Montserrat (góra)
Montserrat – masyw górski w Hiszpanii, w regionie Katalonia, na przedmieściach Barcelony. Nazwa, która oznacza górę „postrzępioną”, odnosi się do malowniczych kształtów mocno zerodowanego masywu. Z pewnej odległości góra przypomina piłę, z zębami skierowanymi ku niebu lub chmurę. Najwyższy szczyt, Sant Jeroni, wznosi się na wysokość 1237 m n.p.m.
 Masyw Monserrat | |
| Państwo | |
|---|---|
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1237 m n.p.m. |
Położenie na mapie prowincji Barcelony  | |
Położenie na mapie Katalonii  | |
Położenie na mapie Hiszpanii  | |
 41°35′30″N 1°50′16″E/41,591667 1,837778
| |
Położenie edytuj
Masyw Montserrat leży około 35 km na północny zachód od centrum Barcelony. Ciągnie się na długości ok. 10 km z południowego zachodu na północny wschód.
Geologia edytuj
Góry te zbudowane są głównie z konglomeratów i zlepieńców, które powstały w niewielkim, wewnętrznym morzu katalońskim przed 50-35 milionami lat. Materiał na nie, w postaci zróżnicowanego wymiarowo skalnego granulatu (od drobnego żwirku po otoczaki o średnicy sięgającej do kilkudziesięciu centymetrów), przyniosły dawne wartkie rzeki z pobliskiego, znacznie starszego masywu katalońsko-balearskiego. Warstwa kamieni, spojonych ilastym, wapiennym lepiszczem, osiągnęła grubość sięgającą 1000 m. Na początku oligocenu została ona wydźwignięta i potrzaskana licznymi pęknięciami, które wyznaczyły główne kierunki działania erozji. Z czasem powstały tu całe zgrupowania obłych szczytów i turni o prawie gładkich ścianach, nierzadko podciętych od dołu, dzielących się na wyraźne piętra. W warstwach o mniejszej odporności, rozdzielających te piętra, powstały liczne nisze i schroniska skalne, a nawet płytkie jaskinie, zaadaptowane znacznie później przez mnichów z klasztoru Montserrat na pustelnie.
Roślinność edytuj
Flora Montserrat liczy ok. 1250 gatunków. Roślinność – podobnie jak w innych niezbyt wysokich górach strefy śródziemnomorskiej – jest tu mocno zróżnicowana nie tylko w zależności od wysokości n.p.m., ale również w zależności od wystawy zboczy. Po stronie zacienionej (północnej i wschodniej), pas regla dolnego sięga do 650 m n.p.m., regla górnego – do 800 m n.p.m. Powyżej rozciąga się strefa bezleśna, poza obszarami litych skał i skalistych usypisk porośnięta niską roślinnością krzaczastą lub zielną. Najbardziej charakterystycznym gatunkiem drzewa w lasach gór Montserrat jest dąb ostrolistny. Występuje on tu w kilku odmianach różniących się kształtem liści (jedne są wydłużone, całobrzegie, drugie – owalne, z brzegami kolczastymi, jeszcze inne wyraźnie ząbkowane, spodem kutnerowato owłosione), zarówno w formie drzewiastej, jak i krzaczastej. Obok niego znajdziemy tu sosnę alepską o długich, wiotkich igłach i szereg gatunków krzewów, m.in. świdośliwę jajowatą. W strefie regla górnego rosną m.in. typowy przedstawiciel zbiorowisk roślinności twardolistnej, zwanej tu bosc – dąb portugalski, klon włoski, klon polny, cis pospolity, a w warstwie krzewów towarzyszą im m.in. leszczyna pospolita, kalina wawrzynowata i bukszpan.
Strona słoneczna – cieplejsza i bardziej sucha – ma jedno piętro leśne, sięgające ok. 1000 m n.p.m. Gatunkami lasotwórczymi są tu również głównie dąb ostrolistny i sosna alepska. Towarzyszy im jednak znacznie więcej gatunków krzewów: jałowiec pospolity, jałowiec fenicki, jałowiec kolczasty, sięgający niespełna 2 m wysokości krzaczasty dąb skalny o wieczniezielonych liściach, przewiercień krzewiasty, biało kwitnący wrzosiec drzewiasty oraz kwitnący kwiatami wyraźnie różowymi wrzosiec wielokwiatowy. Pospolite są rośliny znane z kuchni: rozmaryn i tymianek.
Fauna edytuj
Fauna gór jest stosunkowo uboga. Z większych ssaków występuje tu dzik, poza tym kuna domowa i wiewiórka. Bardzo rzadko pojawia się nocny drapieżnik – żeneta. Szczeliny skalne i jaskinie stanowią kryjówki dla 12 gatunków nietoperzy. W 1995 r. introdukowano w masywie Montserrat małe stadko koziorożców pirenejskich (Capra pyrenaica hispanica, przez katalończyków nazywanych la cabra salvatge – czyli dzika koza), sprowadzonych z niedalekiego masywu Ports de Beseit. Dwa lata później na świat przyszły pierwsze młode. Obecnie żyje tu ok. 100 koziorożców, a więc tyle, na ile naukowcy oceniają naturalną pojemność tego niewielkiego masywu.
Spośród ptaków gór Montserrat przeważają gatunki ściśle związane z gołymi skałami: jerzyk alpejski (po katalońsku ocell), większa od naszych gatunków jaskółka skalna (kat. roquerol) oraz pomurnik. Gnieździ się tu też orzeł południowy o półtorametrowej rozpiętości skrzydeł oraz sokół wędrowny. Z gadów najczęściej spotkamy jaszczurki: piaskarkę algierską, mniejszą od niej murówkę hiszpańską oraz największą europejską jaszczurkę – dochodzącą do 60 cm, jaszczurkę perłową. W niższych położeniach występują gekon murowy oraz płochliwy, duży (do 180 cm) wąż – malpolon. Inne gatunki węży to gniewosz południowy, wąż drabinkowy (Rhinechis scalaris) i jadowita żmija iberyjska.
Ochrona przyrody edytuj
W celu ochrony przyrody masywu w 1987 r. powołany został Park Przyrodniczy Montserrat (hiszp. Parc Natural de Montserrat). Jego powierzchnia wynosi 3630 ha (w tym 1981 ha rezerwatów przyrody), zaś strefa ochronna – 4039 ha.
Klasztor Montserrat edytuj
Na zboczach masywu znajduje się klasztor benedyktynów, najświętsze miejsce Katalończyków, sanktuarium Czarnej Madonny z Montserrat.
Koleje górskie edytuj
Na terenie masywu funkcjonują połączenia kolejowe:
Bibliografia edytuj
- Barański Mirosław J.: Montserrat. Góry przy okazji..., w: „Gazeta Górska” R. XXII, nr 3 (87), lato 2014. Wyd. Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie, s. 36–39.
