Równania Kirchhoffa

Równania Kirchhoffa to równania różniczkowe opisujące stan równowagi statycznej obciążonego pręta zakrzywionego przestrzennie[1][2].

Do opisu tego stanu trzeba posłużyć się dwoma układami współrzędnych: nieruchomym kartezjańskim o wersorach osi i ruchomym układem Freneta o wersorach osi wyznaczających kierunki prostych: stycznej, normalnej głównej i binormalnej do osi pręta.

Oś pręta jest określona parametrycznie[3]

(0)

Rozważać będziemy element pręta o długości wycięty z niego dwoma przecięciami w punktach

W wyniku tych przecięć powstają cztery przekroje poprzeczne

Znaki określają zwroty normalnych zewnętrznych tych przekrojów odniesione do dodatniego zwrotu osi określonego wersorem

Wersory Freneta i ich pochodne można zapisać następująco[4]

(1)
(2)

gdzie:

– jest krzywizną osi łuku,
– jego torsją,

a różniczkowanie odbywa się po zmiennej

Siły przekrojowe edytuj

Redukcja obciążeń zewnętrznych działających na lewo od środka ciężkości przekroju pręta   w punkcie jego osi o współrzędnej   daje w wyniku wartości sił przekrojowych w tym przekroju

 
 
(3)

gdzie   i   są obciążeniami w przekroju początkowym pręta, dla którego   a

 
 
(4)

są obciążeniami rozłożonymi w sposób ciągły wzdłuż osi.

Wektory   są wektorami wodzącymi punktów   na osi łuku.

Na długości elementu nie występują żadne obciążenia skupione.

W wyniku lewostronnej redukcji obciążeń do środka ciężkości przekroju   otrzymujemy

 
 
(5)

stąd zaś

 

 

 
(6)

Zdefiniujemy teraz dodatnie siły przekrojowe działające w przekroju   o współrzędnej   i normalnej zewnętrznej   W tym celu napiszemy

 
 
(7)

gdzie:

  •  siła podłużna w kierunku osi  
  •   – siła poprzeczna w kierunku osi  
  •   – siła poprzeczna w kierunku osi  
  •  moment skręcający o wektorze w kierunku osi  
  •  moment zginający o wektorze w kierunku osi  
  •   – moment zginający o wektorze w kierunku osi  

Korzystając z (7), możemy na podstawie (2) napisać

 
(8)
 
(9)

Na podstawie (6) i (7) mamy

 
(10)
 
(11)

Porównując współrzędne wektorów (8)(11) i uwzględniając (7), otrzymujemy układ równań Kirchhoffa o postaci[1]

 
 
 

(12)

Dla pręta płasko zakrzywionego (tzn. gdy  ) ten układ równań przybiera postać[1]

 
 

(13)

Jeżeli pręt płasko zakrzywiony jest obciążony tylko w płaszczyźnie swojej osi, to   i gdy   wówczas równania (13) przyjmują postać

 

Gdy na taki pręt działają tylko obciążenia     i gdy   wtedy mamy zamiast (13)

 

Dla pręta o stałej krzywiźnie osi (tzn. gdy   ) równania (13) dają się rozprzęgnąć do postaci

 
 
 
 
 
 
(14)

W szczególności dla pręta o osi prostoliniowej (tzn. gdy  ) otrzymujemy

 
 
(15)

Pewnego podsumowania wymaga jeszcze kryterium znakowania sił przekrojowych określonych równaniami (12). W tym celu dokonujemy dwu przecięć pręta w punktach o współrzędnych   i   Konsekwencją tych przecięć jest powstanie czterech przekrojów poprzecznych:

 

Znaki   określają zwroty ich normalnych zewnętrznych odnoszące się do kierunku wersora  

Ze środkiem ciężkości   przekroju   zwiążemy teraz układ współrzędnych   Siły przekrojowe   w tym przekroju są dodatnie, gdy działają zgodnie z kierunkami wersorów osi przyjętego układu. Wartości tych sił wynikają z redukcji do punktu   wszystkich obciążeń zewnętrznych pręta działających na lewo od jego przekroju  

Wykorzystując oznaczenia (9) i (10), możemy dla przekroju   napisać

 

a dla przekroju  

 

Jeżeli obciążenie zewnętrzne, działające na element   wycięty z rozważanego pręta, oznaczymy przez

 

to z warunku jego równowagi otrzymamy zamiast (12)

 

Dla prostoliniowego pręta o stałej sztywności giętnej   poddanemu tylko obciążeniu   mamy zgodnie z teorią Eulera-Bernoulliego

 

Na podstawie wzorów (15) otrzymuje się

 

Podsumowanie edytuj

Podstawowa trudność w praktycznym zastosowaniu równań Kirchhoffa polega na tym, że wielkości występujące w tych równaniach są funkcjami parametru naturalnego   wyrażającego długość rozważanej krzywej. Związek   tego parametru ze zmienną   stosowaną w zapisie równań o postaci

 
(a)

daje się zapisać w sposób jawny tylko w najprostszych przypadkach takich jak na przykład dla okręgu

 

W ogólnym przypadku długość łuku określona jest całką

 
(b)

której obliczenie zazwyczaj stanowi istotny problem.

Dodatkowe utrudnienie wynika z faktu, że wielkości występujące we wzorach (3) są funkcjami zmiennej   (a nie  !), co wymaga podstawienia zależności   we wzorach (0). Jawna postać tej zależności występuje niestety tylko dla najprostszych przypadków. Na przykład dla okręgu   lub dla spirali kołowej  

Nawet jeżeli całka we wzorze (b) daje się obliczyć, to wyznaczenie zależności odwrotnej   może się okazać niewykonalne. Z taką sytuacją mamy do czynienia na przykład dla krzywej w postaci płaskiej paraboli

 

dla której[5]

 
(c)
 

Jak wynika ze wzoru (c) funkcja   jest silnie rosnąca i dlatego wiadomo, że istnieje wzajemnie jednoznaczna odpowiedniość pomiędzy wartościami zmiennych   i   Jednak nawet dla tego prostego przypadku wyznaczenie jawnej, analitycznej postaci zależności   nie jest możliwe.

W przypadku ogólnym, gdy krzywa jest opisana równaniami (a), obliczanie całek

 

występujących we wzorach (3) wymaga zastosowania numerycznych metod całkowania. Wymaga to podzielenia przedziału całkowania   na   podprzedziałów i obliczenia rzędnych   funkcji całkowanych, w węzłach podziałowych   I tu również pojawia się problem bo obliczenie tych rzędnych wymaga   krotnego, numerycznego rozwiązywania równań   w celu wyznaczenia rzędnych  

Przykłady edytuj

1. Spirala kołowa prawoskrętna wokoło osi  
Obliczymy siły przekrojowe w pręcie o osi opisanej parametrycznie

 

względem osi kartezjańskiego układu współrzędnych   Wersory tych osi oznaczymy przez  

Oś pręta jest linią śrubową, czyli spiralą nawiniętą na walec kołowy o promieniu   Skok spirali wynosi  

Siły wyznaczymy jako funkcje zmiennej   liczonej wzdłuż osi pręta od jego lewego końca w punkcie   o współrzędnych  

Założymy, że pręt jest całkowicie utwierdzony w przekroju o współrzędnej   i zupełnie swobodny w przekroju o współrzędnej  

Pręt jest obciążony siłą skupioną   w przekroju   i równomiernie rozłożonym ciężarem własnym   liczonym na jednostkę długości osi pręta.

Wyznaczenie sił przekrojowych dla punktu   wymaga wprowadzenia w tym punkcie układu współrzędnych Freneta   Wersory tego układu mają w układzie   następujące współrzędne

 
 
 

gdzie   jest kątem nachylenia stycznej do osi pręta względem płaszczyzny  

Wartości sił w przekroju   o współrzędnej   oblicza się ze wzorów

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2. Lewoskrętna spirala kołowa na walcu o osi  

 
 
 
 

gdzie   jest kątem nachylenia stycznej do osi pręta do płaszczyzny  

 
 
 
 
 

Obciążeniem pręta jest jego ciężar własny   Pręt jest w pełni zamocowany w przekroju końcowym.

Siły przekrojowe oblicza się z następujących wzorów:

 
 

gdzie:

 
 
 
 
 

3. Okrąg na płaszczyźnie o normalnej  

Oś pręta jest opisana parametrycznie

 

względem układu współrzędnych  

Współrzędne wersorów osi układu Freneta mają współrzędne

 
 
 

Pręt jest przecięty w punkcie początkowym o współrzędnej   i jest w pełni utwierdzony w punkcie końcowym przy   Przekrój początkowy   jest swobodny i obciążony skupionym momentem skręcającym  

Siły przekrojowe mają wartości

 
 
 
 
 
 

Przypisy edytuj

  1. a b c G. Rakowski, R, Solecki, Pręty zakrzywione – obliczenia statyczne, Arkady, Warszawa 1965.
  2. G. Kirchhoff, Vorlesungen über mathematische Physik, t. I, Mechanik.
  3. F. Leja, Geometria analityczna, PWN, Warszawa 1954.
  4. В.И. Смирнов, Күрс высшей математиқи, Гос. Издат. техниĸо-теоретической литературы, Москва-Ленинград 1951.
  5. И.Н. Бронштейн, К.А. Семендяев, Справочник по математике, стр. 359, Гос. Издат. Тех-теор. литературы, Москва 1954.