Rodaki
Rodaki – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w północnej części gminy Klucze, przy drodze wojewódzkiej nr 791 Olkusz – Zawiercie, w paśmie Krajobrazowego Parku Orlich Gniazd.
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
358,5 do 403,5 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) |
912[2] |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
32-310[3] |
| Tablice rejestracyjne |
KOL |
| SIMC |
0215195 |
Położenie na mapie gminy Klucze  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu olkuskiego  | |
 50°23′37″N 19°31′58″E/50,393611 19,532778[1]
| |
| Strona internetowa | |
Położenie
edytujW 1595 roku wieś położona w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością wojewody krakowskiego Mikołaja Firleja[4]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
Z najwyższego wzniesienia – Świniuszki (487 m n.p.m.) – roztacza się widok na Pustynię Błędowską i ruiny zamku w Ogrodzieńcu. Na zboczu Świniuszki znajduje się jaskinia, zaliczana do jednych z najgłębszych na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej[5]. U południowo-zachodniego podnóża Świniuszki wypływa Źródło Miłości z cenioną przez mieszkańców bardzo czystą wodą[6]. Wieś otacza obszar lesisty usiany ostańcami, poprzecinany skalistymi dolinkami, stanowiący szlak turystyczny i rowerowy, jest to teren do wspinaczek i dla grotołazów.
Części wsi
edytujRodaki podzielone są na cztery części: Dwór, Wieś, Nowsie oraz przysiółek Rzeka.
Toponimia
edytujHipoteza I: Nazwa miejscowości jest etniczna i pochodzi od jakiegoś rodu (lub rodziny), który mógł posiadać tę włość, jednak nie wiadomo jakiego (rodak – współobywatel, krewniak). W 1398 roku występuje jako Rodak, w latach 1470–1480 jako Rodaky.
Hipoteza II: Nazwa „Rodaki” pochodzi od słowa „rod” – źródło.
Historia
edytujJuż w 1325 roku był tu kościółek, ale sama wieś należała do parafii Chechło.
Do 1388 roku była królewszczyzną. Wtedy jednak, wraz z Kluczami i zamkiem w Ogrodzieńcu, nadana została cześnikowi Włodkowi.
W XV w. wieś była własnością Salomona i Piotra herbu Łabędź. Miała wówczas 15 łanów kmiecych, z których dziesięcinę wartą 4 grzywny płacono biskupowi krakowskiemu, zaś dziesięcinę wartą 2 grzywny z łanu sołtysiego płacono plebanowi w Chechle. Według regestru poborowego w 1490 roku wieś miała 11 łanów. W 1581 roku była własnością Bonerów.
W XVI w. był w Rodakach młyn i karczma. W XIX w. należała do gminy Ogrodzieniec w powiecie olkuskim. W 1870 roku dobra Rodaki zostały zakupione za sumę 11 tys. rubli przez Jana Ulryka Schaffgotsch[7]. W 1876 roku tutejszy folwark liczył 1396 mórg powierzchni, z czego 401 mórg miały grunty orne i sady, łąk mórg 39, lasu 922, nieużytków mórg 34, były w nim 4 budynki murowane i 18 drewnianych. W końcu XIX w. ziemia dworska została rozparcelowana między chłopów.
W latach 1954–1972 włączone do gromady Rodaki.
Zabytki
edytujObiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8].
- Kościół pod wezwaniem św. Marka Ewangelisty, starodrzew, otoczenie, dzwonnica.
Komunikacja
edytujZ Rodak odjeżdżają autobusy ZKGKM Olkusz o numerach: 471, 476, 477.
Przez miejscowość przejeżdżają autobusy linii dalekobieżnej relacji Kraków – Częstochowa realizowanej przez PKS Częstochowa.
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 115720
- ↑ Wieś Rodaki [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-04-14], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1093 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 110
- ↑ Ranking jaskiń jurajskich
- ↑ Na podstawie tablicy informacyjnej zamontowanej przy źródle
- ↑ Gazeta Kielecka, 1870, R. 1, nr 1, s. 6
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-01].