Naparstnica
Naparstnica (Digitalis L.) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Rodzaj obejmuje 19[3] gatunków (lub 22 po włączeniu tu krzewiastych przedstawicieli rodzaju Isoplexis z wysp Makaronezji)[4] występujących głównie na obszarze śródziemnomorskim, w Afryce Północnej, Europie, Azji Zachodniej[5] i Azji Środkowej[4]. Najbardziej zróżnicowane są na Półwyspie Iberyjskim i w Azji Mniejszej[3]. W Polsce gatunkiem rodzimym jest tylko naparstnica zwyczajna (D. grandiflora), ale szereg innych jest uprawianych i dziczejących, przy czym zadomowionym antropofitem jest spośród nich tylko naparstnica purpurowa (D. purpurea)[6]. Rośliny uprawiane są jako ozdobne i lecznicze[3].
| ||
 Morfologia (naparstnica zwyczajna) | ||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | astrowe | |
| Rząd | jasnotowce | |
| Rodzina | babkowate | |
| Rodzaj | naparstnica | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Digitalis L. Sp. Pl. 621. 1753 | ||
| Typ nomenklatoryczny | ||
| Digitalis purpurea L.[2] | ||
Morfologia i biologiaEdytuj
- Pokrój
- rośliny dwuletnie i byliny osiągające 2 m wysokości[3]. Gatunki z sekcji Isoplexis (Wyspy Kanaryjskie) drewnieją i mają pokrój krzaczasty[4].
- Liście
- Niepodzielone, skrętolegle ustawione na łodydze[3]. Odziomkowe zebrane w rozetę, zwężone w ogonek, dolne łodygowe krótkoogonkowe, górne siedzące.
- Kwiaty
- Duże, wyrastają w kątach przysadek, zebrane w szczytowe, kłosokształtne grona. Kielich pięcioząbkowy albo pięciodzielny, zwykle z działkami zrośniętymi tylko u nasady. Korona kwiatu rurkowata, bez ostrogi, z otwartą gardzielą, od góry spłaszczona, barwy białej, różowej, brązowej, żółtej lub czerwonopomarańczowej. Cztery pręciki o nagich nitkach, dwusilne (tzn. że dwa pręciki ustawione są wyżej, a dwa niżej), osadzone u nasady rurki korony. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z rozwidlonym znamieniem na szczycie[3].
- Owoce
- Torebki otwierające się dwiema klapami, zawierające liczne nasiona[3].
SystematykaEdytuj
Rodzaj zaliczany do plemienia Digitalideae[7] w obrębie babkowatych (Plantaginaceae)[1].
W obrębie rodzaju wyróżnianych jest 6 sekcji: Digitalis, Frutescentes, Globiflorae, Isoplexis, Macranthae, Parviflorae[7].
- Digitalis atlantica Pomel
- Digitalis cariensis Boiss. ex Jaub. & Spach – naparstnica karijska
- Digitalis ciliata Trautv. – naparstnica orzęsiona
- Digitalis × coutinhoi Samp.
- Digitalis davisiana Heywood – naparstnica Davisa
- Digitalis ferruginea L. – naparstnica rdzawa
- Digitalis grandiflora Mill. – naparstnica zwyczajna
- Digitalis laevigata Waldst. & Kit. – naparstnica gładkokielichowa
- Digitalis lamarckii Ivanina
- Digitalis lanata Ehrh. – naparstnica wełnista
- Digitalis leucophaea Sm. – naparstnica popielata
- Digitalis lutea L. – naparstnica żółta
- Digitalis × macedonica Heywood
- Digitalis mariana Boiss.
- Digitalis minor L. – naparstnica drobna
- Digitalis nervosa Steud. & Hochst. ex Benth. – naparstnica żyłkowana
- Digitalis obscura L.
- Digitalis parviflora Jacq.
- Digitalis × pelia Zerbst & Bocquet
- Digitalis purpurea L. – naparstnica purpurowa
- Digitalis × sibirica Lindl.
- Digitalis subalpina Braun-Blanq.
- Digitalis thapsi L. – naparstnica dziewannowata
- Digitalis trojana Ivanina – naparstnica trojańska
- Digitalis viridiflora Lindl. – naparstnica zielonkawa
PrzypisyEdytuj
- ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-04-06].
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 250. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 294. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b Genus: Digitalis L. (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2019-01-18].
- ↑ Digitalis. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-15].
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.