Południca słoneczna

gatunek pluskwiaka

Południca słoneczna[1] (Staria lunata) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny tarczówkowatych. Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju południca (Staria). Zamieszkuje zachodnią i środkową część Palearktyki. Zasiedla stanowiska ciepłe.

Południca słoneczna
Staria lunata
(Hahn, 1835)
Ilustracja
Kopulująca parka
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Rząd

pluskwiaki

Podrząd

pluskwiaki różnoskrzydłe

Rodzina

tarczówkowate

Podrodzina

Pentatominae

Plemię

Carpocorini

Rodzaj

południca

Gatunek

południca słoneczna

Synonimy
  • Eysarcoris lunatus Hahn, 1835
  • Rhacostethus lunatus (Hahn, 1835)
  • Cimex lobulatus Rambur, 1839
  • Staria maroccana Lindberg, 1932
  • Staria levantinae Fuente, 1972
Imago na roślinie żywicielskiej

Taksonomia

edytuj

Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1835 roku przez Carla Wilhelma Hahna pod nazwą Eysarcoris lunatus. Jako miejsce typowe wskazano Niemcy[2]. W 1860 roku Carl August Dohrn przeniósł go do monotypowego rodzaju Staria[3].

Morfologia

edytuj

Pluskwiak o owalnym, niewiele dłuższym niż szerokim ciele długości od 7 do 8,5 mm. Na wierzchu ciała dominuje barwa żółtobrązowa do szarobrązowej z gęstym, czarnym punktowaniem, spód ciała natomiast jest jaśniejszy i rzadziej punktowany. Oskórek porasta rzadkie i krótkie owłosienie, najlepiej widoczne na głowie oraz przedzie i bokach przedplecza. Głowa ma nadustek długości policzków, niezamknięty przez nie. Pięcioczłonowe czułki mają trzy pierwsze człony żółtobrązowe, a dwa ostatnie czerwonobrązowe; rzadziej czerwonobrązowy jest też wierzchołek członu trzeciego. Niemal dorównująca długością przykrywce tarczka ma parę jasnych, niepunktowanych wyniosłości w kątach nasadowo-bocznych oraz niepunktowany i zwykle rozjaśniony wierzchołek. Półpokrywy mają zakrywkę niemal przezroczystą do brązowawej. Odnóża są jasne z czarnym punktowaniem i plamkowaniem[4]. Listewka brzeżna odwłoka jest jasnożółta z ciemnymi plamami, zazwyczaj podzielonymi bladymi kreskami[1]. Przedpiersie ma płytkowate rozszerzenia zwrócone ku kłujce. Środkiem śródpiersia biegnie między biodrami żeberko. Kanaliki wyprowadzające gruczołów zapachowych zatułowia są długie i zwężają się stopniowo ku końcom[4].

Ekologia i występowanie

edytuj

Owad ten zasiedla stanowiska ciepłe, w tym murawy kserotermiczne, południowe stoki, słoneczne polany i łąki zalewowe. Zarówno larwy jak i postacie dorosłefitofagami ssącymi soki roślinne[1]. Do ich roślin żywicielskich należą: dziewanny, macierzanki, przytulie i trędowniki[5]. Aktywne osobniki spotyka się od wiosny do jesieni. Stadium zimującym jest postać dorosła[4][1].

Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej oraz europejskich części Rosji i Turcji. W Afryce Północnej podawany jest z Maroka, Algierii i Tunezji. W Azji notowany jest z Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Syrii, Jordanii, Libanu, Izraela, Iraku i Iranu[6].

W Polsce owad ten znany jest z pojedynczego stanowiska w Górach Świętokrzyskich, gdzie spotkany został w połowie XX wieku[7][4]. XIX-wieczne doniesienie z Prus uznaje się za bardzo wątpliwe[4]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek zagrożony wymarciem (EN)[8].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. a b c d Staria lunata – Południca słoneczna. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2023-01-13].
  2. C.W. Hahn. Die Wanzenartigen Insecten. „Getreu nach der Natur abgebildet und beschrieben”. 2, s. 121-142, 1835. 
  3. A. Dohrn. Hemipterologische Miscellaneen. „Entomologische Zeitung, Stettin”. 21, s. 99-109, 158-162, 1860. 
  4. a b c d e Jerzy A. Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 14: Tarczówkowate - Pentatomidae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2000. ISBN 83-88518-05-4.
  5. David A. Rider: Fungi or Plant Host Records. List by Host Species. Department of Entomology, North Dakota State University. [dostęp 2023-01-13].
  6. Berend Aukema (red.): Staria lunata (Hahn, 1835). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2023-01-13].
  7. K. Strawiński. Hemiptera-Heteroptera Świętokrzyskiego Parku Narodowego. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio C - Biologia”. 17, s. 165–193, 1962. 
  8. Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.