Naparstnica (Digitalis L.) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Rodzaj obejmuje 19[4] gatunków (lub 22 po włączeniu tu krzewiastych przedstawicieli rodzaju Isoplexis z wysp Makaronezji)[5] występujących głównie na obszarze śródziemnomorskim, w Afryce Północnej, Europie, Azji Zachodniej[6] i Azji Środkowej[5]. Najbardziej zróżnicowane są na Półwyspie Iberyjskim i w Azji Mniejszej[4]. W Polsce gatunkiem rodzimym jest tylko naparstnica zwyczajna D. grandiflora, ale szereg innych jest uprawianych i dziczejących, przy czym zadomowionym antropofitem jest spośród nich tylko naparstnica purpurowa D. purpurea, przejściowo dziczeją: naparstnica rdzawa D. ferruginea, gładka D. laevigata i wełnista D. lanata[7].

Naparstnica
Ilustracja
Morfologia (naparstnica zwyczajna)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

babkowate

Rodzaj

naparstnica

Nazwa systematyczna
Digitalis L.
Sp. Pl. 621. 1753
Typ nomenklatoryczny

Digitalis purpurea L.[3]

Naparstnica purpurowa

Rośliny z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne i lecznicze[4] (stanowią źródło digitoksyny i digoksyny stosowanych do leczenia chorób serca)[5].

Morfologia i biologia

edytuj
Pokrój
Rośliny dwuletnie i byliny osiągające 2 m wysokości[4]. Gatunki z sekcji Isoplexis (Wyspy Kanaryjskie) drewnieją i mają pokrój krzaczasty[5].
Liście
Niepodzielone, skrętolegle ustawione na łodydze[4]. Odziomkowe zebrane w rozetę, zwężone w ogonek, dolne łodygowe krótkoogonkowe, górne siedzące.
Kwiaty
Duże, wyrastają w kątach przysadek, zebrane w szczytowe, kłosokształtne grona. Kielich pięcioząbkowy albo pięciodzielny, zwykle z działkami zrośniętymi tylko u nasady. Korona kwiatu rurkowata, bez ostrogi, z otwartą gardzielą, od góry spłaszczona, barwy białej, różowej, brązowej, żółtej lub czerwonopomarańczowej. Cztery pręciki o nagich nitkach, dwusilne (dwa pręciki ustawione są wyżej, a dwa niżej), osadzone u nasady rurki korony. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z rozwidlonym znamieniem na szczycie[4].
Owoce
Torebki otwierające się dwiema klapami, zawierające liczne nasiona[4].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zaliczany do plemienia Digitalideae[8] w obrębie babkowatych (Plantaginaceae)[2].

W obrębie rodzaju wyróżnianych jest 6 sekcji: Digitalis, Frutescentes, Globiflorae, Isoplexis, Macranthae, Parviflorae[8].

Wykaz gatunków[9][10][11]

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
  3. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
  4. a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 250. ISBN 0-333-74890-5.
  5. a b c d David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 294, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 70-71, ISBN 978-83-62975-45-7.
  8. a b Genus: Digitalis L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2019-01-18]. (ang.).
  9. Digitalis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-15].
  10. Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  11. Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.