Owsiczka

rodzaj roślin

Owsiczka (Helictotrichon Besser) – rodzaj bylin z rodziny wiechlinowatych. Rodzaj w szerokim ujęciu obejmuje ok. 100 gatunków[5], a w wąskim ujęciu ok. 34[4]. W szerokim ujęciu rodzaj jest rozpowszechniony w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Południowej oraz w Afryce (w szerokim ujęciu należą tu wówczas m.in. gatunki wyodrębniane w rodzaj owsica Avenula, którego cztery gatunki występują w Polsce). W węższym ogranicza się do kontynentów na półkuli północnej i nie ma przedstawicieli w polskiej florze (poza gatunkiem uprawianym).

Owsiczka
Ilustracja
Owsiczka wieczniezielona
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

wiechlinowce

Rodzina

wiechlinowate

Rodzaj

owsiczka

Nazwa systematyczna
Helictotrichon Besser in J. A. Schultes et J. H. Schultes
Mant. 3: 526 ('326'). Jul-Dec 1827[3]
Typ nomenklatoryczny

H. sempervirens (D. Villars) R. Pilger[3]

Synonimy
  • Avenastrum (K.Koch) Opiz
  • Avenochloa Holub
  • Danthorhiza Ten.
  • Elictotrichon Besser ex Andrz.
  • Heuffelia Schur
  • Neoholubia Tzvelev
  • Stipavena Vierh.[4]

Liczne gatunki mają duże znaczenie jako trawy pastewne[5].

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

W szerokim ujęciu rośliny te występują w Europie, Azji, Ameryce Północnej i Południowej oraz Afryce[5][6]. W strefie międzyzwrotnikowej rosną w górach[5]. Lokalne centra zróżnicowania występują we wschodniej i południowej Afryce[6][7], w basenie Morza Śródziemnego[6] oraz w Azji Wschodniej[5]. W wąskim ujęciu, po wyłączeniu rodzaju Trisetopsis występującego w Afryce subsaharyjskiej i południowej Azji[8][9], zasięg rodzaju obejmuje Eurazję, północno-zachodnią Afrykę i środkowo-zachodnią część Stanów Zjednoczonych[4].

Gatunki flory Polski[10]

W wąskim ujęciu rodzaju należy tu tylko jeden gatunek w Polsce spotykany tylko w uprawie:

W szerokim ujęciu rodzaju włączane są tu cztery gatunki z rodzaju owsica (druga nazwa naukowa odpowiada wąskiemu ujęciu rodzaju)[4].

  • owsica łąkowa Helictotrichon pratense (L.) BesserHelictochloa pratensis (L.) Romero Zarco
  • owsica omszona Helictotrichon pubescens (Huds.) Besser ex Schult. & Schult. f.Avenula pubescens (Huds.) Dumort.
  • owsica pstra Helictotrichon versicolor (Vill.) Schult. & Schult. f.Helictochloa versicolor (Vill.) Romero Zarco
  • owsica spłaszczona Helictotrichon planiculme (Schrad.) Besser ex Schult. & Schult. f.Helictochloa planiculmis (Schrad.) Romero Zarco

Systematyka

edytuj
Pozycja systematyczna

Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae). W obrębie rodziny zaliczany do podrodziny wiechlinowych (Pooideae), plemienia Poeae, podplemienia Aveninae[11]. W szerokim ujęciu rodzaj w obrębie podplemienia sytuowany jest w pozycji siostrzanej względem rodzajów owies Avena i rajgras Arrhenatherum[12].

W wąskim ujęciu z rodzaju wyodrębniono gatunki strefy międzyzwrotnikowej subsaharyjskiej Afryki i południowej Azji w rodzaj Trisetopsis. Dwa gatunki północno-zachodniej Afryki wyłączone zostały w rodzaj Tricholemma (Röser) Röser in Schlechtendalia 19: 34. 2009. Jeden gatunek – owsica omszona Avenula pubescens – wyodrębniony został do monotypowego rodzaju Avenula. Z gatunków strefy umiarkowanej półkuli północnej wydzielono rodzaj Helictochloa (23 gatunki)[13][6][4].

Wykaz gatunków według Plants of the World Online[4]

Zestawienie obejmuje gatunki w wąskim ujęciu rodzaju. Pozostałe, zaliczane tu w szerokim ujęciu wyłączane są do rodzajów: owsica Avenula, Helictochloa, Tricholemma i Trisetopsis.

Przypisy

edytuj
  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2022-05-02] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-05-02] (ang.).
  3. a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2010-12-30].
  4. a b c d e f Helictotrichon Besser. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-02].
  5. a b c d e Helictotrichon Besser ex Schultes. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-05-02].
  6. a b c d Carlos Romero-Zarco. Helictochloa Romero Zarco (Poaceae), a New Genus of Oat Grass. „Candollea”. 66, 1, s. 87-103, 2011. DOI: 10.15553/c2011v661a6. 
  7. Aluoneswi C. Mashau, Lyn Fish, Abraham E. van Wyk. Taxonomic significance of the abaxial lemma surface in southern African members of Helictotrichon (Poaceae). „Bothalia - African Biodiversity & Conservation”. 45, 1, 2015. DOI: 10.4102/ABC.V45I1.1393. 
  8. Trisetopsis Röser & A.Wölk. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-02].
  9. Alexandra Wölk, Grit Winterfeld, Martin Röser. Genome evolution in a Mediterranean species complex: phylogeny and cytogenetics of Helictotrichon (Poaceae) allopolyploids based on nuclear DNA sequences (rDNA, topoisomerase gene) and FISH. „Systematics and Biodiversity”. 13, 4, s. 326-345, 2015. DOI: 10.1080/14772000.2015.1023867. 
  10. Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 36, ISBN 978-83-62975-45-7.
  11. Poaceae (grass family). [w:] Taxonomy Browser [on-line]. The National Center for Biotechnology Information. [dostęp 2010-12-30]. (ang.).
  12. Jeffery M. Saarela, Qing Liu, Paul M. Peterson, Robert J. Soreng, Beata Paszko: Phylogenetics of the Grass 'Aveneae-Type Plastid DNA. Clade' (Poaceae: Pooideae, Poeae) Based on Plastid and Nuclear Ribosomal DNA Sequence Data. W: Seberg, Petersen, Barfod, Davis: Diversity, phylogeny, and evolution in the Monocotyledons. Aarhus: Aarhus University Press, 2010.
  13. Röser, M., Döring, E., Winterfeld, G. & Schneider, J.. Neue Gattungsumgrenzungen in der Gräser-Tribus Aveneae (Poaceae). „Schlechtendalia”. 19, s. 27–38, 2009.