Rezerwat przyrody Pod Jelení studánkou
Rezerwat przyrody Pod Jelení studánkou (cz. Přírodní rezervace Pod Jelení studánkou) – rezerwat przyrody, znajdujący się w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Morawach, w pobliżu osady Karlov pod Pradědem, w powiecie Bruntál (cz. Okres Bruntál), położony na stokach góry Jelenka oraz stoku południowo-wschodnim góry Jelení hřbet[1].
kod: 1357
| |
 Wejście do rezerwatu przyrody Pod Jelení Studánkou w pobliżu skrzyżowania turystycznego Alfrédka (2010 rok) | |
| rezerwat faunistyczny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Położenie | |
| Mezoregion |
Wysoki Jesionik |
| Data utworzenia |
25 października 1989 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia |
144,73 ha |
| Powierzchnia otuliny |
161,88 ha |
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |
Położenie na mapie Czech  | |
 50°01′28″N 17°12′36″E/50,024444 17,210000
| |
Charakterystyka edytuj
Rezerwat znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt. Obszar ten położony jest w części (mikroregionie) Wysokiego Jesionika o nazwie Masyw Pradziada (cz. Pradědská hornatina)[1]. Rezerwat przyrody Pod Jelení studánkou położony jest na wysokościach (1085–1258) m n.p.m.[2], ponieważ swoim zasięgiem obejmuje oprócz szczytu i części stoków góry Jelenka również część południowo-wschodniego stoku sąsiedniej góry Jelení hřbet[1]. Rezerwat został utworzony 25 października 1989 roku i ma łączną powierzchnię, skorygowaną w listopadzie 2011 roku do 144,73 ha, a wraz ze strefą ochronną (buforową) – 306,61 ha[3]. Rezerwat o unikalnej skali europejskiej został utworzony w celu ochrony znacznych skupisk mrowisk dominującego gatunku: mrówki smętnicy (łac. Formica lugubris) występujących na jego obszarze na glebach gliniastych i gliniasto–piaszczystych w otoczeniu górnoreglowej świerczyny sudeckiej[4]. W rezerwacie stwierdzono występowanie około 2 tysięcy mrowisk, 10 gatunków mrówek, co daje średnie zagęszczenie około 20 gniazd na 1 hektar[5]. Rezerwat i ochrona aktywnych gatunków mrówek ma istotne znaczenie w równowadze ekologicznej górskich terenów leśnych i przyczynia się do zwalczania niektórych gatunków owadów leśnych, będących szkodnikami.
Flora edytuj
Na glebach silnie zakwaszonych dominującym gatunkiem runa leśnego rezerwatu jest borówka czarna (Vaccinium myrtillus) oraz inne gatunki takie jak: trzcinnik owłosiony (Calamagrostis villosa), szczawik zajęczy (Oxalis acetosella) czy kosmatka olbrzymia (Luzula sylvatica)[3][6]. W drzewostanie rezerwatu najliczniejszym gatunkiem jest świerk pospolity (Picea abies), poza nim występuje, stanowiąc około 10% całego areału buk zwyczajny (Fagus silvatica) oraz jarząb pospolity (Sorbus aucuparia) i modrzew europejski (Larix decidua)[7]. Z rzadziej spotykanych bylin w rezerwacie występują m.in. takie gatunki jak: dzwonek brodaty (Campanula barbata), tojad sudecki (Aconitum plicatum), widłak jałowcowaty (Lycopodium annotinum) czy wroniec widlasty (Huperzia selago)[3].
Fauna edytuj
W 1947 roku przystąpiono do badań nad zaobserwowanymi w Wysokim Jesioniku skupiskami występujących tu mrowisk[8]. Następnie w latach 1978–1982 przeprowadzono bardziej szczegółowe obserwacje poszczególnych gatunków mrówek[8]. W południowej części głównego grzbietu tego pasma został odkryty duży kompleks gniazd mrówki smętnicy, co było powodem utworzenia rezerwatu przyrody Pod Jelení studánkou oraz podjęcia działań w celu ochrony tego oraz innych gatunków mrówek tego obszaru[8].
Do fauny rezerwatu, poza najliczniejszym gatunkiem mrówki smętnicy, należą m.in. wścieklica dorodna (Manica rubida), gmachówka cieśla (Camponotus herculeanus) czy (Formica lemani)[9]. W rezerwacie stwierdzono występowanie wielu gatunków ptaków, takich jak: włochatka zwyczajna (Aegolius funereus), dzięcioł czarny (Dryocopus martius), dzięcioł duży (Dendrocopos major), pierwiosnek (Phylloscopus collybita), mysikrólik zwyczajny (Regulus regulus), rudzik (Erithacus rubecula), płochacz pokrzywnica (Prunella modularis), strzyżyk zwyczajny (Troglodytes troglodytes), sosnówka (Periparus ater), pełzacz leśny (Certhia familiaris), czyż zwyczajny (Spinus spinus), gil zwyczajny (Pyrrhula pyrrhula), krzyżodziób świerkowy (Loxia curvirostra), zięba zwyczajna (Fringilla coelebs), pliszka siwa (Motacilla alba), świergotek drzewny (Anthus trivialis), drozd obrożny (Turdus torquatus), kruk zwyczajny (Corvus corax), głuszec zwyczajny (Tetrao urogallus), jarząbek zwyczajny (Tetrastes bonasia), orzechówka zwyczajna (Nucifraga caryocatactes) czy dzięcioł trójpalczasty (Picoides tridactylus)[3][6].
Turystyka edytuj
.jpg)
Rezerwat jest udostępniony dla turystów biegnącymi po tej samej ścieżce dwoma szlakami turystycznymi: czerwonym 
i żółtym 
[1]. W rezerwacie nie wytyczono żadnej ścieżki dydaktycznej[1]. Na obu szlakach turystycznych na przełęczy Sedlo Pod Jelení studánkou na obszarze rezerwatu znajduje się przystanek turystyczny o nazwie Pod Jelení studánkou[10], z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1203 m n.p.m.[1]. Przy wejściu do rezerwatu, blisko skrzyżowania turystycznego Alfrédka postawiono przez pracowników lasów Republiki Czeskiej (cz. Lesy ČR s.p.) na słupku pod daszkiem obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem.
Szlaki turystyczne i trasy narciarskie edytuj
Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) wytyczył w obrębie rezerwatu dwa szlaki turystyczne na trasach[1]:
Červenohorské sedlo – góra Velký Klínovec – przełęcz Hřebenová – szczyt Výrovka – przełęcz Sedlo pod Malým Jezerníkem – szczyt Malý Jezerník – góra Velký Jezerník – przełęcz Sedlo Velký Jezerník – schronisko Švýcárna – góra Pradziad – przełęcz U Barborky – góra Petrovy kameny – Ovčárna – przełęcz Sedlo u Petrových kamenů – góra Vysoká hole – szczyt Vysoká hole–JZ – szczyt Kamzičník – góra Velký Máj – przełęcz Sedlo nad Malým kotlem – góra Jelení hřbet – Jelení studánka – przełęcz Sedlo pod Jelení studánkou – góra Jelenka – góra Ostružná – Rýmařov
Sobotín – Vernířovice – góra Špičák – Čertova stěna – góra Břidličná hora – Jelení studánka – góra Jelenka – przełęcz Mravenčí sedlo – Zelené kameny – Skřítek
W okresach ośnieżenia na obszarze rezerwatu można skorzystać z wyznaczonych wzdłuż szlaków turystycznych tras narciarstwa biegowego[11].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Rezerwat przyrody Pod Jelení studánkou (mapa turystyczna) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2017-05-10].
- ↑ Přírodní rezervace Pod Jelení studánkou, [w:] Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky [online], old.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane z adresu 2023-01-17] (cz.).
- ↑ a b c d Návrh vyhlášení PR Pod Jelení studánkou, portal.gov.cz, marzec 2011 [zarchiwizowane 2015-04-02] (cz.).
- ↑ Rezerwat przyrody Pod Jelení studánkou (mapa lotnicza) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-05-07].
- ↑ Přírodní rezervace Pod Jelení studánkou [online], ejeseniky.com [zarchiwizowane z adresu 2023-03-07] (cz.).
- ↑ a b Přírodní rezervace Pod Jelení studánkou, rymarovsko.cz [zarchiwizowane 2016-03-04] (cz.).
- ↑ Pod Jelení studánkou – přírodní rezervace [online], turistika.cz [dostęp 2017-05-10] (cz.).
- ↑ a b c Bezděčka 2009 ↓, s. 39.
- ↑ Marta Szelegieniec, Mrówka Formica lemani [online], terrarium.com.pl [zarchiwizowane z adresu 2022-08-15].
- ↑ Pod Jelení studánkou (rozcestí) [online], turistika.cz [dostęp 2017-05-10] (cz.).
- ↑ Rezerwat przyrody Pod Jelení studánkou (mapa tras narciarskich) 1:12 000 [online], pl.mapy.cz [dostęp 2021-05-07].
Bibliografia edytuj
- Piotr Banaszkiewicz, Jerzy Parzewski, Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000, wyd. 1, Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019, ISBN 978-83-7605-941-9, OCLC 1150586280 (pol. • cz.).
- Pavel Bezděčka, Historie výzkumu mravenců (Hymenoptera: Formicidae) v Jeseníkách. (PDF) [online], muzeum.jesenik.net, 2009 [zarchiwizowane z adresu 2016-07-09] (cz.).
- Waldemar Brygier i inni, Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000, wyd. 4, Wrocław: Studio Plan, 2017, ISBN 978-83-65689-75-7, OCLC 1036547484 (pol. • cz.).
- Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky jih. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000, wyd. 1, Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010 (Eurocart), ISBN 978-80-87380-18-5, OCLC 865043859 (cz.).
- Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech), [w:] Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [online], ags.cuzk.cz (cz.).
- Historie jesenické přírody. (PDF), jeseniky.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane 2021-11-13] (cz.).
- Hnutí DUHA a přátelé Jeseníků: Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. (PDF). hnutiduha.cz, 2002-03. (cz.).
- Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000, Zádveřice: SHOCart, 2018, ISBN 978-80-7224-736-3, OCLC 1103831608 (cz.).
- Plán péče o chráněnou krajinnou oblast JESENÍKY na období 2014–2023. (PDF), [w:] Agentura ochrany přírody a krajiny České republiky [online], jeseniky.ochranaprirody.cz [zarchiwizowane 2022-03-20] (cz.).
- Plán péce o přírodní rezervaci Pod Jelení studánkou na období 2020–2029. (PDF), [w:] Agentura ochrany přírody a krajiny České republiki [online], drusop.nature.cz [zarchiwizowane z adresu 2021-05-07] (cz.).
- Wysoki Jesionik (mapa turystyczna) 1:192 000 [online], pl.mapy.cz (cz. • pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Piotr Sosenko, Karlov pod Pradědem – góra Klobouk – przełęcz Mravencovka – Jelenec – góra Jelenka – rezerwat przyrody Pod Jelení studánkou – źródło Jelení studánka – góra Jelení hřbet – przełęcz Sedlo nad Malým kotlem – góra Velký Máj – szczyt Kamzičník – szczyt Vysoká hole–JZ – góra Vysoká hole (film) [online], youtube.com, 20 września 2023 [dostęp 2023-02-11].