Sokół maskowy
Sokół maskowy[3] (Falco fasciinucha) – gatunek małego ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae), zamieszkujący wschodnią część Afryki Subsaharyjskiej. Monotypowy (nie wyróżnia się podgatunków)[4]. Narażony na wyginięcie.
| Falco fasciinucha[1] | |
| Reichenow & Neumann, 1895 | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
sokół maskowy |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Występowanie
edytujTo rzadki i nierównomiernie rozmieszczony ptak o dość dużym areale występowania. Pierwsze osobniki opisano na wzgórzach Taita w Kenii, stąd wzięła się angielska nazwa tego ptaka (Taita falcon)[5]. Gatunek rozprzestrzenił się na całą wschodnią część subsaharyjskiej Afryki – jego zasięg występowania rozciąga się wyspowo od południowej Etiopii i wschodniego Sudanu Południowego na południe przez wschodnią Ugandę, Kenię, Tanzanię, wschodnią Zambię, Malawi, Zimbabwe, Mozambik, Botswanę aż po północno-wschodnią część RPA[6].
Widuje się go w pobliżu wysokich klifów, wąwozów i ostańców, często też na obszarach leśnych (zwłaszcza w suchych lasach podrównikowych typu mopane i miombo). Obserwowany był w przedziale wysokości 600–3800 m n.p.m.[2] Często spotyka się go w parach.
Charakterystyka
edytujTo jeden z najmniejszych sokołów Afryki Południowej[5]. Dość charakterystyczny, ale można pomylić go z paroma innymi gatunkami. Rudawy brzuch upodabnia go do sokoła afrykańskiego, choć różnice tkwią w białym podgardlu i niewątpliwie rudych polach na karku. Również pokrywy podskrzydłowe są jednolicie rude, podczas gdy u sokoła afrykańskiego jest tam więcej kreskowania. Najbardziej oczywistą cechą rozpoznawczą pod skrzydłami jest biało-czarne paskowanie lotek – u sokoła afrykańskiego są rude.
Te ptaki o masywnej budowie, mają długie skrzydła, ale krótki ogon. Lecą szybko, choć poruszają się w locie dość ociężale. Pomimo to są wytrawnymi powietrznymi łowcami.
Sokół maskowy ma 28–30 cm długości[6] i ma około 61–72 cm rozpiętości skrzydeł. Waży 212–346 g[7].
Zachowanie
edytujZaloty i kojarzenie się w pary wygląda podobnie jak u sokoła wędrownego. Podobnie brzmią jego popisy wokalne, którymi wyznacza swoje terytorium. Sokoły maskowe nie migrują i jedynie młode ptaki mogą koczować, oddalając się o parę kilometrów od miejsca, w którym się wykluły.
Poluje z zasiadki ze skał lub wysokich gałęzi drzew. Łowi nietoperze i małe ptaki, np. jerzyki, słowiki. Chwyta je w locie, zwykle po szybkim pościgu. Żywi się również owadami, w tym termitami i chrząszczami, które chwyta szponami, a do dzioba wkłada je, będąc w powietrzu. Wszystkie ofiary zanoszone są do specjalnych miejsc, gdzie je skubie i rozczłonkowuje.
Okres lęgowy
edytujGniazda znajdują się na osłoniętych nagich półkach skalnych w zagłębieniach znajdujących się na wysokich, stromych klifach lub spadzistych wąwozach. Na drodze konkurencji z większymi sokołami czasem sokół maskowy zmuszony jest zajmować mniej odpowiednie miejsca do wylęgu.
Lęg składa się z 3–4 jaj owalnego kształtu i jasnopłowej barwy. Widać na nich żółtawo-brązowe nakrapianie. Para dzieli się obowiązkiem wysiadywania jaj, choć samice częściej zajmują się tą czynnością. Oboje rodzice dalej wychowują młode i przynoszą im pokarm.
Status
edytujMiędzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2014 uznaje sokoła maskowego za gatunek narażony (VU – vulnerable). Wcześniej – od 2000 miał on status bliski zagrożenia (NT – near threatened), od 1994 – VU, a od 1988 – NT. Liczebność populacji szacuje się na 500–1000 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy[2][6].
Jest wrażliwy na stosowany przez człowieka środek DDE, który sprawia, że skorupki jego jaj są cieńsze niż normalnie. Cierpi też przez utratę naturalnych siedlisk w wyniku budowy zapór wodnych, nielegalne polowania i handel, niepokojenie przez człowieka na lęgowiskach i w końcu przez konkurencję z innymi drapieżnikami, a zwłaszcza z sokołem wędrownym.
Przypisy
edytuj- ↑ Falco fasciinucha, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c Falco fasciinucha, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Falconini Leach, 1820 (Wersja: 2019-04-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-05].
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-05]. (ang.).
- ↑ a b Taita Falcons. [w:] BeautyOfBirds.com [on-line]. Avianweb LLC. [dostęp 2020-09-07]. (ang.).
- ↑ a b c Species factsheet: Falco fasciinucha. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-09-07]. (ang.).
- ↑ Taita Falcon Falco fasciinucha. [w:] Oiseaux.net [on-line]. [dostęp 2020-09-07]. (ang.).
Bibliografia
edytuj- BirdLife International, Falco fasciinucha, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-09-05] (ang.).
- Species account: Taita Falcon Falco fasciinucha. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-09-05]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia sokoła maskowego. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).