Perlica (ptak)

Perlica
	Numida meleagris
	(Linnaeus, 1758)
	; Perlica w Parku Narodowym Krugera
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	perlice
Rodzaj	Numida; Linnaeus, 1764
Gatunek	perlica
Synonimy
	Phasianus meleagris Linnaeus, 1758;
	Phasianus meleagris Linnaeus, 1758;
Podgatunki
	N. m. sabyi Hartert, 1919; N. m. galeatus Pallas, 1767; N. m. meleagris (Linnaeus, 1758); N. m. somaliensis Neumann, 1899; N. m. reichenowi Ogilvie-Grant, 1894; N. m. mitratus (Pallas, 1764); N. m. marungensis Schalow, 1884; N. m. papillosus Reichenow, 1894; N. m. coronatus Gurney, 1868;
	N. m. sabyi Hartert, 1919; N. m. galeatus Pallas, 1767; N. m. meleagris (Linnaeus, 1758); N. m. somaliensis Neumann, 1899; N. m. reichenowi Ogilvie-Grant, 1894; N. m. mitratus (Pallas, 1764); N. m. marungensis Schalow, 1884; N. m. papillosus Reichenow, 1894; N. m. coronatus Gurney, 1868;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; Zasięg występowania (bez populacji introdukowanych)
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Perlica^[5], perliczka, perlica dzika^[6], pantarka^[7] (Numida meleagris) – gatunek dużego ptaka z rodziny perlic (Numididae), jedyny przedstawiciel rodzaju Numida^[5]^[8].

Zamieszkuje Afrykę na południe od Sahary (populacja z Maroka prawdopodobnie wymarła). Introdukowana w wielu rejonach świata, m.in. w południowo-zachodniej części Półwyspu Arabskiego, na Madagaskarze, Karaibach czy w Australazji^[3]. Prowadzi naziemny tryb życia, w sytuacji zagrożenia raczej ucieka pieszo, niż fruwa. Jest wytrwałym biegaczem, może przebiec do 5 km dziennie. Poza sezonem lęgowym tworzy stada liczące ok. 25 osobników. Na wolności dożywa do 12 lat. W wielu krajach udomowiona, jest hodowana dla smacznego mięsa i jaj.

Systematyka

Obecnie wyróżnia się dziewięć podgatunków N. meleagris^[8]^[3]^[5], choć opisano ich ponad 30^[3]:

N. meleagris sabyi – północno-zachodnie Maroko; prawdopodobnie wymarł, choć istnieje szansa, że przetrwał w Atlasie Średnim^[4].
perlica białogłowa (N. meleagris galeatus) – zachodnia Afryka do południowego Czadu i północna Angola.
perlica (zwyczajna) (N. meleagris meleagris) – wschodni Czad do zachodniej Etiopii, północnej Kenii, Ugandy i północnej Demokratycznej Republiki Konga.
N. meleagris somaliensis – północno-wschodnia Etiopia, Somalia.
perlica czarnobroda (N. meleagris reichenowi) – Kenia do środkowej Tanzanii.
perlica soplowata (N. meleagris mitratus) – Tanzania do Mozambiku, Zambii i Botswany.
N. meleagris marungensis – południowa Demokratyczna Republika Konga do zachodniej Angoli i Zambii.
N. meleagris papillosus – Botswana, Namibia.
N. meleagris coronatus – wschodnia RPA, introdukowany też w południowej RPA (Prowincja Przylądkowa Zachodnia)^[3].

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi od nazwy Numidia, historycznego państwa Berberów w północnej Afryce, obejmującego terytoria na zachód od Kartaginy i na wschód od Oranu^[9]. Epitet gatunkowy pochodzi od łacińskiego słowa meleagris, meleagridis – „perliczka” (od greckiego μελεαγρις meleagris, μελεαγριδος meleagridos – „perliczka”)^[9].

Morfologia

Perlica, miedzioryt kolorowany (Johann Daniel Meyer, 1748)^[10]

Cechy gatunku: Sylwetka okrągła z małą głową. Upierzenie szaro-czarne, biało nakrapiane. W hodowli występują formy biało upierzone. Skrzydła krótkie i zaokrąglone, ogon krótki. Głowa nieopierzona, z czerwonymi i niebieskimi płatami skóry oraz czerwonym lub żółtym wyrostkiem kostnym na czubku.
Wymiary średnie: dł. ciała: 53–63 cm^[3]
masa ciała: samca 1145–1816 g, samicy 1135–1823 g^[3]

Ekologia i zachowanie

Biotop: Występuje na południe od Sahary, gdzie zamieszkuje wszystkie środowiska z wyjątkiem lasów deszczowych i pustyń. W południowych częściach kontynentu zasięg rozprzestrzenił się dzięki postępowi rolnictwa^[11].
Gniazdo: Gniazdo znajduje się na ziemi. Stanowi wydrapane w gruncie zagłębienie, wyściełane źdźbłami traw i pierzem. Za jego budowę odpowiedzialna jest samica^[11].
Jaja: Jedna samica składa do 12 jaj o wymiarach 44–58×35,5–42,5 mm i ciężarze średnio 39 g^[3]. Zdarza się, że w gnieździe znajduje się ich nawet do 41, jednak jest to wynik składania jaj przez kilka samic^[11].
Wysiadywanie: Jaja wysiadywane są przez okres 24 do 27 dni wyłącznie przez samicę. Podczas wysiadywania samiec przebywa z innymi samicami, które nie mają partnerów i kopuluje z nimi. Po wykluciu się młodych powraca do samicy i pomaga jej wychowywać młode. Przez pierwsze dwa tygodnie życia piskląt samiec odpowiedzialny jest za nie przez większość czasu, pomagając im szukać pożywienia i opiekując się nimi nocą. Samica zajęta jest uzupełnianiem braków pożywienia (w okresie inkubacji je raz lub dwa dziennie). 14-dniowe pisklęta potrafią polecieć na krótki dystans. W wieku 5 tygodni młode posiadają już pełne upierzenie (szatę młodocianą)^[11].
Pożywienie: Cebule, łodygi (np. cibory), nasiona (np. buzdyganka naziemnego), a także bezkręgowce (głównie w sezonie lęgowym)^[11].

Status i zagrożenia

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje perlicę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny^[4].

Zobacz też

zwierzęta hodowlane

Przypisy

↑ Numida meleagris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Numida, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-01-02] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Martínez, I. & Kirwan, G.M.: Helmeted Guineafowl (Numida meleagris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (3 grudnia 2015)].
↑ ^a ^b ^c BirdLife International, Numida meleagris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-17] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Megapodiidae Lesson, 1831 - nogale - Megapodes (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-17].
↑ Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 76, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
↑ pantarka, [w:] EugeniuszE. Pijanowski EugeniuszE. (red.), Encyklopedia Techniki, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1978, s. 526 .
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Megapodes, guans, guineafowl, New World quail. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-17]. (ang.).
↑ ^a ^b Numida, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).
↑ Johann DanielJ.D. Meyer Johann DanielJ.D., Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Numida meleagris (Helmeted guineafowl). Biodiversity Explorer. [dostęp 2020-08-17].

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Numida meleagris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Numida, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-01-02] (ang.).

[hbwa-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Martínez, I. & Kirwan, G.M.: Helmeted Guineafowl (Numida meleagris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.) (2015). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2015. [zarchiwizowane z tego adresu (3 grudnia 2015)].

[iucn-4] BirdLife International, Numida meleagris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-17] (ang.).

[eko-5] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Megapodiidae Lesson, 1831 - nogale - Megapodes (wersja: 2020-01-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-17].

[mszptaki-6] Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 76, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.

[Pijanowski-7] pantarka, [w:] EugeniuszE. Pijanowski EugeniuszE. (red.), Encyklopedia Techniki, Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 1978, s. 526 .

[ioc-8] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Megapodes, guans, guineafowl, New World quail. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-17]. (ang.).

[hbwalive2-9] Numida, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-27] (ang.).

[10] Johann DanielJ.D. Meyer Johann DanielJ.D., Angenehmer und nützlicher Zeit-Vertreib mit Betrachtung curioser Vorstellungen allerhand kriechender, fliegender und schwimmender [...] Thiere, sowohl nach ihrer Gestalt und äusserlichen Beschaffenheit als auch der accuratest davon verfertigsten Structur ihrer Scelete oder Bein-Cörper nebst einer [...], Nürnberg: gedr. bey Johann Joseph Fleischmann, 1748 .

[biod-11] Numida meleagris (Helmeted guineafowl). Biodiversity Explorer. [dostęp 2020-08-17].

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[4]

[9]

[10]

[11]