Rokitnica (Zabrze)
Rokitnica (niem. Rokittnitz[2], 1936–45: Martinau) – dzielnica Zabrza od 1951 roku, wcześniej siedziba gminy Rokitnica.
| Dzielnica Zabrza | |
.jpg) Szkoła Podstawowa nr 31 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Data założenia |
1211 |
| W granicach Zabrza |
1 kwietnia 1951[1] |
| Powierzchnia |
4,86 km² |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
| • gęstość |
3064 os./km² |
| Strefa numeracyjna |
32 |
| Kod pocztowy |
41-808 |
| Tablice rejestracyjne |
SZ |
Położenie na mapie Zabrza
| |
| 50°21′59″N 18°47′13″E/50,366389 18,786944 | |
| Strona internetowa | |
Informacje ogólne
edytujW Zabrzu-Rokitnicy znajdują się budynki dydaktyczne oraz domy studenckie (akademiki) Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach.
Nazwa
edytujW 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. „Księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego”) miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Rokytnicza we fragmencie Rokytnicza in parte nostre dyocesis decima more polonico[3][4]. Obecną nazwę administracyjnie zatwierdzono 19 maja 1946[5].
Historia
edytujPierwsza wzmianka o Rokitnicy pochodzi z 1211 roku[6]. Rokitnica jest również wspomniana w księdze uposażeń biskupstwa wrocławskiego „Liber fundationis Wratislaviensis” (CDS Bd. XIV, s. 96.) z 1295 roku. Zapis o Rokitnicy wskazuje, że mamy tu do czynienia z osadą o zasiedziałym już charakterze, podzieloną pod względem diecezjalnym na dwie części: część zachodnią wrocławską i część wschodnią krakowską. Niektórzy historycy wysuwają dalej idące wnioski, że mamy tu do czynienia z miejscowością starą, powstałą przed wydzieleniem kresów zachodnich Małopolski z dzielnicy krakowskiej. Oznaczałoby to przesunięcie daty powstania Rokitnicy nawet przed 1179 rok. Rokitnica wielokrotnie zmieniała właścicieli, wśród których wymienić można: Wacława Miechowskiego, Jana Kralicza, Fryderyka Góreckiego, Piotra Strzałę. (informacje te pochodzą z książki „Dawne dzieje Rokitnicy cz.1" Zygmunta Pierszalika z roku 2000).
Nazwa pochodzi prawdopodobnie od wierzby rokity rosnącej na tutejszych wilgotnych łąkach. W dolinie małego potoku, biegnącego wzdłuż szlaku handlowego (drogi do Miechowic), powstał w XIII w. gródek rycerski (spalony w XV w.). Obok stoi pochodzący z XVII w. folwark, przekształcony po 1945 roku w PGR (obecnie w rękach prywatnego właściciela), w jego obrębie znajduje się zabytkowy dwór z 2. połowy XIX wieku. Za dworem i basenem znajduje się stadion Sparty Zabrze zbudowany krótko przed I wojną światową.
W latach 1936–1945 dzielnica nosiła nazwę niemiecką Martinau[7]. Płynący przez Rokitnicę Potok Rokitnicki stanowił do 1179 r. granicę polityczną pomiędzy Śląskiem a Małopolską, a ponadto do 1816 roku był granicą między ziemią bytomską a toszecką. Wzdłuż tej rzeczki przebiegała również do roku 1821 granica między ówczesnymi diecezjami wrocławską i krakowską.
Od 1905 do lat 30. XX wieku zbudowano osiedle patronackie hrabiego Franza von Ballestrema, dla pracowników jego kopalni. Głównym projektantem osiedla był Hans von Poellnitz (szwagier Franza Ballestrema[8]). Osiedle jest wpisane do rejestru zabytków[9].
Komunikacja
edytujPrzez dzielnicę przebiega DK94, która na jej skraju łączy się z DK78. W centrum znajduje się pętla autobusów miejskich, z której można się dostać autobusami do Centrum i do Bytomia, Tarnowskich Gór, Gliwic, Pyskowic oraz Chorzowa. Tuż obok skrzyżowania DK94 z DK78 znajduje się wjazd na Autostradę A1 oznaczony jako węzeł Zabrze-Północ.
Kalendarium
edytuj- 1829 – Zbudowano drogę utwardzaną do Bytomia
- 1830 – Wybudowaną pierwszą szkołę
- 1842 – Przebudowano trakt do Bytomia
- 1857 – Wzniesiono kaplicę Matki Boskiej Bolesnej
- 1890 – Budowa wodociągów, wodę podciągnięto z Karchowic.
- 1899 – Hrabia Ballestrem uruchomił w Rokitnicy kopalnię węgla kamiennego Castellengo, później kopalnia Rokitnica (nadanie pola górniczego uzyskano już w 1857[10])
- 1906 – Powstaje osiedle robotnicze dla pracowników kopalni
- 1902–1904 – Zbudowano w Rokitnicy Powiatowy Dom Nieuleczalnie Chorych i Sanatorium Powiatowe
- 1910 – Powstaje Powiatowy Dom Inwalidów i ośrodek kolonijny
- 1911–1912 – Powstaje neobarokowo-modernistyczny kościół parafii pod wezwaniem Najświętszego Serca Jezusowego projektu prof. E. Kühn
- 1920 – W kopalni węgla kamiennego Castellengo miał miejsce wybuch pyłu węglowego, w którym zginęło 30 górników
- 1925 – Połączono Rokitnicę linią tramwajową z Miechowicami i Wieszową
- 1928 – Połączona Rokitnicę linią tramwajową z Helenką
- 1926–1928 – Budowa Szpitala Spółki Brackiej
- 1928 – Ukończenie budowy ratusza projektu Theodora Ehl’a
- 1948 – w zabudowaniach Szpitala Spółki Brackiej utworzono Akademię Lekarską z jednym wydziałem lekarskim oraz oddziałem stomatologicznym, rok później przemianowaną na Śląską Akademię Medyczną im. Ludwika Waryńskiego (dziś Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach)[11]
- 1951 – Włączono Rokitnicę, jako jedną z dzielnic do Zabrza
- 1951 – Otwarto połączenie tramwajowe z Rokitnicy do Mikulczyc
- 1968 – Zlikwidowano połączenie tramwajowe do Mikulczyc.
- 1971 – Katastrofa w Kopalni Węgla Kamiennego Rokitnica, zginęło 10 górników, przeżył – 1 (Alojzy Piontek)[12]
- 1983 – Zlikwidowano połączenie tramwajowe do Bytomia.
- 2016 – Otwarcie Sali Królestwa Świadków Jehowy[13].
Przypisy
edytuj- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 18, poz. 147.
- ↑ Nasza Rokitnica. Zabrze: Miejska Biblioteka Publiczna w Zabrzu, 2012, s. 9. ISBN 978-83-62023-05-9.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Panic 1991 ↓.
- ↑ Słownik nazw miejscowych Górnego Śląska, Instytut Śląski, Opole – Kluczbork 1997.
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 277.
- ↑ Krystyna Wieczorek, Zabudowa ulicy Krakowskiej w Zabrzu-Rokitnicy jako przykład kompletnej koncepcji urbanistycznej, „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Śląskiego” 2021, t. 13, s. 208–221.
- ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 276.
- ↑ Śląski Uniwersytet Medyczny. Historia. [dostęp 2024-03-13].
- ↑ Tomasz Głogowski: Zmarł Alojzy Piontek, legendarny górnik, który tydzień przesiedział w zawalonym chodniku. Gazeta.pl, 2005-11-09. [dostęp 2011-03-31]. (pol.).
- ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy w Zabrzu-Rokitnicy już otwarta ZDJĘCIA [online], dziennikzachodni.pl, 12 grudnia 2016 [dostęp 2022-12-17].
Bibliografia
edytuj- Piotr Cempulik, Magdalena Sochacka, Waldemar Żyła, Tadeusz B. Hadaś: Gajdzikowe Górki – przyrodnicza ścieżka edukacyjno-rekreacyjna w Zabrzu-Rokitnicy. Bytom: Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „Pro Natura”, 2004. ISBN 83-919626-7-9.
- Idzi Panic: Wczesnośredniowieczne osadnictwo w kasztelanii bytomskiej. W: Z dziejów dzielnic Bytomia. Jan Drabina (red.). Bytom: Towarzystwo Miłośników Bytomia, 1991, s. 11, seria: Magazyn Bytomski tom VIII.