Rezystor
Rezystor, opornik elektryczny[1] (z łac. resistere „stawiać opór”) – element bierny obwodu elektrycznego, wykorzystywany jest do ograniczenia prądu w nim płynącego. Jest elementem liniowym: występujący na nim spadek napięcia jest wprost proporcjonalny do prądu płynącego przez opornik. Przy przepływie prądu zamienia energię elektryczną w ciepło. Idealny opornik posiada tylko jedną wielkość, która go charakteryzuje – rezystancję. W praktyce występuje jeszcze pojemność wewnętrzna oraz wewnętrzna indukcyjność, co, np. w technice wysokich częstotliwości (RTV), ma duże znaczenie (jest to tzw. pojemność oraz indukcyjność pasożytnicza). W technologii bardzo wysokich częstotliwości – kilkuset megaherców (MHz) i powyżej – właściwości pasożytnicze typowego rezystora muszą być traktowane jako wartości rozproszone, tzn. rozłożone wzdłuż jego fizycznych wymiarów (zobacz: schemat zastępczy).
 rezystor 0,5 wata | |
| Typ | |
|---|---|
| Zasada działania | |
| Układ wyprowadzeń |
dwa wyprowadzenia (dwójnik) |
Symbol Dwa zamiennie stosowane symbole rezystorów | |
Wzory na rezystancję zastępczą edytuj
Połączenie szeregowe edytuj
W połączeniu szeregowym rezystancja zastępcza jest sumą poszczególnych wartości:
Połączenie równoległe edytuj
W połączeniu równoległym odwrotność rezystancji zastępczej (tj. konduktancja zastępcza) jest sumą odwrotności poszczególnych wartości:
tj. sumą poszczególnych konduktancji:
Dla dwóch rezystorów wzór na rezystancję zastępczą upraszcza się do postaci:
 | |
 |
 |
Parametry edytuj
Podstawowe parametry opisujące rezystor to:
- rezystancja nominalna – rezystancja podawana przez producenta na obudowie opornika, wyrażona w omach i przyjmująca wartości określane według szeregów wartości; rezystancja rzeczywista różni się od rezystancji nominalnej, jednak zawsze mieści się w podanej klasie tolerancji. Często używanym parametrem jest konduktancja wyrażana w simensach
- tolerancja – inaczej klasa dokładności; podawana w procentach możliwa odchyłka rzeczywistej wartości opornika od jego wartości nominalnej
- moc znamionowa – moc jaką opornik może przez dłuższy czas wydzielać w postaci ciepła bez wpływu na jego parametry; przekroczenie tej wartości może prowadzić do zmian innych parametrów rezystora (np. rezystancji) lub jego uszkodzenia,
- napięcie graniczne – maksymalne napięcie jakie można przyłożyć do opornika bez obawy o jego zniszczenie,
- temperaturowy współczynnik rezystancji – współczynnik określający zmiany rezystancji pod wpływem zmian temperatury opornika.
Oznaczenia rezystorów edytuj
5600 10% Ω = 5,6 kΩ 10%
.jpg)
| Kolor | Wartość | Mnożnik | Tolerancja ± % |
Współczynnik temp. ± ppm/K | |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 pasek | 2 pasek | 3 pasek | 4 pasek | ostatni pasek | |
| brak | – | – | – | 20 | – |
| srebrny | – | – | 10−2 (0,01 Ω) | 10 | – |
| złoty | – | – | 10−1 (0,1 Ω) | 5 | – |
| czarny | – | 0 | 100 (1 Ω) | – | 250 |
| brązowy | 1 | 1 | 101 (10 Ω) | 1 | 100 |
| czerwony | 2 | 2 | 10² (100 Ω) | 2 | 50 |
| pomarańczowy | 3 | 3 | 10³ (1 kΩ) | – | 15 |
| żółty | 4 | 4 | 104 (10 kΩ) | – | 25 |
| zielony | 5 | 5 | 105 (100 kΩ) | 0,5 | 20 |
| niebieski | 6 | 6 | 106 (1 MΩ) | 0,25 | 10 |
| fioletowy | 7 | 7 | 107 (10 MΩ) | 0,1 | 5 |
| szary | 8 | 8 | 108 (100 MΩ) | 0,05 | 2 |
| biały | 9 | 9 | 109 (1 GΩ) | – | – |
Uwagi:
- pasków lub kropek jest trzy, cztery, pięć lub sześć
- jeśli jest ich trzy, to wszystkie trzy oznaczają oporność (w tym trzeci oznacza mnożnik), a tolerancja wynosi ±20%
- jeśli jest ich cztery, to trzy pierwsze oznaczają (tak jak w przypadku powyżej) oporność, a czwarty – tolerancję
- jeśli jest ich pięć, to trzy pierwsze oznaczają cyfry oporności, czwarty mnożnik, a piąty tolerancję
- jeśli jest ich sześć, to jest to opornik precyzyjny i trzy pierwsze oznaczają cyfry oporności, czwarty – mnożnik, piąty – tolerancję, szósty – temperaturowy współczynnik rezystancji (ten pasek może znajdować się na samym brzegu opornika)
- pierwszą cyfrę oznacza pasek bliższy końca, a między mnożnikiem i tolerancją jest czasem większy odstęp
- stare oporniki są oznakowane:
- 1 cyfra – kolor opornika
- 2 cyfra – kolor paska
- mnożnik – kolor kropki
Szereg wartości edytuj
Oporniki (rezystory) produkowane masowo mają oporności znamionowe wynikające z tabeli szeregów.
Schemat zastępczy rezystora edytuj
R – rezystancja właściwa
C – pojemność, rzędu pF
L – indukcyjność, rzędu nH
Schemat zastępczy rezystora rzeczywistego uwzględnia pojemność oraz indukcyjność pasożytniczą (w tym indukcyjność doprowadzeń). Są to przeważnie wartości bardzo małe, pomijalne w typowej analizie obwodu, jednak przy wysokich częstotliwościach (powyżej 1 GHz) parametry pasożytnicze mogą zupełnie zmienić charakter elementu.
Oporniki stosowane do precyzyjnych pomiarów prądu, na przykład jako boczniki, są często wykonywane jako „bezindukcyjne”, poprzez nawinięcie ich w sposób bifilarny lub wykonanie w technologii grubowarstwowej.
Opornik w historii edytuj
Opornik przypięty do swetra lub noszony w klapie marynarki w czasie stanu wojennego w Polsce w latach 1981–1983 symbolizował opór wobec władzy[2].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ rezystor, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2020-06-08].
- ↑ Opornik. [w:] 13grudnia81.pl [on-line]. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2014-05-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-17)].
Linki zewnętrzne edytuj
- Oznaczenia. edw.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-07)].
- Opis parametry oznaczenia połączenia
- Rezystory – zasady znakowania oporników oraz dekoder kodu barwnego
- Obliczanie rezystancji zastępczej rezystorów
- Kodowanie kolorystyczne oporników.