Siedlanka

wieś w województwie podkarpackim

Siedlankawieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie kolbuszowskim, w gminie Niwiska[4][5]. Zamieszkana przez 793 osoby (w roku 2021). We wsi znajduje się szkoła podstawowa, punkt przedszkolny i żłobek. Działa jednostka ochotniczej straży pożarnej, niepubliczna przychodnia POZ, koło gospodyń wiejskich i klub piłkarski.

Siedlanka
wieś
Ilustracja
Centrum Siedlanki (2022)
Państwo

 Polska

Województwo

 podkarpackie

Powiat

kolbuszowski

Gmina

Niwiska

Wysokość

194–253 m n.p.m.

Liczba ludności (2021)

793[2]

Strefa numeracyjna

17

Kod pocztowy

36-147[3]

Tablice rejestracyjne

RKL

SIMC

0657349[4]

Położenie na mapie gminy Niwiska
Mapa konturowa gminy Niwiska, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Siedlanka”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Siedlanka”
Położenie na mapie województwa podkarpackiego
Mapa konturowa województwa podkarpackiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Siedlanka”
Położenie na mapie powiatu kolbuszowskiego
Mapa konturowa powiatu kolbuszowskiego, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Siedlanka”
Ziemia50°15′31″N 21°40′41″E/50,258611 21,678056[1]

Wieś stanowi sołectwo o tej samej nazwie.

Nazwa edytuj

Nazwa miejscowości pochodzi najprawdopodobniej od wyrazu siodło, tj. siedziba. Występowała też wersja nazwy Siedlanow[6] oraz Siedlanowo[7].

Położenie edytuj

 
Świerczówka w Siedlance

Siedlanka położona jest na Płaskowyżu Kolbuszowskim[8], w granicach Mielecko-Kolbuszowsko-Głogowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu[9], w większości rozciągnięta jest wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 875 na odcinku między Mielcem i Kolbuszową[10].

Przez wieś przepływa struga Świerczówka, dopływ Przyrwy[11].

Najbliżej Siedlanki znajdują się miejscowości: Kosowy, Hucina, Trześń, Nowa Wieś (gmina Kolbuszowa), Świerczów (gmina Kolbuszowa) oraz Trzęsówka (gmina Cmolas)[12].

Historia edytuj

Przed powstaniem wsi edytuj

Najstarsze ślady pobytu człowieka na terenie wsi pochodzą z młodszej epoki kamienia (ok. 4500 – 1800 lat p.n.e.). Są to pojedyncze znaleziska krzemiennych siekierek oraz kamiennych toporków. Prawdopodobnie tereny miejscowości i okolic mogli penetrować przedstawiciele ludności z epok brązu i żelaza, zwłaszcza reprezentanci kultury łużyckiej. Ostatnim śladem osadnictwa pradziejowego na terenie wsi jest stanowisko wydmowe, gdzie udokumentowano występowanie fragmentów ceramiki kultury przeworskiej[13].

I Rzeczpospolita edytuj

Siedlanka powstała prawdopodobnie pod koniec XVI wieku[14]. Wieś po raz pierwszy wymieniana w pochodzącym z 1616 roku kontrakcie kupna klucza kolbuszowskiego od Anny z Mieleckich Ratowskiej przez Stanisława Lubomirskiego, posiadacza jednej z największych fortun magnackich w Małopolsce i starostę sandomierskiego. W 1791 roku wieś stała się własnością Tyszkiewiczów[15].

Czasy zaborów edytuj

Od 1 sierpnia 1907 roku we wsi została utworzona składnica pocztowa należąca do okręgu doręczeń urzędu pocztowego w Kolbuszowej[16]. Około 1910 roku we wsi zawiązano kółko rolnicze. Powstał również posterunek policji z trzema funkcjonariuszami. Przypuszczalnie w 1914 przez Siedlankę przebiegała droga nazywana gościńcem o nawierzchni utwardzonej żwirem relacji Kolbuszowa – Mielec – Wojsław[15].

II Rzeczpospolita edytuj

W okresie dwudziestolecia międzywojennego obszar dworski należący do Tyszkiewiczów kupił Zalel Orgiel i S-ka, właściciel tartaku i młyna parowego w Kolbuszowej. Miejscowe kółko rolnicze prowadziło we wsi sklep, w którym sprzedawano artykuły spożywcze i naftę. Pośredniczył on również w rozprowadzaniu nasion, nawozów sztucznych i niektórych maszyn rolniczych[15]. W 1934 roku przeprowadzono reorganizację podziału administracyjnego, w wyniku której Siedlanka została wyodrębniona jako gromada w gminie Kolbuszowa Dolna[17].

II wojna światowa edytuj

Po wybuchu II wojny światowej Siedlanka, podobnie jak cała gmina Kolbuszowa Dolna, weszła w skład SS-Gutsbezirk Truppenübungsplatz Heidelager, który funkcjonował na obszarze Landkreis Debica w dystrykcie krakowskim Generalnego Gubernatorstwa[18]. Od 1 stycznia do 31 grudnia 1940 roku ze wsi wysiedlono ok. 72 osoby[19].

Podczas odwrotu wojsk hitlerowskich zdarzały się pojedyncze przypadki grabieży mienia chłopskiego. Gdy do Siedlanki wkroczyła armia radziecka, dochodziło do wysiedlania mieszkańców z ich domów i ataków na miejscową ludność[20].

Okres powojenny edytuj

 
Dawny Dom Ludowy w Siedlance

W 1947 roku powołano nową gminę zbiorową mającą siedzibę w Niwiskach, do której należała Siedlanka. Taki stan utrzymał się do 1955 roku, kiedy gminę zlikwidowano, a na jej obszarze utworzono dwie gromady znajdujące się w Niwiskach i Siedlance. W skład tej ostatniej wchodziły wsie: Hucina – Staszówka, Kosowy, Przyłęk i Siedlanka[21]. 1 stycznia 1973 roku reaktywowano gminę Niwiska[22].

W 1950 roku we wsi działała placówka pocztowa[23].

W 1957 roku oddano do użytku Dom Ludowy (nazywany Siedleniakiem[24]), w którym mieściło się prezydium gromadzkiej rady narodowej. Po zniesieniu gromady w budynku otwarto ośrodek zdrowia (później przeniesiony do Domu Strażaka), który zatrudniał wówczas lekarza i dwie pielęgniarki[25].

W 1961 roku we wsi utworzono koło gospodyń wiejskich. W 2011 roku koło liczyło 56 członkiń[26].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa rzeszowskiego, zaś od 1999 roku znalazła się w województwie podkarpackim[27].

Demografia edytuj

Ludność Siedlanki w poszczególnych latach:

Liczba ludności Siedlanki w latach 1889–2021:

Piramida wieku mieszkańców Siedlanki w 2002 roku[35]:
 

 
Przystanek autobusowy Siedlanka Stadion 57
 
Sieć najwyższego napięcia przebiegająca przez Siedlankę

Infrastruktura edytuj

Transport edytuj

Znaczna część Siedlanki położona jest wzdłuż drogi wojewódzkiej nr 875 relacji MielecKolbuszowaSokołów MałopolskiLeżajsk. Przez wieś przebiega również droga powiatowa nr 1 223R relacji Ostrowy TuszowskieTrzęsówka – Siedlanka, droga gminna nr 104163R relacji Siedlanka – Trześń oraz droga gminna nr 104158R relacji Siedlanka – Nowa Wieś[10].

We wsi znajdują się dwa przystanki autobusowe:

Infrastruktura techniczna edytuj

Miejscowość została zelektryfikowana w XX wieku[40]. Na północy wsi ciągnie się sieć najwyższego napięcia 400 kV Rzeszów-Połaniec[41].

Od 1990 roku przez wieś przebiega gazociąg. W miejscowości znajduje się wybudowany w 1994 roku wodociąg[42], który dostarcza wodę z ujęcia w Przyłęku[43]. Wieś posiada również wybudowaną w latach 2011–2012 kanalizację[42], z której ścieki trafiają do oczyszczalni w Trześni[43].

Pomiędzy 1992 a 1994 rokiem we wsi powstała centrala telefoniczna[42].

Bezpieczeństwo i zdrowie edytuj

 
Dom Strażaka w Siedlance
 
Szkoła Podstawowa im. bł. Karoliny Kózkówny w Siedlance

We wsi działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej założona w 1946 roku[c]. W 1949 roku jednostka otrzymała od gromady Siedlanka barak, w którym przechowywano sprzęt przeciwpożarowy. Wiosną 1950 roku rozpoczęto budowę remizy strażackiej, którą zakończono jesienią[44]. W 1984 roku z inicjatywy Karola Pieńka rozpoczęto budowę domu strażaka. Budynek ukończono w 1987 roku[d]. 17 września 2000 roku na jego frontowej fasadzie wmurowano tablicę upamiętniającą strażaka Karola Pieńka[44].

Służbę m.in. w Siedlance pełni dzielnicowy z rejonu wiejskiego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Kolbuszowej[45].

W miejscowości działa niepubliczny POZ[46], gabinet dentystyczny[47] oraz punkt apteczny[46].

Edukacja edytuj

Od roku 1889 w Siedlance działała 1-klasowa szkoła ludowa, która w 1891 otrzymała nowy budynek szkolny[48]. W 2021 we wsi działała ośmioklasowa szkoła podstawowa posiadająca salę gimnastyczną[49]. 1 września 2020 roku nadano szkole imię bł. Karoliny Kózkówny[50].

We wsi znajduje się również punkt przedszkolny Wesoły Promyk[51] oraz żłobek Chatka Puchatka[52].

Kultura edytuj

W XX wieku przy miejscowej szkole podstawowej zaczęła funkcjonować biblioteka szkolna oraz późniejsza filia Gminnej Biblioteki Publicznej w Niwiskach, która wówczas nazywana była gromadzkim punktem bibliotecznym. Obie placówki posiadały księgozbiór liczący ok. 2000 pozycji[40]. Filię przenoszono później m.in. do agronomówki, domu strażaka i dawnego domu ludowego, gdzie miała siedzibę w 2020 roku[25].

Po 1973 roku w Siedleniaku mieściła się klubokawiarnia. W tymże budynku przez pewien czas istniało muzeum wsi, gdzie znajdowały się eksponaty ofiarowane przez mieszkańców[25].

Religia edytuj

Od XVII do XVIII wieku Siedlanka należała do parafii Przemienienia Pańskiego w Cmolasie[7], by w 1788 roku stać się częścią parafii Świętej Anny w Trzęsówce[53]. W 1983 roku miejscowość weszła w skład parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Kosowach[54].

W 1889 roku wieś zamieszkiwało 478 wyznawców rzymskokatolicyzmu, a 7 judaizmu[28].

Według spisu ludności z 30 września 1921 roku w Siedlance 499 osób było wyznania rzymskokatolickiego, 7 mojżeszowego[29].

Sport i rekreacja edytuj

 
Trybuny na stadionie w Siedlance

W miejscowości działa klub piłkarski LKS Błękitni Siedlanka założony w 1949 roku. Drużyna korzysta z boiska o wymiarach 98 × 48 metrów, którego trybuny mogą pomieścić 300 widzów[55]. Ponadto klub wykorzystuje szatnię, której budowa zakończyła się w październiku 2018 roku[56]. W sezonie 2022/23 klub rozgrywa mecze w dębickiej klasie okręgowej[55].

We wrześniu 2014 roku przy szkole podstawowej została oddana do użytku sala gimnastyczna o wymiarach 13 × 24,31 metrów[57].

W czerwcu 2010 roku w Siedlance otwarto plac zabaw, którego budowę sfinansowano z funduszu sołeckiego[58]. W 2019 roku na jego terenie otwarto siłownię zewnętrzną[59].

W latach 2017–2018 w okolicach Siedleniaka postawiono altanę[60] oraz wiaty, a ich okolicę wyposażono w oświetlenie[24].

W 2022 roku przy szkole podstawowej wybudowano boisko o wymiarach 42 × 16,5 metrów[61].

Zabytki edytuj

 
Kapliczka św. Jana Nepomucena z ok. 1870 roku

We wsi znajdują się 4 obiekty wpisane do ewidencji zabytków gminy Niwiska[62]:

Ponadto na terenie wsi znajdują się trzy stanowiska archeologiczne[62].

Urodzeni w Siedlance edytuj

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. Według innego źródła przystanek nosi nazwę Siedlanka 57[36]
  2. Według innego źródła przystanek nosi nazwę Siedlanka 30[38]
  3. Nieudokumentowane źródła podają rok 1937.
  4. Według innego źródła w roku 1989[44].

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 121798
  2. a b Gmina w liczbach – zestawienie statystyczne w dniu 31.12.2021. www.niwiska.pl. [dostęp 2022-01-11].
  3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1138 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT.
  5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  6. Marcin Piórek. Zanim powstało miasto Kolbuszowa: chrzty, śluby, imiona i nazwiska mieszkańców parafii kolbuszowskiej w latach 1640–1700. „Rocznik Kolbuszowski”, s. 22. Regionalne Towarzystwo Kultury im. Juliana Macieja Goslara. ISSN 0860-4585. (pol.). 
  7. a b Kazimierz Szkaradek, Sławomir Zych. Zarys dziejów parafii Cmolas w latach 1462–1772. „Rocznik Kolbuszowski”, s. 30. Regionalne Towarzystwo Kultury im. Juliana Macieja Goslara. ISSN 0860-4584. (pol.). 
  8. Historia szkoły w Siedlance w latach 1889–2020. Siedlanka: Szkoła Podstawowa w Siedlance, 2020, s. 3.
  9. Jolanta Ciba, Tomasz Rybak, Anna Wcisło, Agnieszka Kulikowska, Andrzej Adamski: Stan środowska na terenie powiatu kolbuszowskiego. Na podstawie wyników działalności badawczo-kontrolnej WIOŚ w Rzeszowie. Rzeszów: Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowska w Rzeszowie, czerwiec 2016, s. 3.
  10. a b PLAN ROZWOJU SIECI DRÓG GMINNYCH w GMINIE NIWISKA na lata 2014–2018. Gmina Niwiska, s. 3–5. [dostęp 2021-10-28].
  11. Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 292, ISBN 83-239-9607-5.
  12. Geoportal krajowy. Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2021-10-25.
  13. Zarys dziejów gminy. W: red. Stanisław Mendelowski: W gminie Niwiska. Krosno: P.U.W. Roksana, 2011, s. 23–24. ISBN 978-83-7343-361-9.
  14. Siedlanka. Gmina Niwiska. [dostęp 2021-05-03]. (pol.).
  15. a b c Historia wsi Siedlanka. 2020, s. 1.
  16. Nowe składnice pocztowe, „Kurier Lwowski” (342), anno.onb.ac.at, 25 lipca 1907, s. 4 [dostęp 2021-11-20].
  17. Historia wsi Siedlanka. 2020, s. 2.
  18. Historia szkoły w Siedlance w latach 1889–2020. Siedlanka: Szkoła Podstawowa w Siedlance, 2020, s. 6.
  19. Marian Piórek. Polityka okupanta hitlerowskiego w stosunku do społeczeństwa polskiego w powiecie kolbuszowskim w latach 1939–1944. „Rocznik Kolbuszowski”, s. 236, 1994. ISSN 0860-4585. (pol.). 
  20. Historia szkoły w Siedlance w latach 1889–2020. Siedlanka: Szkoła Podstawowa w Siedlance, 2020, s. 7.
  21. Historia gminy Niwiska. Gmina Niwiska. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).
  22. Uchwała Nr XVIII/56/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 4 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie rzeszowskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie z dnia 5 grudnia 1972, Nr 16, Poz. 193).
  23. Usprawnić działalność agencji pocztowej w SiedIance. „Nowiny”, s. 4, 19 kwietnia 1950. (pol.). 
  24. a b Zagospodarowaniu terenu rekreacyjnego w Siedlance – rozpoczęliśmy realizację Projektu. niwiska.pl. [dostęp 2022-05-14].
  25. a b c Historia wsi Siedlanka. 2020, s. 3.
  26. Historia Koła Gospodyń Wiejskich w Siedlance. Gmina Niwiska, 2011. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).
  27. Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603.
  28. a b Siedlonka (1) ''al. Siedlanka'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 516.
  29. a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 13: Województwo lwowskie. Warszawa: 1924, s. 18.
  30. oprac. Leszek Zugaj: Samorząd i administracja w gminie Niwiska. Urząd Gminy Niwiska.
  31. 2. STOSUNKI SPOŁECZNE.. W: STRATEGIA ROZWOJU GMINY NIWISKA na lata 1999–2010. Rzeszów-Niwiska: Urząd Gminy Niwiska, maj 1999, s. 9.
  32. a b c d Demografia gminy Niwiska. Urząd Gminy Niwiska, 2011. [dostęp 2021-11-01]. (pol.).
  33. a b c d e f g II. Informacje ogólne. W: oprac. Elżbieta Wróbel: RAPORT o stanie Gminy Niwiska za 2018r.. Urząd Gminy Niwiska, 28 maja 2019r, s. 4. [dostęp 2021-10-30].
  34. a b II. Informacje ogólne. W: oprac. Elżbieta Wróbel: RAPORT o stanie Gminy Niwiska za 2020r.. Urząd Gminy Niwiska, maj 2021, s. 3.
  35. Wieś Siedlanka w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-10-30], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  36. RZESZÓW – KOLBUSZOWA – MIELEC. markpol.mielec.pl, kwiecień 2022. [dostęp 2022-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-2022)]. (pol.).
  37. Wyszukiwarka połączeń – 15 maja 2022. marcel-bus.pl. [dostęp 2022-05-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-15)]. (pol.).
  38. MIELEC – KOLBUSZOWA – RZESZÓW. markpol.mielec..pl, kwiecień 2022. [dostęp 2022-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-15)]. (pol.).
  39. Wyszukiwarka połączeń – 15 maja 2022. marcel-bus.pl. [dostęp 2022-05-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-05-15)]. (pol.).
  40. a b Historia szkoły w Siedlance w latach 1889–2020. Siedlanka: Szkoła Podstawowa w Siedlance, 2020, s. 10.
  41. Linia: 400 kV Rzeszów – Połaniec(293154952) [online], OpenStreetMap [dostęp 2022-05-19].
  42. a b c Inwestycje gminne zrealizowane w okresie 30 lat samorządu terytorialnego w Gminie Niwiska, Gmina Niwiska, 2020 (pol.).
  43. a b Adam Czekański, Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Kolbuszowskiego na lata 2018–2021 z perspektywą na lata 2022–2025, Kolbuszowa 2017, s. 91 (pol.).
  44. a b c OSP Siedlanka. Gmina Niwiska. [dostęp 2021-10-29]. (pol.).
  45. DZIELNICOWI KOMENDY POWIATOWEJ POLICJI W KOLBUSZOWEJ. podkarpacka.policja.gov.pl. [dostęp 2022-05-14]. (pol.).
  46. a b II. Informacje ogólne. W: oprac. Elżbieta Wróbel: RAPORT o stanie Gminy Niwiska za 2020r.. Urząd Gminy Niwiska, maj 2021, s. 3.
  47. Kontakt z nami. stomatologia.mielec.pl. [dostęp 2022-05-10]. (pol.).
  48. a b red. Stanisław Mendelowski: W gminie Niwiska. Krosno: P.U.W „ROKSANA” w Krośnie, 2011, s. 62–63. ISBN 978-83-7343-361-9.
  49. Historia szkoły w Siedlance w latach 1889–2020. Siedlanka: Szkoła Podstawowa w Siedlance, 2020, s. 14.
  50. Szkoła Podstawowa w Siedlance – Rozpoczęcie roku szkolnego 2020/2021 [online], spsiedlanka.szkolnastrona.pl [dostęp 2021-01-28].
  51. Wesoły Promyk już otwarty!. Gmina Niwiska, 13 grudnia 2013. [dostęp 2021-10-29]. (pol.).
  52. Rekrutacja do Żłobka prowadzonego przez Stowarzyszenie Kół Gospodyń Wiejskich Gminy Niwiska w ramach projektu pn. „Chatka PUCHATKA”. Gmina Niwiska. [dostęp 2021-10-29]. (pol.).
  53. Terytorium i ludność. W: Wojciech Mroczka, ks. Kazimierz Zych: Zarys dziejów parafii Trzęsówka. Kolbuszowa: Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, lipiec 2004, s. 13, seria: Varia Kolbuszowskie. ISBN 83-916150-3-0.
  54. Kosowy. Gmina Niwiska. [dostęp 2021-10-29]. (pol.).
  55. a b Ludowy Klub Sportowy Błękitni Siedlanka. 90minut.pl. [dostęp 2023-05-09]. (pol.).
  56. Zakończono budowę szatni sportowej w Siedlance. niwiska.pl. [dostęp 2022-05-14]. (pol.).
  57. Rozbudowa Szkoły Podstawowej w Siedlance zakończona planowo. Gmina Niwiska, 2 września 2014. [dostęp 2021-10-29]. (pol.).
  58. Plac zabaw dla dzieci. archiwum.niwiska.pl, 7 czerwca 2010. [dostęp 2022-05-13]. (pol.).
  59. Historia wsi Siedlanka. 2020, s. 15.
  60. NOWE MIEJSCE SPOTKAŃ MIESZKAŃCÓW SIEDLANKI. archiwum.niwiska.pl, 16 października 2017. [dostęp 2022-05-14]. (pol.).
  61. Realizacja najważniejszych inwestycji Gminy Niwiska w 2022 roku, [w:] Elżbieta Wróbel (oprac.), RAPORT o stanie Gminy Niwiska za 2022r, Gmina Niwiska, maj 2023, s. 25 [dostęp 2023-06-04].
  62. a b Gminny program opieki nad zabytkami Gminy Niwiska na lata 2019–2022. Dziennik Urzędowy Województwa Podkarpackiego, s. 7.
  63. XXXVIII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1924/1925. Sanok: 1925, s. 9.

Linki zewnętrzne edytuj