Perkozek[4] (Tachybaptus ruficollis) – gatunek niewielkiego ptaka wodnego z rodziny perkozów (Podicipedidae). Zamieszkuje Europę (poza jej północnym i północno-wschodnim skrajem), południową, środkową i północno-zachodnią Afrykę, południową i wschodnią Azję oraz niektóre wyspy Oceanii. W zależności od temperatury panującej w zimie na obszarach lęgowych jest ptakiem wędrownym, osiadłym lub podejmującym lokalne wędrówki[3]. Ptaki z populacji środkowoeuropejskiej zimują w Europie Zachodniej i basenie Morza Śródziemnego. Przeloty: marzec i listopad. Nie jest zagrożony.

perkozek
Tachybaptus ruficollis[1]
(Pallas, 1764)
Ilustracja
Szata godowa
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

perkozowe

Rodzina

perkozy

Rodzaj

Tachybaptus

Gatunek

perkozek

Synonimy
  • Colymbus ruficollis Pallas, 1764[2]
  • Podiceps ruficollis (Pallas, 1764)[1]
Podgatunki

zobacz opis w tekście

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]

Zasięg występowania
Mapa występowania

     gnieździ się

     zimuje

     występuje całorocznie

     zalatuje (sezonowość występowania niepewna)

Systematyka i występowanie

edytuj

Systematyka tego gatunku jest skomplikowana i wymaga dalszych badań[5]. Zwykle wyróżnia się od 7[6] do 9[5] podgatunków T. ruficollis:

  • perkozek (zwyczajny)[4] T. ruficollis ruficollis (Pallas, 1764) – Europa aż po Ural, północno-zachodnia Afryka
W Polsce nieliczny, lokalnie średnio liczny ptak lęgowy niżu. Regularnie, ale nielicznie zimuje na zachodzie kraju[7].

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wydziela podgatunki tricolor, collaris oraz wyróżniany niekiedy takson vulcanorum (populacje z Jawy, Timoru i Małych Wysp Sundajskich) do osobnego gatunku Tachybaptus tricolor[6].

Perkozek jest blisko spokrewniony z perkozkiem australijskim (T. novaehollandiae) i wymarłym perkozkiem długodziobym (T. rufolavatus), które dawniej były uznawane za jego podgatunki[5].

Morfologia

edytuj
Wygląd
Ubarwienie godowe wiosną – przód brązowy ze srebrzystobiałym połyskiem, policzki i gardło kasztanowe, kąt dzioba żółty. Ubarwienie spoczynkowe jesienią i zimą – wierzch brązowy, boki i spód brudnobiałe, biaława pierś, jasnożółta szyja.
Wymiary średnie
długość ciała 25–29 cm[5][7]
rozpiętość skrzydeł 40–45 cm[7]
masa ciała ok. 130–236 g[5], wyjątkowo ponad 300 g[7]

Ekologia i zachowanie

edytuj
Biotop
Małe, śródlądowe, gęsto zarośnięte zbiorniki wodne.
Zachowanie
To płochliwy ptak, dlatego nie widuje się go raczej na wodach otwartych. Jako jedyny perkoz gniazduje dwa razy w roku i jest jednym z najmniejszych przedstawicieli rzędu (najmniejszy jest perkozek białoskrzydły). Zwykle jego obecność zdradza tylko głos – krótkie „bi, bi, bi” (w czasie gniazdowania zmieniające modulacje podnosząc się i opadając) lub pojedyncze „nit”. W czasie toków słychać zarówno samca, jak i samicę. Prawdopodobnie oboje wiążą się na stałe. Samiec w czasie zalotów stroszy pióra, bije dziobem po wodzie, rozpryskuje ją i nurkuje. Staje się bardzo wojowniczy, odganiając ze swojego terytorium intruzów.
 
Jaja z kolekcji muzealnej
Gniazdo
W płytkiej wodzie między trzcinami budowane przez oboje rodziców z roślin wodnych. Za każdym razem, gdy wracają do gniazda, nurkują i przynoszą trochę roślin.
 
Pisklę perkozka
Jaja
Wyprowadza dwa lęgi w roku, składając w marcu i czerwcu zazwyczaj 5 do 6 jaj, które wraz z gniciem roślin budujących gniazdo stają się brunatne. Rodzice wysiadują je na przemian.
Wysiadywanie i młode
Jaja są wysiadywane przez okres 20 do 21 dni. Zagniazdowniki, pisklęta osiągają samodzielność po około 45 dniach. Po wykluciu gniazdo nie traci znaczenia. Małe ptaki korzystają z niego dla wypoczynku i rozgrzania się, choć w tym celu wchodzą też na grzbiety rodziców. Upierzenie piskląt jest podobne do szaty spoczynkowej, pokryte czarnym puchem z rudymi podłużnymi pasami na grzbiecie, a na głowie mała srebrzysta plamka koło ucha. W razie niebezpieczeństwa ojciec i matka nurkując gwałtownie rozpryskują gejzery wody.
Perkozek żerujący w parku Kitanomaru w Tokio
Pożywienie
Drobne zwierzęta wodne, owady i ich larwy.

Status i ochrona

edytuj

IUCN klasyfikuje perkozka jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale około 610 000 – 3 500 000 osobników. Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy[3].

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą[8]. Na Czerwonej liście ptaków Polski został sklasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC)[9]. W latach 2013–2018 krajowa populacja lęgowa liczyła 7,5–10 tysięcy par[10].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b Tachybaptus ruficollis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. P.S. Pallas: Adumbratiunculae avium variorum praecedenti Elencho insertarum, sed quae in Systemate Naturae Illustr. Linnaei nondum extant. W: A. Vroeg: Catalogue raisonné, d’une collection superieurement belle d’Oiseaux, tunt exotiques qu’Euro-peens, de Quadrupedes et d’Insectes. Empailles, & arranges avec beattcoup d’art en situations & attitudes extremement nature lies, & garantis de la corruption d’une faqon parti-culiere. Le tout rassemblé & arrangé, pendant une longue suite d’annees, avec beaucoup de peines & a grand fraix, par A. Vroeg. Collection qu’on offre aux amateurs entiére & à un prix raisonnable, jusqu’au 22 Septembre de cette année; après l’Echeance duquel terme, elle sera vendue aux plus off rands, le 6 Octobre 1764 a la Haye, dans la Maison de Mr. Coster, au coin du Veenestraat sur le petit Marché aux Herbes, par Pierre van Os, Libraire demeurant sur la Place à la Haye. la Haye: Pierre van Os, 1764, s. 6. (fr.).
  3. a b c BirdLife International, Tachybaptus ruficollis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2018-1 [dostęp 2018-09-16] (ang.).
  4. a b c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Podicipedidae Bonaparte, 1831 - perkozy - Grebes (wersja: 2016-07-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-17].
  5. a b c d e Llimona, F., del Hoyo, J., Christie, D.A., Jutglar, F., Garcia, E.F.J. & Kirwan, G.M.: Little Grebe (Tachybaptus ruficollis). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-01)].
  6. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Grebes, flamingos. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-17]. (ang.).
  7. a b c d Tachybaptus ruficolis (Perkozek). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 35–38. ISBN 83-86564-43-1.
  8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).
  9. Wilk T., Chodkiewicz T., Sikora A., Chylarecki P., Kuczyński L.: Czerwona lista ptaków Polski. OTOP, Marki, 2020.
  10. Chodkiewicz T., Chylarecki P., Sikora A., Wardecki Ł., Bobrek R., Neubauer G., Marchowski D., Dmoch A., Kuczyński L.. Raport z wdrażania art. 12 Dyrektywy Ptasiej w Polsce w latach 2013–2018: stan, zmiany, zagrożenia. „Biuletyn Monitoringu Przyrody”. 20, s. 1–80, 2019. 

Bibliografia

edytuj
  • Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.

Linki zewnętrzne

edytuj