Królewski). Tuż obok znajduje się też jezioro Świnoryje (Свинорейка, Swinorejka).

Historia edytuj

Po raz pierwszy wieś wzmiankowana w 1543 r.[5] W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów należał do powiatu ratneńskiego (ziemia chełmska, województwo ruskie, prowincja małopolska Korony Królestwa Polskiego).

W XVIII w. zbudowano tu istniejącą do dziś drewnianą cerkiew św. Dymitra Sołuńskiego. Stała się ona kościołem parafialnym parafii unickiej dekanatu ratneńskiego diecezji chełmskiej.

Po III rozbiorze Rzeczypospolitej (1795) Lelików znalazł się pod zaborem rosyjskim. Miejscowi unici zostali odcięci od swojego biskupa i początkowo podporządkowani unickim biskupom na tzw. ziemiach zabranych, a następnie podzielili los całego Kościoła unickiego w Imperium Rosyjskim, czyli zostali zmuszeni do przyjęcia prawosławia.

W końcu XIX w. Lelików był centrum gminy w powiecie kowelskim guberni wołyńskiej Imperium Rosyjskiego. Mieszkały tu 893 osoby w 122 domach. Znajdowała się tu prawosławna cerkiew parafialna oraz kaplica katolicka[6]. Parafia prawosławna w Lelikowie została utworzona na bazie istniejącej wcześniej parafii unickiej (greckokatolickiej)[4].

Do prawosławnej parafii i gminy Lelików należało także Zamoście. Mieszkało w nim 111 ludzi w 21 domach[7].

W okresie międzywojennym Lelików był stolicą gminy Lelików, początkowo w powiecie kowelskim województwa wołyńskiego, a następnie - od 12 grudnia 1920 r. - w powiecie koszyrskim województwa poleskiego II Rzeczypospolitej[8]. Według spisu powszechnego z 1921 r. Lelików był wsią liczącą ogółem 157 domów. Mieszkały tu 744 osoby: 324 mężczyzn, 420 kobiet. Pod względem wyznania żyło tu 7 rzymskich katolików, 702 prawosławnych i 35 żydów. Deklaracje dotyczące narodowości pokazują zróżnicowanie etniczne miejscowości, ale i skomplikowany mechanizm kształtowania się świadomości narodowej: 573 osoby uznawały się za Polaków, 83 za Rusinów, 51 za „Tutejszych”-Poleszuków, 27 za Żydów, a 10 za Rosjan[9]. Inaczej rzecz miała się we wspomnianym Zamościu, liczącym 22 domy i 118 mieszkańców (52 mężczyzn, 66 kobiet), gdzie wszyscy mieszkańcy deklarowali się jako prawosławni i jako Polacy[9].

Wraz z agresją ZSRR na Polskę 17 września 1939 r. Lelików wszedł w skład BSRR – od 15 stycznia 1940 w sielsowiecie dywińskim, a od 12 października 1940 r. – centrum sielsowietu lelikowskiego. W 1940 r. miejscowość liczyła 266 gospodarstw, 1294 mieszkańców, działała szkoła podstawowa i niepełna szkoła średnia, sklep, dom kultury z czytelnią, urząd pocztowy, urząd sielsowietu wyposażony w telefon, zakłady leśnictwa i przemysłu leśnego. Na terytorium sielsowietu lelikowskiego znajdowały się 4 miejscowości, 378 gospodarstw zamieszkanych przez 1489 mieszkańców. Zimą 1940 r. zamieszkująca wieś ludność polska padła ofiarą represji ze strony władz sowieckich[10]. Wśród lelikowskich ofiar terroru stalinowskiego były też osoby narodowości niepolskiej, np. Aleksandra Korż, określana jako niepiśmienna Rosjanka („русская; неграмотн.”)[11].

Po ataku III Rzeszy na ZSRR 22 czerwca 1941 r. wieś znalazła się pod okupacją niemiecką – Komisariat Rzeszy Ukraina (do 1944 r.). W tym też czasie doszło do ożywienia ukraińskiego ruchu narodowego na terenie Polesia Brzeskiego, czego świadkiem był także Lelików. Według ukraińskich publicystów ukraińskość tych terenów uznali de facto sami komuniści już w połowie lat 30., kiedy to wpływy KPZB osłabły na rzecz umocnienia się struktur KPZU – m.in. komitet rejonowy zachodnioukraińskich komunistów w Lelikowie[3]. Pod okupacją hitlerowską zaistniały dogodne warunki do rozwoju ukraińskich organizacji nacjonalistycznych, których działalność nie tylko na terenie Lelikowa postrzegana jest w sposób diametralnie różny przez publicystów ukraińskich i białoruskich. Pierwsi mówią o oddolnym odrodzeniu narodowym i działaniach OUN-UPA w obronie miejscowej ludności przed sowiecką partyzantką, np. 21 września 1943 r. – starcie bojowników UPA z radzieckimi partyzantami pod Lelikowem[2]. Drudzy eksponują mordy dokonane przez banderowców na zwykłych mieszkańcach i terror wobec cywilnej ludności[a]. Do tego typu zbrodniczych ekscesów miało dojść m.in. w Lelikowie za sprawą mieszkańców wsi Samary[12].

Po II wojnie światowej Lelikowo znalazło się w granicach ZSRR, a od 1991 r. w niepodległej Białorusi. Brak bliższych informacji o funkcjonowaniu współcześnie punktu osadniczego o nazwie Zamoście[13], powiązanego bezpośrednio z historią Lelikowa. Prawdopodobnie jest to obecnie wschodnia część wsi Lelikowo[14].

Współczesność edytuj

Obecnie w Lelikowie znajduje się Lelikowska Szkoła Średnia nr 9[15] im. Włodymira Szepetiuka[16] (absolwenta szkoły poległego w Afganistanie[17]), wiejska biblioteka publiczna[18], dwie struktury religijne: parafia prawosławna i zbór baptystów[19], światowej klasy kort tenisowy[20][21], punkt felczersko-akuszerski[22], piekarnia i sklep spożywczy (oddział przedsiębiorstwa z Dywina)[23], urząd pocztowy i kołchoz „Czerwona Gwiazda”[24]. Ze względu na swoje przygraniczne położenie Lelikowo pozostaje pod obserwacją służb Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Białoruś z powodu potencjalnych i wykrytych prób przemytu[25][26][27][28] oraz ukraińskich wpływów kulturowych[12].

Zabytki edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Zdaniem gazety „Sowietskaja Biełorussija” w 1945 r. z rąk UPA zginęło 50 współpracowników NKWD, 8 oficerów Armii Czerwonej, 28 szeregowców i podoficerów, 171 komunistycznych aktywistów i aż 298 przedstawicieli cywilnej ludności: „50 – сотрудники НКВД, 8 – офицеры Красной Армии, 28 – рядовые и сержанты, 171 – партийные активисты, а 298 – местные старики, женщины, дети.”

Przypisy edytuj

  1. ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu brzeskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
  2. ↑ a b Володимир Сергійчук (Wołodymyr Serhijczuk): Розвиток українського визвольного руху на Берестейщині в роки другої світової війни як вияв національного відродження. 2008. [dostęp 2012-07-05]. (ukr.).
  3. ↑ a b Віктор Місіюк (Wiktor Misijuk): Український націоналізм в Поліському воєводстві (1921-39 рр.). [w:] „Над Бугом і Нарвою” [on-line]. [dostęp 2012-07-05]. (ukr.).
  4. ↑ a b Державний архів Житомирської області. Каталог метричних книг. s. 83. [dostęp 2012-07-05]. (ukr.).
  5. ↑ a b Анатолий Гурин (Anatolij Gurin): Все мы родом из деревни. [w:] Портал Беларусь Сегодня [on-line]. „Советская Белоруссия”, 2003-09-03. [dostęp 2012-07-07]. (ros.).
  6. ↑ Lelików, powiat kowelski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 216.
  7. ↑ Zamoście, powiat kowelski, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 713.
  8. ↑ Gmina wiejska Lelików na Radzima.org
  9. ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych.. T. 8: Województwo poleskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1924, s. 20. [dostęp 2012-05-20].
  10. ↑ Polacy z Lelikowa wywiezieni do obwodu archangielskiego: Bronisław, Jan, Józef i Walentyn Królikowscy: Общество Мемориал: Жертвы политического террора в СССР. [dostęp 2012-07-08]. (ros.).; Irena, Maria, Mieczysław Wanda Zagrodnikowie Общество Мемориал: Жертвы политического террора в СССР. [dostęp 2012-07-08]. (ros.).
  11. ↑ Общество Мемориал: Жертвы политического террора в СССР. [dostęp 2012-07-08]. (ros.).
  12. ↑ a b Валентина Козлович (Walentina Kozłowicz): Бандеровцы в деревне Леликово (Banderowcy we wsi Lelikowo). [w:] Портал Беларусь Сегодня [on-line]. „Советская Белоруссия”. [dostęp 2012-07-06]. (ros.).
  13. ↑ Почтовые индексы, почтовые коды, телефонные коды городов
  14. ↑ Замостье. Координаты: N 51° 55.000' E 24° 44.000'
  15. ↑ Палата представителей Национального собрания Республики Беларусь. [dostęp 2012-07-07]. (ros.).
  16. ↑ Леликовская средняя школа им.В.Шепетюка. [dostęp 2012-07-07]. (ros.).
  17. ↑ Strona szkoły
  18. ↑ Сеть публичных библиотек Кобринского района
  19. ↑ Указ Президента Республики Беларусь "Об освобождении религиозных организаций от обложения земельным налогом и налогом на недвижимость"
  20. ↑ В деревне Леликово построили теннисный корт мирового уровня. [dostęp 2012-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (ros.).
  21. ↑ Теннисный корт в деревне Леликово Кобринского района Брестской области
  22. ↑ Леликовский фельдшерско-акушерский пункт
  23. ↑ Магазин №14, ЧУП "Дивинская хлебопекарня" (Брестская обл.)
  24. ↑ Леликово (Lelikowo – „żółte strony”)]
  25. ↑ Офицеры Кобринского отдела охраны учат подчиненных раскрывать преступления на личном примере. Департамент охраны МВД Республики Беларусь. [dostęp 2012-07-06]. (ros.).
  26. ↑ Леликово по-прежнему перевалочная база. Новости Кобрина - Интернет справочник город Кобрин, 2012-02-27. [dostęp 2012-07-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)]. (ros.).
  27. ↑ Валентина Козлович (Walentina Kozłowicz): Приграничье ловит момент. [w:] Портал Беларусь Сегодня [on-line]. „Советская Белоруссия”, 2012-01-12. [dostęp 2012-07-08]. (ros.).
  28. ↑ Пинские пограничники пресекли контрабанду церковной утвари с Украины. Novostimira.com, 2012-05-11. [dostęp 2012-07-06]. (ros.).
  29. ↑ Д. Леликово. Храм во имя Св. вмч. Дмитрия Солунского
  30. ↑ Кобринское благочиние.. [dostęp 2012-07-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-17)].
  31. ↑ Престольные праздники в храмах Брестской епархии.
  32. ↑ Одна из самых древних православных церквей Беларуси сгорела [online], ОНТ, 11 marca 2019 [dostęp 2020-04-18] (ros.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lelików_(Białoruś)&oldid=70273392”