Wikipedia

Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału Specjalnego

Ośrodek Wyszkoleniowy Sekcji Dyspozycyjnej Oddziału Specjalnego Sztabu Naczelnego Wodza – funkcjonujący (od jesieni 1942 pod tą nazwą) w Wielkiej Brytanii, podczas II wojny światowej, w latach 1941–1944, polski ośrodek szkoleniowy żołnierzy łączności: radiotelegrafistów oraz radiomechaników, w tym kandydatów na cichociemnych. Ośrodek podlegał Oddziałowi VI (Specjalnemu) Sztabu Naczelnego Wodza. Początkowo funkcjonował w Anstruther (1941/1942) przy 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej, potem w budynkach dawnego browaru Auchtertool (1942/1943), później (1943/1944) w obiekcie dawnej Saint Margaret’s School for Girls w Polmont (Falkirk, Szkocja)[1].

Kadra, organizacja, siedziba edytuj

Powołanie ośrodka poprzedziło memorandum gupy łącznościowców, doręczone Naczelnemu Wodzowi przez por. inż. Gierata w sprawie radiowej łączności na potrzeby Kraju. Z grupy inicjatorów wywodzł się m.in. późniejszy dowódca centrali radiowej Sztabu NW "Mewa" por. inż. Iwanicki. W drugim etapie rozbudowano Polskie Wojskowe Warsztaty Radiowe w Stanmore, kierowane przez konstruktora rewelacyjnych radiostacji typu AP inż. Tadeusza Heftmana. W kolejnym etapie utworzono ośrodek szkoleniowy łącznościowców[1].

Dowódcą ośrodka był ppłk łączn. Wiktor Bernacki, dowódcami kompanii szkolnej kolejno: kpt. łączn. Bogusław Wolniak, por./kpt. Teodor Wojciech Hoffman, kpt. inż. Rutkowski. Szefami kompanii szkolnej byli kolejno: sierż. Kazimierz Fugrman (Anstruther), plut. Tadeusz Tymerski (Auchtertool), kpr./sierż. Kazimierz Kujałowicz (Polmont). Jako pierwszą grupę przeszkolono żołnierzy kompanii łączności organizowanej wówczas 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, która stacjonowała w rybackiej wiosce Anstruther nad zatoką Firth of Forth w hrabstwie Five (Wielka Brytania)[1].

Od jesieni 1942 utworzono odrębny Ośrodek Wyszkoleniowy, podporządkowany Oddziałowi VI (Specjalnemu), umiejscowiony w starym browarze w Auchtertool (Fife), oddany łącznościowcom do dyspozycji po Komendzie Uzupełnień Nr 1 w Kinghorn. Kadrę Ośrodka stanowili m.in.:

W 1943 w ośrodku żołnierze zgrupowani byli w sześciu plutonach:

  • 1 pluton - głownie elewi 2 kompanii Szkoły Podchorążych, zorganizowanej w Czok-Pak 8 Dywizji Piechoty Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR
  • 2 pluton - głównie elewi 1 kompanii wymienionej Szkoły Podchorążych, transportowani z Cape Town do Szkocji statkiem Laconia, zatopionym przez niemiecką łódź podwodną, uratowani przez marynarkę francuską
  • 3 pluton - prawdopodobnie żołnierze obsługi ośrodka
  • 4 i 5 pluton - elewi przybyli z terenu ZSRR jesienią 1942
  • 6 pluton - elewi szkoleni dla ośrodka w Batalionie Łączności II Korpusu, pod dowództwem por. inż. Piotra Tarnowskiego przybyli w kwietniu 1943

Od maja 1943 ośrodek przeniesiono do obiektu dawnej szkoły – Saint Margaret’s School for Girls w Polmont (Wielka Brytania); liczebność personelu oraz elewów wynosiła ok. 150–180 żołnierzy. Po zakończeniu szkoleń, pod koniec lata 1944 ośrodek został zlikwidowany, pozostałą w nim grupę żołnierzy przeniesiono jako Batalion Specjalny do Centrum Wyszkolenia Łączności w Kinross[1][2].

Rekrutacja i szkolenie edytuj

Od początku podstawowym zadaniem ośrodka było przeszkolenie polskich żołnierzy łącznościowców przeznaczonych głównie do konspiracyjnej pracy w okupowanej Polsce. Kurs radiomechaników trwał od 1 do 10 miesięcy; kurs radiotelegrafistów ok. 3 miesiące, ukończyło go 213 żołnierzy[3].

Program szkolenia obejmował naukę korespondencji radiowej znakami Morse'a, obsługę (częściowo także naprawę) konspiracyjnych radiostacji, głównie typu AP (z uwagi na wydawane odgłosy nazywanych pipsztokami), goniometrię, podsłuch, szyfry, strzelanie instynktowne (Point shooting), intensywną zaprawę fizyczną, minerstwo, materiały wybuchowe, orientację w terenie, podstawy wywiadu i.in. Ponadto łącznościowcy byli szkoleni na kursach spadochronowych w polskim ośrodku szkolenia spadochronowego 1 SBS w Largo House pod Leven (Largo Low, hrabstwo Fife, Szkocja, Wielka Brytania), a także w brytyjskim ośrodku treningowym spadochroniarzy – Parachute Training School w Ringway pod Manchesterem. Oprócz tego, w ramach kursu odprawowego (przed skokiem) łącznościowców przeszkolono w zakresie użycia pigułki z trucizną (cyjankali)[1].

Konspiracyjnymi radiostacjami były tzw. pipsztoki, czyli radiostacje AP-1 konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana, wyprodukowane przez Polskie Wojskowe Warsztaty Radiowe w Stanmore. Radiostacja miała rozmiary 7 x 25 x 30 cm, ważyła ok. 10 kg, działała w zakresie częstotliwości od 3 do 8 Mc/s. (częstotliwość regulowana kwarcem), posiadała nadajnik o mocy 10 watów. Ze względów bezpieczeństwa, średni czas nadawania wynosił ok. 10-20 minut. Nadawano w systemie simplex, „na klucz”, szftowane depesze znakami Morse’a oraz kodem Q. Średni czas odszyfrowania krótkiej depeszy wynosił ok. 2 godz[3].

Po ukończeniu całego cyklu szkoleniowego, żołnierze z wykształceniem maturalnym otrzymywali tytuł podchorążego. Część przeszkolonych skierowano na studia radiotechniczne do Royal Technical College w Glasgow[1].

Żołnierze wyszkoleni w ośrodku w Polmont zostali przydzieleni:

Cichociemni ze specjalnością w łączności edytuj

Prawie wszyscy spośród 50 cichociemnych ze specjalnością w łączności zostali przeszkoleni w polskim Ośrodku Wyszkoleniowym. Kilku łącznościowców lotnictwa zostało przeszkolonych poza ośrodkiem, po skoku do kraju zostali przydzieleni do Wydziału Lotnictwa KG AK, pracowali na radiostacjach tego wydziału o kryptonimach "Wanda 300" i nast.[2]; kilku z nich pracowało także na radiostacjach obsługujących Powstanie Warszawskie. 23 łącznościowców pracowało w strukturach Kedywu[3]. Według danych Zbigniewa S. Siemaszko, z żołnierzy przeszkolonych w ośrodku wywodziło się 44 cichociemnych łącznościowców (27 z Anstruther oraz 17 z Polmont). Ok. 24 proc. poległo w walce lub zostało zamordowanych[2].

Cała sieć łączności Armii Krajowej funkcjonowała dzięki Cichociemnym – pracowało w niej 50 CC. Podczas Powstania Warszawskiego w sieci łączności pracowało 12 CC (na 9 radiostacjach). 61 Cichociemnych, w tym 33 CC łącznościowców wywodziło się z Armii gen. Andersa. Łączność Armii Krajowej stanowiło ok. 57 radiostacji o kryptonimie „Wanda” (oznaczonych numerem), w tym: 10 radiostacji Komendy Głównej AK i Komendy Obszaru Warszawa AK (Wanda 1, 2, 3, 4, 7, 9, 13, 62, 96), 25 radiostacji w Komendach Okręgów lub Inspektoratów AK, 10 radiostacji w sieci lotniczej (oznaczonych numerami 300 i nast.) oraz 5 radiostacji przy dużych oddziałach partyzanckich. Podczas Powstania Warszawskiego (sierpień – październik 1944) funkcjonowały radiostacje AK o kryptonimach: Wanda 1, 2, 3, 4, 7, 9, 13, 23, 23A[3].

Cichociemni ze specjalnością w łączności[3]:

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g Zbigniew S Siemaszko, Ośrodek Cichociemnych Łącznościowców Anstruther – Auchtertool – Polmont, maszynopis niepublikowany, oryginał w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu, digitalizacja elitadywersji.org, Londyn, 28 lutego 1994.
  2. ↑ a b c d Zbigniew S. Siemaszko, Cichociemni łącznościowcy, maszynopis niepublikowany, oryginał w zbiorach Centrum Szkolenia Łączności i Informatyki w Zegrzu, digitalizacja elitadywersji.org, Londyn 1972.
  3. ↑ a b c d e Cichociemni łącznościowcy » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  4. ↑ Akcja Kontynentalna » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  5. ↑ Ryszard Chmieloch - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  6. ↑ Stanisław Kazimierczak - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  7. ↑ Kazimierz Lewko - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  8. ↑ Michał Parada - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  9. ↑ Zdzisław Peszke - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  10. ↑ Władysław Siakiewicz - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  11. ↑ Ryszard Skowroński - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  12. ↑ Jerzy Sztrom - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  13. ↑ Stanisław Zapotoczny - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
  14. ↑ Franciszek Żaak - Cichociemny » Cichociemni elita dywersji [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2022-10-10] (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ośrodek_Wyszkoleniowy_Sekcji_Dyspozycyjnej_Oddziału_Specjalnego&oldid=71085868”