Saratow (1964)
Saratow (ros. Саратов), wcześniej BDK-10 Woroneżskij komsomolec i BDK-65 – okręt desantowy projektu 1171 (w kodzie NATO: Alligator) Marynarki Wojennej Rosji. Wodowany w 1964 roku, początkowo służył w Marynarce Wojennej ZSRR pod nazwą: BDK-10 „Woroneżskij komsomolec”. Po przejęciu przez marynarkę wojenną Rosji otrzymał w 1992 roku numer: BDK-65, a w 2003 roku nazwę: „Saratow” od miasta nad Wołgą. Zniszczony podczas inwazji na Ukrainę 24 marca 2022 roku w Berdiańsku.
 „Saratow” w 2007 | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ |
Tapir |
| Projekt | |
| Oznaczenie NATO |
Alligator |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
5 lutego 1964 |
| Wodowanie |
1 lipca 1964 |
 MW ZSRR
| |
| Nazwa |
BDK-10 Woroneżskij komsomolec |
| Wejście do służby |
18 sierpnia 1966 |
 MW Rosji
| |
| Nazwa |
BDK-65 (1992) |
| Wejście do służby |
grudzień 1991 |
| Zatonął |
24 marca 2022 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
2905 t standardowa |
| Długość |
113 m |
| Szerokość |
15,6 m |
| Zanurzenie |
4,5 m |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o mocy 9000 KM, 2 śruby | |
| Prędkość |
16,5 w |
| Zasięg |
4800 Mm przy prędkości 15,5 w |
| Uzbrojenie | |
| 2 armaty uniwersalne 57 mm (1×II) 3 × II-prowadnicowe wyrzutnie rakiet plot bliskiego zasięgu Strieła-3 (24 rakiety) | |
| Załoga |
55 (5 oficerów) |
Budowa edytuj
%26NikolaiFilchenkov(152)-2007-Sevastopol.jpg)
„Saratow”, pierwotnie „Woroneżskij komsomolec”, był pierwszym prototypowym dużym okrętem desantowym projektu 1171, należącym do jego pierwszej serii (1171/I)[1]. Typ ten w ZSRR nosił niejawne oznaczenie Tapir[2], a w kodzie NATO został oznaczony jako Alligator[3]. Okręt został zbudowany, podobnie jak dalsze jednostki tego typu, w stoczni Jantar w Królewcu, pod numerem budowy 291[1]. Położenie stępki miało miejsce 5 lutego 1964 roku, a wodowanie 1 lipca 1964 roku[1]. Został oddany do służby w marynarce ZSRR 18 sierpnia 1966 roku[1]. Otrzymał początkowo oznaczenie BDK-10 (БДК-10, od Большой десантный корабль, Bolszoj diesantnyj korabl – duży okręt desantowy) i nazwę „Woroneżskij komsomolec” (Воронежский комсомолец – pol. woroneski komsomolec)[1].
Skrócona charakterystyka edytuj
Okręty projektu 1171 zostały zaprojektowane w ZSRR w latach 60. XX wieku na bazie projektu cywilnego drobnicowca, jako duże okręty desantowe służące do transportu i wysadzania desantu na nieprzygotowanym brzegu[2]. Mogły również służyć jako okręty transportowe, do przewozu wojska i sprzętu[1]. Ich konstrukcja i architektura jest typowa dla statków, z maszynownią i nadbudówką nad nią w części rufowej i wysokim dziobem, dzięki czemu miały one dobrą dzielność morską, lecz z drugiej strony gorszą od wyspecjalizowanych okrętów niezatapialność[2]. Okręty pierwszej serii mają cztery ładownie z lukami w pokładzie górnym, z tego trzy przed nadbudówką i jedną rufową za nadbudówką[2]. W dziobnicy znajduje się furta ładunkowa, zakryta drzwiami, z opuszczaną rampą główną o nośności 50 ton, służącą do wyładunku sprzętu przy brzegu[2]. Mniejsza rampa znajduje się również w rufie[2]. Okręty pierwszej serii wyróżniały się posiadaniem trzech charakterystycznych żurawi przeładunkowych, typowych dla jednostek cywilnych, obsługujących ładownie oraz ładunki przewożone na pokładzie – jednego o udźwigu 7,5 ton na śródokręciu i dwóch o udźwigu 5 ton na dziobie i rufie[1]. Wyposażone są też w kotwicę na rufie, służącą do ściągania z brzegu[1].
Okręty proj. 1171/I mogą transportować do 22 czołgów podstawowych i 25 transporterów opancerzonych albo 50 transporterów opancerzonych albo 52 ciężarówki oraz w każdym wariancie 313 żołnierzy – odpowiednik batalionu[4]. Ogólna powierzchnia transportowa wynosi 1195 m², z tego 790 m² w ładowniach i 405 m² na pokładzie górnym[4]. Maksymalna masa ładunku wynosi 3750 ton[2]. Załoga wynosiła początkowo 55 osób, w tym 5 oficerów[4]. Autonomiczność jednostki wynosi 15 dni[4].
Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2000 ton, standardowa 2905 ton, a pełna – 4360 ton[4]. Długość całkowita wynosi 113 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15,6 m, a zanurzenie maksymalne 4,5 m[4].
Napęd okrętów proj. 1171/I stanowią dwa silniki wysokoprężne M-58A o mocy łącznej 9000 KM, napędzające dwie śruby o stałym skoku[4]. Zasięg pływania wynosi 4800 mil morskich przy prędkości 15,5 węzła[4], a według innych danych, 10 000 Mm przy prędkości 15 węzłów[5].
Uzbrojenie okrętów obejmowało dwie sprzężone armaty uniwersalne kalibru 57 mm w dwudziałowym odkrytym stanowisku ZIF-31B, umieszczonym przed nadbudówką[2]. Ponadto okręty proj. 1171/I mają do samoobrony trzy podwójne wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bliskiego zasięgu Strieła-3, z zapasem 24 pocisków[2].
Służba edytuj
Okręt początkowo służył we Flocie Północnej ZSRR, a od 1985 roku we Flocie Czarnomorskiej[1]. Po rozpadzie ZSRR w grudniu 1991 roku i późniejszym podziale Floty Czarnomorskiej został przejęty przez Rosję[1]. Przy tym, w latach 1991–94 był wycofany do rezerwy w Odessie[6]. 13 marca 1992 roku zmieniono oznaczenie okrętu z BDK-10 na BDK-65[1]. W Rosji nosił numer burtowy 150[5].
W lipcu 1999 roku podczas operacji pokojowej po wojnie w Kosowie został użyty wraz z innymi jednostkami do transportu rosyjskiego komponentu sił pokojowych KFOR z Tuapse do Salonik w Grecji[1]. W 2003 roku otrzymał nazwę: „Saratow”[1]. W 2007 roku został wycofany ze służby[1], lecz następnie do niej przywrócony[5]. Wziął udział w wojnie rosyjsko-gruzińskiej, wchodząc w skład grupy rosyjskich okrętów, która 10 sierpnia 2008 roku podjęła walkę z gruzińskimi kutrami[6]. Jesienią 2012 roku odbył rejs na Morze Śródziemne[6]. W styczniu 2013 roku, na skutek awarii generatora, był naprawiany w syryjskim porcie Tartus[6]. W związku z rosyjskimi działaniami w Syrii, w 2014 roku odbył przynajmniej cztery rejsy na Morze Śródziemne[6]. We wrześniu 2015 roku brał udział w przewożeniu sprzętu bojowego do Syrii w związku z rosyjską interwencją w wojnie domowej[7].
W 2022 roku „Saratow” służył podczas inwazji Rosji na Ukrainę. Dowódcą okrętu był kmdr por. Władimir Chromczenkow (który w 2014 roku przeszedł na służbę rosyjską z Marynarki Wojennej Ukrainy)[8]. W drugiej połowie marca przewoził on wraz z innymi okrętami desantowymi transportery opancerzone BTR-82A oraz prawdopodobnie paliwo i amunicję do zdobytego portu w Berdiańsku nad Morzem Azowskim[9]. Z rosyjskiego reportażu wynikało, że z powodu nieprzystosowania nabrzeży do bezpośredniego wyładunku, odbywał się on przy pomocy dźwigów wydobywających pojazdy przez luki ładowni[10]. Rano 24 marca 2022 roku „Saratow” zatonął przy nabrzeżu w Berdiańsku na skutek wybuchu i pożaru[10]. Okręt osiadł na dnie lub został tam osadzony przez załogę[9]. Przyczyna wybuchu nie jest jednak pewna. Według komunikatu Sił Zbrojnych Ukrainy z dnia zdarzenia, okręt został celnie ostrzelany w porcie ukraińską rakietą balistyczną Toczka-U, przy tym zatopiony okręt był początkowo identyfikowany w komunikacie jako bliźniaczy „Orsk”[11]. Następnego dnia sprostowano, że zniszczonym okrętem był „Saratow”[8]. Część autorów wyklucza jednak możliwość trafienia okrętu rakietą Toczka-U, wskazując na zbyt mały zasięg tych pocisków (120 km), oraz brak uderzenia na nagraniu z monitoringu[8][9]. Zdaniem niektórych autorów, możliwe jest działanie ukraińskich sił specjalnych lub samolotów bezzałogowych w rodzaju Bayraktar TB2[9]. Według natomiast innej hipotezy, doszło do pożaru i wybuchu paliwa i amunicji na skutek nieostrożności przy rozładunku[8]. Na skutek wybuchu na „Saratowie” uszkodzenia odniosły też okręty desantowe „Nowoczerkassk” i „Cezar Kunikow” projektu 775[9].
Według niepotwierdzonych oficjalnie informacji ukraińskich mediów, dowódca okrętu Władimir Chromczenkow w kwietniu 2022 roku zmarł w szpitalu od ran[12] – prawdopodobnie jednak zachodzi pomyłka z dowódcą okrętu „Cezar Kunikow” Aleksandrem Czirwą, którego śmierć potwierdziła strona rosyjska[13].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Apalkow 2007 ↓, s. 12.
- ↑ a b c d e f g h i Apalkow 2007 ↓, s. 9-12.
- ↑ Conway’s All the world’s fighting ships, 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 412. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Apalkow 2007 ↓, s. 8-9.
- ↑ a b c Car′kow 2015 ↓, s. 23.
- ↑ a b c d e „Saratow” ["Саратов"] [online], Mill.Press Flot (ros.).
- ↑ Tomasz Witkiewcz. Z życia flot. Turcja/Rosja. „Morze, Statki i Okręty”. Nr 9-10/2015. XIX (161), s. 9, wrzesień–październik 2015. ISSN 1426-529X.
- ↑ a b c d Michał Fiszer: Rąbnie czy nie rąbnie? Wybuchające rosyjskie okręty wojenne to stara tradycja. Polityka.pl, 26 marca 2022. [dostęp 2022-03-26].
- ↑ a b c d e Tomasz Grotnik. Wojna morska o Ukrainę. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2022, s. 76, kwiecień 2022.
- ↑ a b Jarosław Ciślak: Rosyjski okręt desantowy zniszczony w Berdiańsku. Eksplozje i pożary. defence24.pl, 24 marca 2022. [dostęp 2022-03-24].
- ↑ Bartosz Wieliński: Rosyjski okręt desantowy płonie. Ukraińcy twierdzą, że zatopili go rakietą ziemia-ziemia. wyborcza.pl, 24 marca 2022. [dostęp 2022-03-24].
- ↑ Sofija Mindżosa: Предал Украину в 2014 году: в больнице умер капитан российского корабля "Саратов". 24tv.ua, 18 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-18]. (ros.).
- ↑ Olga Surikowa: В Севастополе простились с командиром БДК «Цезарь Куников» Александром Чирвой. Siewkor, 18 kwietnia 2022. [dostęp 2022-04-18]. (ros.).
Bibliografia edytuj
- Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
- A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g. 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).