Nakol
Nakol – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Osiek[4][5].
| wieś | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | |
| Wysokość |
151,5 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2021) |
77[2] |
| Strefa numeracyjna |
15 |
| Kod pocztowy |
28-221[3] |
| Tablice rejestracyjne |
TSZ |
| SIMC |
0802136[4] |
Położenie na mapie gminy Osiek  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu staszowskiego  | |
 50°29′06″N 21°25′58″E/50,485000 21,432778[1]
| |
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego. W bezpośrednim sąsiedztwie wsi przebiegają wały wiślane, z kolei po przeciwległej stronie przebiega szerokotorowa linia kolejowa nr 65 (tzw. LHS); a przez wieś biegną dwie drogi gminne, tj. nr 4233046 do Lipnika i nr 4233025 do Sworonia, która to łączy się poprzez tunel kolejowy z drogą nr 4233023 do Trzcianki.
Nieciekawą panoramę stanowią zabudowania Kopalni Siarki Osiek, będące w jej bezpośrednim sąsiedztwie, czy nasyp wysokiego przejazd kolejowego, jak i przyległość wałów wiślanych (ogólnie – na cały widok wokoło wioski).
Historia edytuj
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1578 roku, wtedy to według regestru poborowego tylko Jan Turski miał tu 4 zagrodników z rolą, a pozostali Turscy w sumie 4 zagrodników z rolą razem[6].
II. Palatinatus Sandomiriensis. 1. Districtus Sandomiriensis an. 1578. Par. Niekraszow.
Nakolie lasz (dziś Nakol, tj. w 1886 r.), Joannis Turski, hort. c. argo 4.
Turskich, hort. c. argo 4[a].
Wieś wymieniana w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich w 1885 roku[7].
NAKOL, wieś nad rzeką Wisłą, powiat sandomierski, gmina Tursko, parafia Niekrasów, odległość 33 wiorsty od Sandomierza; ma 23 domy, 116 mieszkańców, 130 mórg ziemi włościańskiej.
Wchodzi w część składową dóbr Ossala, które co prawda w 1874 roku uległy rozdziałowi, a w których w uszczuplonym obszarze pozostał folwark Ossala z wsiami: Ossala, Nakol, Niekrasów, Trzcianna Górna i Trzcianna Dolna (nie mylić z Trzcianna Folwarczną). Cała rozległość dominialna tych dóbr to 700 mórg, w tym: 242 mórg gruntów ornych i ogrodów, 66 mórg łąk, 64 mórg pastwisk, 317 mórg lasu, 31 mórg nieużytków; 4 budynki murowane a 17 z drewna; stosuje się tu płodozmian 5– i 6-polowy; las nieurządzony; nadto jest tu młyn wodny oraz pokłady torfu. Z kolei podział tej rozległości dominialnej na wsie rozkładał się następująco: Ossala z 62 osadami mieszkalnymi, z gruntem 598 mórg; Nakol z 18 osadami mieszkalnymi, z gruntem 110 mórg; Niekrasów z 26 osadami mieszkalnymi, z gruntem 279 mórg; Trzcianna Górna z 26 osadami mieszkalnymi, z gruntem 276 mórg; Trzcianna Dolna z 11 osadami mieszkalnymi, z gruntem 101 mórg[8].
W 1886 roku Nakol jest jedną z części składowych ówczesnej parafii Niekrasów, która z kolei wchodzi w skład ówczesnego dekanatu sandomierskiego (ale dawniej jeszcze do dekanatu staszowskiego) i liczy wówczas 2230 dusz[8].
Kolejna wzmianka o Nakolu z 1867 roku, wskazuje, że wchodził on w skład gminy Tursko, z urzędem gminy w Strużkach. Wówczas to sądem okręgowym dla gminy był IV Sąd Okręgowy w Staszowie (tam też była stacja pocztowa). Gmina miała 8781 mórg rozległości ogółem (w tym 5083 mórg włościańskich) i 4613 mieszkańców (w tym 1,4 proc. pochodzenia żydowskiego, tj. 63 żydów). W skład gminy wchodziły jeszcze: Antoszówka, Dąbrowa, Luszyca, Matyaszów, Niekrasów, Niekurza, Okrągła, Ossala, Pióry, Rudniki, Szwagrów, Strużki, Sworoń, Trzcianka, Tursko Małe, Tursko Wielkie, Tursko Wola, Zaduska Kępa i Zawada[9].
Demografia edytuj
Współczesna struktura demograficzna wioski Nakol na podstawie danych z lat 1995-2009 według roczników GUS-u, z prezentacją danych z 2002 roku[10]:
Tabela 1.1 Poziom populacji wioski w przedziałach wiekowych WYSZCZEGÓLNIENIE J.
m.POPULACJA MIESZKAŃCÓW
(w przedziałach wiekowych w 2002 roku)OGÓŁEM 0-9 10-19 20-29 30-39 40-49 50-59 60-69 70-79 80+ I. OGÓŁEM os. 77 7 12 12 13 7 7 8 9 2 – odsetek % 100 9,1 15,6 15,5 16,9 9,1 9,1 10,4 11,7 2,6 1. WEDŁUG PŁCI A. Mężczyzn os. 42 6 7 5 7 6 3 4 4 – – odsetek % 54,5 7,8 9,1 6,4 9,1 7,8 3,9 5,2 5,2 – B. Kobiet os. 35 1 5 7 6 1 4 4 5 2 – odsetek % 45,5 1,3 6,5 9,1 7,8 1,3 5,2 5,2 6,5 2,6
Rysunek 1.1 Piramida populacji – struktura płci i wieku wioski
Tabela 1.2 Poziom populacji wioski w grupach wiekowych WYSZCZEGÓLNIENIE J.
m.POPULACJA MIESZKAŃCÓW
(w grupach wiekowych w 2002 roku)OGÓŁEM Mężczyzn Kobiet I. OGÓŁEM os. 77 42 35 – odsetek % 100 54,5 45,5 1. W WIEKU A. Przedprodukcyjnym os. 19 13 6 – odsetek % 24,7 16,9 7,8 B. Produkcyjnym os. 43 25 18 – odsetek % 55,9 32,5 23,4 a. mobilnym os. 30 17 13 – odsetek % 39 22,1 16,9 b. niemobilnym os. 13 8 5 – odsetek % 16,9 10,4 6,5 C. Poprodukcyjnym os. 15 4 11 – odsetek % 19,4 5,1 14,3
Geografia edytuj
Wieś Nakol położona jest 12 km na wschód, północny wschód od Połańca; 20 km na wschód, południowy wschód od Staszowa; 21 km na zachód, południowy zachód od Tarnobrzega i ok. 22 km na północ od Mielca leżąc na wysokości 152 m n.p.m.
Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne edytuj
W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Nakola zawarty w tabeli 1[11].
Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych Nazwa wsi – miasta Nazwy części wsi
– miastaNazwy obiektów fizjograficznych
– charakter obiektuI. Gromada TURSKO WIELKIE
- Nakol
- Pod Mostem
- Pod Wałem
- Dodawka – pole
- Ispy – pole
- Nakolskie – pole
- Pastwisko Nakolskie – pole
- Podpole – łąka
- Przymiarki Nakolskie – krzaki, pastwisko
- Spory – łąka, pole
- Sworońskie Pole – pole
- Szacunek – łąka, pole
- Za Wałem – pole
Uwagi edytuj
- ↑ Tłumaczenie z łac. – Palatinatus Sandomiriensis – województwo sandomierskie; Districtus Sandomiriensis – powiat sandomierski; an. 1578 – roku 1578; Parochia Niekraszow – parafia Niekrasów; Nakolie lasz – Nakolski las (choć już w roku 1886 zapisano: dziś Nakol, patrz też w skorowidzu); Joannis Turski – Jan Turski; hortulanus cum argo 4 – czterech zagrodników z rolą. (A pozostałych) Turskich (razem); hortulanus cum argo 4 – czterech zagrodników z rolą.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 85819
- ↑ Wieś Nakol w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2022-10-22], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 806 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Źródła dziejowe. T. XIV: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego. T. III: Małopolska. Warszawa: Skład główny w Księgarni Gebethnera i Wolffa, Druk J. Bergera, Elektoralna, Nr. 14 1886, s. 169.
- ↑ Nakol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 887.
- ↑ a b Ossala, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 656.
- ↑ Tursko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 656.
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS, 2011, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2011-03-10]. (pol.).
- ↑ Leon Kaczmarek (red. nauk. zeszytu), Witold Taszycki (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970, s. 63, 77-96.