Naparstnica
Naparstnica (Digitalis L.) – rodzaj roślin z rodziny babkowatych (Plantaginaceae), w systemach XX-wiecznych klasyfikowany zwykle do rodziny trędownikowatych (Scrophulariaceae). Rodzaj obejmuje 19[4] gatunków (lub 22 po włączeniu tu krzewiastych przedstawicieli rodzaju Isoplexis z wysp Makaronezji)[5] występujących głównie na obszarze śródziemnomorskim, w Afryce Północnej, Europie, Azji Zachodniej[6] i Azji Środkowej[5]. Najbardziej zróżnicowane są na Półwyspie Iberyjskim i w Azji Mniejszej[4]. W Polsce gatunkiem rodzimym jest tylko naparstnica zwyczajna D. grandiflora, ale szereg innych jest uprawianych i dziczejących, przy czym zadomowionym antropofitem jest spośród nich tylko naparstnica purpurowa D. purpurea, przejściowo dziczeją: naparstnica rdzawa D. ferruginea, gładka D. laevigata i wełnista D. lanata[7].
 Morfologia (naparstnica zwyczajna) | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
naparstnica |
| Nazwa systematyczna | |
| Digitalis L. Sp. Pl. 621. 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Rośliny z tego rodzaju uprawiane są jako ozdobne i lecznicze[4] (stanowią źródło digitoksyny i digoksyny stosowanych do leczenia chorób serca)[5].
Morfologia i biologiaEdytuj
- Pokrój
- Rośliny dwuletnie i byliny osiągające 2 m wysokości[4]. Gatunki z sekcji Isoplexis (Wyspy Kanaryjskie) drewnieją i mają pokrój krzaczasty[5].
- Liście
- Niepodzielone, skrętolegle ustawione na łodydze[4]. Odziomkowe zebrane w rozetę, zwężone w ogonek, dolne łodygowe krótkoogonkowe, górne siedzące.
- Kwiaty
- Duże, wyrastają w kątach przysadek, zebrane w szczytowe, kłosokształtne grona. Kielich pięcioząbkowy albo pięciodzielny, zwykle z działkami zrośniętymi tylko u nasady. Korona kwiatu rurkowata, bez ostrogi, z otwartą gardzielą, od góry spłaszczona, barwy białej, różowej, brązowej, żółtej lub czerwonopomarańczowej. Cztery pręciki o nagich nitkach, dwusilne (dwa pręciki ustawione są wyżej, a dwa niżej), osadzone u nasady rurki korony. Zalążnia górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami. Szyjka słupka pojedyncza, z rozwidlonym znamieniem na szczycie[4].
- Owoce
- Torebki otwierające się dwiema klapami, zawierające liczne nasiona[4].
SystematykaEdytuj
Rodzaj zaliczany do plemienia Digitalideae[8] w obrębie babkowatych (Plantaginaceae)[2].
W obrębie rodzaju wyróżnianych jest 6 sekcji: Digitalis, Frutescentes, Globiflorae, Isoplexis, Macranthae, Parviflorae[8].
- Digitalis atlantica Pomel
- Digitalis cariensis Boiss. ex Jaub. & Spach – naparstnica karijska
- Digitalis ciliata Trautv. – naparstnica orzęsiona
- Digitalis × coutinhoi Samp.
- Digitalis davisiana Heywood – naparstnica Davisa
- Digitalis ferruginea L. – naparstnica rdzawa
- Digitalis grandiflora Mill. – naparstnica zwyczajna
- Digitalis laevigata Waldst. & Kit. – naparstnica gładka[7], n. gładkokielichowa
- Digitalis lamarckii Ivanina
- Digitalis lanata Ehrh. – naparstnica wełnista
- Digitalis leucophaea Sm. – naparstnica popielata
- Digitalis lutea L. – naparstnica żółta
- Digitalis × macedonica Heywood
- Digitalis mariana Boiss.
- Digitalis minor L. – naparstnica drobna
- Digitalis nervosa Steud. & Hochst. ex Benth. – naparstnica żyłkowana
- Digitalis obscura L.
- Digitalis parviflora Jacq.
- Digitalis × pelia Zerbst & Bocquet
- Digitalis purpurea L. – naparstnica purpurowa
- Digitalis × sibirica Lindl.
- Digitalis subalpina Braun-Blanq.
- Digitalis thapsi L. – naparstnica dziewannowata
- Digitalis trojana Ivanina – naparstnica trojańska
- Digitalis viridiflora Lindl. – naparstnica zielonkawa
PrzypisyEdytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-06] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-28].
- ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 250. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b c d David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 294. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
- ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 70-71, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ a b Genus: Digitalis L.. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2019-01-18]. (ang.).
- ↑ Digitalis. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-15].
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.