Mały Giewont

szczyt w Tatrach

Mały Giewont – szczyt w masywie Giewontu w Tatrach Zachodnich, leżący pomiędzy Doliną Małej Łąki a Doliną Strążyską. Dawniej nazywany był także Giewoncikiem. W najwyższym punkcie, odległym ok. 420 m w prostej linii od głównego szczytu Giewontu (zwanego Wielkim Giewontem) osiąga on wysokość 1735 m[1].

Mały Giewont
Ilustracja
Turnie Małego Giewontu – widok z Zakopanego
Państwo

 Polska

Pasmo

Tatry, Karpaty

Wysokość

1735 m n.p.m.

Położenie na mapie Tatr
Mapa konturowa Tatr, w centrum znajduje się czarny trójkącik z opisem „Mały Giewont”
Położenie na mapie Karpat
Mapa konturowa Karpat, u góry nieco na lewo znajduje się czarny trójkącik z opisem „Mały Giewont”
Ziemia49°15′04,0″N 19°55′39,4″E/49,251111 19,927611
Mały Giewont – widok z Kondrackiej Przełęczy
Mały Giewont – widok od południowej strony
Mały Giewont i Giewoncka Przełęcz

Topografia

edytuj

Od strony wschodniej Mały Giewont oddzielony jest szeroką Giewoncką Przełęczą, za którą półkolista skalna grzęda wrasta w stromo opadającą kopułę szczytową Wielkiego Giewontu. Z przełęczy tej opada na północ do Małej Dolinki duży i urwisty żleb, zwany Żlebem Kirkora. W kierunku południowym przełęcz Siodło oddziela Mały Giewont od Siodłowej Turni. Od strony północno-zachodniej szczyt sąsiaduje z Grzybowcem, oddzielony od niego przełęczą Bacuch[2].

Mały Giewont ma bardzo skomplikowaną rzeźbę z postrzępioną granią, od której odchodzą boczne żebra skalne i z której opadają liczne żleby. W grani tej wypiętrza się pięć wybitnych turni, oddzielonych od siebie czterema przełączkami. Są to kolejno od Giewonckiej Przełęczy:

  • Giewoncki Chłopek,
  • Zadni Giewoncki Karbik,
  • Zadnia Giewoncka Baszta,
  • Skrajny Giewoncki Karbik,
  • Wysoka Giewoncka Baszta – najwyższa z turni Małego Giewontu (1735 m),
  • Giewoncki Przechód – przełączka łatwo dostępna z obu stron (zarówno od Żlebu Kirkora, jak i z Wyżniego w Dolinie Małej Łąki); w stronę zachodnią opada z niej żleb, zwany niżej (od połączenia na wysokości ok. 1580 m z sąsiednim żlebem z Przełęczy nad Dziurą) Żlebem z Progiem lub Żlebem pod Ździarchy (Ździarchy to nazwa skalistych zboczy Małego Giewontu po stronie Doliny Małej Łąki),
  • Biała Giewoncka Baszta,
  • Przełęcz nad Dziurą – najszersze z wcięć w grani Małego Giewontu; na zachód opada z niej niezbyt stromy żleb, na wschód natomiast pionowa ściana o wysokości 30 metrów, poniżej której znajduje się rozwidlony w górnej części żleb Dwojak, opadający wysokim progiem do Żlebu Kirkora; nazwa przełęczy pochodzi od nyży skalnej nad lewą orograficznie gałęzią Dwojaka,
  • Skrajna Giewoncka Baszta – do niej odnosi się najczęściej podawana w literaturze i na mapach wysokość Małego Giewontu: 1728 m; w pobliżu wierzchołka odchodzą 3 żebra skalne:
    • zachodnie, zakończone turnią Olejarnią z 40-metrową ścianą południowo-zachodnią,
    • północno-wschodnie, z dwuwierzchołkową Szarą Turnią (ok. 1650 m), której wschodnia ściana mierzy ok. 80 m wysokości,
    • wschodnie, zakończone Iglicą, opadającą do Żlebu Kirkora 80-metrową ścianą[2].

Przyroda

edytuj

Mały Giewont zbudowany jest z wapieni i dolomitów, w partiach wierzchołkowych tworzących strome i nagie turnie. Na jego stokach graniczą z sobą płaszczowiny serii wierchowej Giewontu i Czerwonych Wierchów. Dolną część tworzą łupki i twarde wapienie kredowe należące do płaszczowiny Czerwonych Wierchów, a na nich leżą triasowe wapienie i dolomity płaszczowiny Giewontu. Twardsze dolomity tworzą wystające żebra skalne, zaś bardziej podatne na wietrzenie wapienie tworzą szczerby i wnęki między nimi[3].

W zboczach opadających do Doliny Małej Łąki znajduje się kilkanaście jaskiń, m.in. Jaskinia Śpiących Rycerzy, Nyża nad Siodłem, Dziura nad Jaskinią Śpiących Rycerzy I, Dziura nad Jaskinią Śpiących Rycerzy II i Jaskinia Śpiących Rycerzy Wyżnia[4].

Ciekawa flora. M.in. stwierdzono tutaj występowanie gruszyczki karpackiej, ostrołódki karpackiej, ostrołódki polnej i potrostka alpejskiego – bardzo rzadkich roślin, w Polsce występujących tylko w Tatrach i to w nielicznych tylko miejscach[5].

Turystyka i taternictwo

edytuj

Z początkiem XX wieku w Małym Giewoncie były dwa znakowane szlaki turystyczne:

  • z Małej Dolinki przez Żleb Kirkora na Giewoncką Przełęcz. Szlak ten omijał dwa dolne progi Żlebu Kirkora.
  • przez Warzechę i Bacuch na przełęcz Siodło.

Były to trudne i niebezpieczne szlaki. Zlikwidowano je, a pozostałe po nich klamry i resztki wyblakłej farby można jeszcze gdzieniegdzie znaleźć. Obecnie istnieje jeden tylko szlak wiodący nad Doliną Małej Łąki, południowo-zachodnimi stokami Małego Giewontu[2].

Wśród taterników Mały Giewont wzbudzał średnie zainteresowanie. W XIX wieku wspinał się tutaj Karol Potkański i Mieczysław Karłowicz, brak jednak opisów ich przejść. Również po II wojnie światowej taternicy bywali tutaj bardzo rzadko. W latach 90. wspinał się Władysław Cywiński i inni. Za najciekawsze z taternickiego punktu widzenia miejsca W. Cywiński uznaje masyw Skrajnej Giewonckiej Baszty, Przełęcz nad Dziurą i Siodłową Turnię. Obecnie cały masyw Małego Giewontu jest dla taterników zamknięty, turystycznie dozwolone jest tylko przejście znakowanym szlakiem i to tylko w okresie letnim[2].

Szlaki turystyczne
  Dolina StrążyskaPrzełęcz w GrzybowcuGrzybowiec – Siodło – Wyżnia Kondracka Przełęcz. Czas przejścia z Przełęczy w Grzybowcu na Giewont: 1:45 h, ↓ 1:20 h[6].

Przypisy

edytuj
  1. Jarosław Januszewski, Grzegorz Głazek, Witold Fedorowicz-Jackowski, Tatry i Podtatrze, atlas satelitarny 1:15 000, Warszawa: GEOSYSTEMS Polska Sp. z o.o., 2005, ISBN 83-909352-2-8.
  2. a b c d Władysław Cywiński, Tatry. Giewont, Poronin: Wyd. Górskie, 1994, ISBN 83-7104-002-3.
  3. Władysław Szafer, Tatrzański Park Narodowy, Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1962.
  4. Jaskinie, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy [online], jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2016-06-25].
  5. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirek, Czerwona księga Karpat Polskich, Warszawa: Instytut Botaniki PAN, 2008, ISBN 978-83-89648-71-6.
  6. Tatry. Zakopane i okolice. Mapa w skali 1:27 000, Warszawa: ExpressMap Polska, 2005, ISBN 83-88112-35-X.