Wikipedia

Okręty desantowe projektu 775

Okręty desantowe projektu 775 (w kodzie NATO: Ropucha) – typ okrętów desantowych z okresu zimnej wojny, budowanych w Polsce, używanych głównie przez marynarkę ZSRR, a następnie Rosji. Zbudowano 28 jednostek trzech podtypów. Klasyfikowane były w ZSRR i Rosji początkowo jako średnie okręty desantowe (SDK), a ostatecznie duże okręty desantowe (BDK).

Okręty desantowe projektu 775
Ilustracja
„Kaliningrad” proj. 775/I
Kraj budowy

 Polska

Użytkownicy

 MW ZSRR (28)
 MW Rosji (27)
 Marynarka Wojenna Ukrainy (1)
 Jemen Południowy (1)

Stocznia

Stocznia Północna, Gdańsk

Zbudowane okręty

28

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

standardowa: 2900 t
pełna: 4400 t

Długość

112,5 m

Szerokość

15 m

Zanurzenie

3,7 m

Napęd

2 silniki diesla, 2 śruby, 19 200 KM

Prędkość

17,5 węzła[1]

Zasięg

6000 mil przy prędkości 12 węzłów[1]

Załoga

87

Multimedia w Wikimedia Commons

Obszerna nadbudówka okrętów jest przystosowana do zakwaterowania piechoty morskiej. Pokład ładunkowy ma powierzchnię ok. 600 m kwadratowych. Można na nim zmieścić ok. 20 pojazdów lub ładunek o masie 450 t. Jednostki tego typu są przystosowane do rejsów oceanicznych. Pomimo dużych rozmiarów, okręty są przystosowane do bezpośredniego wyładunku pojazdów na nieprzygotowany brzeg[2].

Historia edytuj

 
Sylwetka proj. 775/II
 
„Korolow” proj. 775/III

Dopiero po II wojnie światowej Marynarka Wojenna ZSRR zaczęła rozwijać siły desantowe, które jednak początkowo składały się z niewielkich okrętów o małej autonomiczności, przeznaczonych do operacji przybrzeżnych[3]. Od lat 60. wiodącym dostawcą okrętów desantowych dla ZSRR stała się Polska, gdzie zaprojektowano i zbudowano w Stoczni Północnej w Gdańsku według wymagań radzieckich długą serię średnich okrętów desantowych projektów 770, 771 i 773 (w kodzie NATO typ Polnochny)[4][5]. Jednocześnie na przełomie lat 60. i 70. zbudowano w ZSRR pierwszą serię 14 dużych okrętów desantowych projektu 1171 (w kodzie NATO typ Alligator), opartych na konstrukcji statków handlowych, dysponujących możliwością pływania oceanicznego i większymi możliwościami transportowymi[5][6]. Następcami obu tych rodzin okrętów były budowane od lat 70. okręty projektu 775, również opracowane według wymagań radzieckich w Stoczni Północnej w Gdańsku, które stały się podstawą radzieckich pełnomorskich sił desantowych do końca istnienia ZSRR[3]. Oprócz nich, w ZSRR zbudowano jeszcze tylko trzy duże uniwersalne okręty desantowe projektu 1174, lecz okazały się one nieudane[3].

Wymagania na nowy średni okręt desantowy, będący następcą okrętów projektu 773, marynarka ZSRR sformułowała w 1968 roku[7]. Głównym konstruktorem był inż. O. Wysocki, a ze strony zamawiającego prace projektowe nadzorował początkowo komandor B. Mołożożnikow[7]. W toku prac jednak marynarka ZSRR zdecydowała o powiększeniu okrętów w celu zwiększenia ich możliwości transportowych[7]. Początkowo były one nadal klasyfikowane jako okręty desantowe średnie (ros. СДК – SDK), lecz w 1983 roku przeklasyfikowano je na okręty desantowe duże (ros. БДК, Большой Десантный Корабль – BDK, Bolszoj Diesantnyj Korabl)[8]. Okręty te zostały na nowo zaprojektowane i dzięki zwiększeniu wymiarów w stosunku do projektu 773, przede wszystkim szerokości z 9 do 15 metrów, ich wyporność wzrosła czterokrotnie oraz mogły przewozić po 13 czołgów zamiast 5–6[9]. Istotną różnicą stało się dostosowanie do pływania oceanicznego i dłuższych rejsów przez zwiększenie autonomiczności z kilku do 30 dni[9]. Podobnie jak poprzednie okręty, służyły do bezpośredniego wysadzania wojsk na nieprzygotowanym brzegu lub desantowania pojazdów pływających; w tym celu dysponowały furtą dziobową, a ponadto furtą rufową służącą do załadunku[1].

Pierwszy okręt SDK-47 (późniejszy BDK-47) wszedł do służby w 1974 roku[10]. Wszystkie budowano w Stoczni Północnej im. Bohaterów Westerplatte w Gdańsku. Ogółem zbudowano do 1978 roku 12 okrętów projektu 775 (775/I)[a]. Po przerwie, od 1980 do 1988 roku zbudowano dalsze 13 okrętów ulepszonego projektu 775/II, po czym jeszcze trzy powstały w latach 1988–91 według projektu 775/III (określane też w literaturze jako 775M)[b]. W projekcie 775/II wprowadzono niewielkie zmiany, unowocześniając głównie wyposażenie elektroniczne[c]. W zmodernizowanym projekcie 775/III natomiast dwie podwójne armaty uniwersalne kalibru 57 mm AK-725 zamieniono na jedną armatę uniwersalną 76 mm AK-176 i dwa zestawy artyleryjskie 30 mm obrony bezpośredniej AK-630M, a radar Rubka zamieniono na nowszy Pozitiw, w półkulistej osłonie[11]. Ostatnie dwa okręty, nieodebrane przed rozpadem ZSRR, zostały po perturbacjach związanych z płatnością przekazane dopiero po 1992 roku przez stocznię marynarce Rosji[8].

W kodzie NATO okręty zostały oznaczone jako typ Ropucha, względnie Ropucha I (polskim słowem z uwagi na ich pochodzenie), a projekt 775/III (775M) jako typ Ropucha II[12]. W rosyjskim piśmiennictwie oznaczenia są najczęściej zapisywane w formie: projektu (ros. проекта) 775, 775-II i 775-III[13][14].

Okręty desantowe projektu 775[d]
Nr bud. Nazwa Wejście do służby Flota*, uwagi, dodatkowe źródła
proj. 775/I:
1 BDK-47 1974 FP, wycofany w 1994
2 BDK-48 1975 FOS, wycofany w 1994
3 BDK-63 1975 FOS, wycofany w 1994
4 BDK-90 1975 FOS, wycofany w 1994
5 BDK-91 → Oleniegorskij gorniak 30. 06. 1976 FP
6 BDK-181 1976 FOS, wycofany w 1994
7 BDK-182 → Kondopoga 30. 11. 1976 FP
8 BDK-183 → Kotłas 15. 03. 1977 FP, wycofany w 2005
9 BDK-197 1977 FOS, wycofany w 1994
10 BDK-200 1977 FP, wycofany w 1998
11 BDK-55 → Aleksandr Otrakowskij[14] 30. 05. 1978 FP
12 BDK-119 → 139[8][15] 1978 w 1979 sprzedany do Jemenu
proj. 775/II:
13 BDK-14 1981 FOS, wycofany przed 2015[e]
14 BDK-101 → Oslabia[16] 30. 12. 1981 FOS
15 BDK-105 1981 FB, wycofany przed 2015[e]
16 BDK-98 → Admirał Niewielskoj[17] 28. 09. 1982 FOS
17 BDK-32 1982 FP, wycofany przed 2015[e]
18 BDK-43 → Minsk 30. 05. 1983 FB, prawdopodobnie zniszczony 12/13 września 2023[18]
19 BDK-58 → Kaliningrad 30. 12. 1984 FB
20 BDK-45 → Gieorgij Pobiedonosiec 30. 12. 1984 FP
21 BDK-56 → Konstantin Olszanskij 1985 FCz, w 1996 przekazany Ukrainie jako „Kostiantyn Olszanśkyj”
22 BDK-100 → Aleksandr Szabalin 30. 01. 1986 FB
23 BDK-64 → Cezar Kunikow 30. 09. 1986 FCz, zatopiony 14 lutego 2024[19]
24 BDK-46 → Nowoczerkassk[20] 30. 11. 1987 FCz, zniszczony 26 grudnia 2023[21]
25 BDK-67 → Jamał 30. 04. 1988 FCz
proj. 775/III (775M):
26 BDK-54 → Azow 12. 10. 1990 FCz
27 BDK-11 → Pierieswiet[16] 30. 04. 1991 FOS
28 BDK-61 → Korolow 30. 04. 1991 FB
* FB – Flota Bałtycka, FCz – Flota Czarnomorska, FOS – Flota Oceanu Spokojnego, FP – Flota Północna

Opis edytuj

Konstrukcja edytuj

 
„Aleksandr Szabalin” proj. 775/II (późnej odmiany) od góry
 
Ładownia okrętu „Cezar Kunikow”
 
Wyładunek MT-LB z okrętu „Kondopoga”
 
Salwa rakiet z okrętu „Azow”

Okręt desantowy typu ro-ro, z zakrytym pokładem czołgowym na całej długości kadłuba[8]. Architektura jednostek jest typowa dla okrętów desantowych podchodzących do brzegu, ze wznoszącym się pokładem dziobowym, furtą na dziobie i nadbudówką zajmującą śródokręcie i rufę[22]. Długa bryła nadbudówki zwieńczona jest masztem kratownicowym z radarem, a na jej końcu znajduje się szeroki komin o kształcie ściętego ostrosłupa, mieszczący wyloty spalin ze znajdujących się pod nim burtowych maszynowni[22]. Pokład czołgowy zajmuje wysokość dwóch pokładów (4,5 m), a po jego bokach wzdłuż burt są oddzielone wzdłużnymi grodziami pomieszczenia żołnierzy desantu, a w tylnej części maszynownie[11]. Ładownia na długości 55 m od dziobu ma szerokość 6,5 m, a na dalszej długości 40 m ma szerokość 4,5 m[1]. Na dziobie okręty mają małe zanurzenie, rosnące w kierunku rufy[22]. Kadłub pod pokładem czołgowym dzieli się na 12 poprzecznych przedziałów wodoszczelnych i ma dno podwójne na całej długości[8].

W dziobnicy jest otwierana dwudzielna furta i za nią opuszczana pochylnia do desantowania, zamykająca ładownię[8]. Na rufie znajduje się natomiast furta do załadunku[23]. Okręty mają wzmocnienia dna w części dziobowej oraz zbiorniki balastowe ułatwiające wchodzenie na plażę i schodzenie z niej[8]. W tym celu wyposażone są też w kotwicę na rufie, rzucaną przed desantowaniem i służącą do ściągania z brzegu[8]. Okręty mogą transportować do 13 czołgów lub transporterów opancerzonych albo 20 ciężarówek i w obu wariantach 150 żołnierzy[f]. Załoga liczy 87 osób, w tym 8 oficerów[11].

Wyporność okrętu niezaładowanego wynosi 2900 ton (czasem podawana jako standardowa), a pełna – 4400 ton[g]. Długość całkowita wynosi 112,5 m, a na linii wodnej 105 m, szerokość wynosi 15 m, a zanurzenie maksymalne 3,17 m[1].

Uzbrojenie edytuj

Uzbrojenie artyleryjskie okrętów proj. 775/I i 775/II stanowią cztery automatyczne armaty uniwersalne kalibru 57 mm AK-725 w dwóch dwudziałowych wieżach, umieszczonych przed i za nadbudówką i kierowanych radarem artyleryjskim Bars na rufie[11]. W projekcie 775/III uzbrojenie stanowi pojedyncza armata uniwersalna 76 mm AK-176 w wieży przed nadbudówką, kierowana radarem MR-123 Wympieł na rufie, oraz dwa zestawy artyleryjskie obrony bezpośredniej kalibru 30 mm AK-630M na rufie, kierowane tym samym radarem[24]. Zapas amunicji wynosi 2200 nabojów 57 mm lub 550 nabojów 76 mm[13]. Ponadto okręty mają do samoobrony dwie poczwórne wyrzutnie pocisków przeciwlotniczych bardzo bliskiego zasięgu samonaprowadzających się na podczerwień Strieła-3, z zapasem 32 pocisków[11].

W toku budowy, od okrętu projektu 775/II o numerze 19 (z wyjątkiem nr 20), okręty otrzymały ponadto dwie dwudziestoprowadnicowe wyrzutnie UMS-73 niekierowanych pocisków rakietowych kalibru 122 mm Grad-M, służących do wsparcia desantu[7]. Zapas amunicji wynosił 160 pocisków[11]. Okręty mogą też służyć do stawiania 92 min morskich, przewożonych wówczas w ładowni[7].

Wyposażenie edytuj

W skład wyposażenia radioelektronicznego wchodzi stacja radiolokacyjna wykrywania nawodnego i powietrznego MR-302 Rubka, a na okrętach proj. 775/III – MR-352 Pozitiw, umieszczona na szczycie masztu kratownicowego[25][c]. Antena stacji Pozitiw wyróżnia się umieszczeniem w półkulistej dielektrycznej osłonie, na bardziej masywnym maszcie kratownicowym o formie piramidy[25]. Do kierowania ogniem artylerii okręty mają radar MR-103 Bars na kolumnie za kominami, albo MR-123/176 Wympieł-A w przypadku proj. 775/III[25][7]. Okręty ponadto posiadają radar nawigacyjny Don, a na proj. 775/III: Wajgacz/Najada[8]. Okręty wyposażone są w dwie wyrzutnie celów pozornych PK-16 kalibru 82 mm[8]. Projekt 775/III ma też kompleks urządzeń walki radioelektronicznej Start[8].

Napęd edytuj

Napęd stanowią dwa silniki wysokoprężne 16 ZVB 40/48 o łącznej mocy 19 200 KM, napędzające dwie śruby[1]. Śruby i stery są w tunelach na rufie dla uniknięcia uszkodzeń[8]. Prędkość maksymalna wynosi 17,5 węzła[1]. Zasięg okrętów wynosi 3500 Mm przy prędkości 16 w i 6000 Mm przy prędkości 12,5 w[1].

Służba edytuj

W ZSRR edytuj

 
„Aleksandr Szabalin” proj. 775/I
 
„Pierieswiet” proj. 775/III

Okręty projektu 775 wchodziły na uzbrojenie Marynarki Wojennej ZSRR od 1974 roku. Początkowo otrzymywały oznaczenia alfanumeryczne: SDK (СДК) z numerami (nie nadawanymi kolejno), od 1983 roku zmieniane na BDK (БДК) z zachowaniem dotychczasowych numerów[26]. Najpierw otrzymywała je Flota Oceanu Spokojnego i Flota Północna, a dopiero w latach 80. Flota Bałtycka i jako ostatnia Flota Czarnomorska[26]. Jeden radziecki okręt BDK-119 (nr budowy 12) w 1979 roku został sprzedany marynarce Jemenu[8]. Po wejściu do służby całej serii, na początku lat 90. Flota Oceanu Spokojnego miała 9 okrętów, Flota Północna 8 okrętów, Flota Czarnomorska i Flota Bałtycka po 5 okrętów[26].

W Rosji i Ukrainie edytuj

Po likwidacji ZSRR 26 grudnia 1991 roku i późniejszym o kilka lat podziale Floty Czarnomorskiej, początkowo podporządowanej siłom zbrojnym WNP, okręty zostały z wyjątkiem jednego przejęte przez Rosję. Do połowy lat 90. wycofano ze służby i skasowano siedem najbardziej zużytych okrętów pierwszej serii (BDK-47, 48, 63, 90, 181, 197, 200), a w 2005 jeszcze BDK-183 „Kotłas”[8]. Pozostałe okręty w marynarce wojennej Rosji sukcesywnie otrzymywały zamiast numerów nazwy własne[26]. W 2006 roku nadal było ich 18 w służbie[10]. W 2015 roku było 15 okrętów, w tym wszystkie trzy proj. 775/III („Azow”, „Korolow” i „Pierieswiet”)[14]. Rozdzielone były w następujący sposób (w nawiasach numery burtowe)[14][26]:

Jeden okręt BDK-56 po podziale Floty Czarnomorskiej został przekazany w 1996 roku marynarce Ukrainy, w której służył pod nazwą „Kostiantyn Olszanśkyj”[27]. Podczas aneksji Krymu przez Rosję, został jednak 24 marca 2014 roku zagarnięty przez Rosję[28].

W okresie prowadzenia przez Rosję współpracy międzynarodowej z państwami zachodnimi na początku XXI wieku okręty tego typu systematycznie brały udział w ćwiczeniach takich jak manewry NATO na Bałtyku BALTOPS (zwłaszcza „Kaliningrad”) oraz działania międzynarodowego zespołu BLACKSEAFOR na Morzu Czarnym[29][30]. W drugiej dekadzie wieku okręty Floty Czarnomorskiej wykorzystywano m.in. do przerzucania wojsk i zaopatrywania rosyjskiego kontyngentu w Syrii[31].

Okręty projektu 775 wykorzystywano bojowo zarówno w czasie wojny z Gruzją w 2008, jak i z Ukrainą od 2022 roku[32]. W styczniu 2022 roku przebazowano w tym celu na Morze Czarne dwie jednostki tego projektu z Floty Północnej („Gieorgij Pobiedonosiec” i „Oleniegorskij gorniak”) i trzy z Floty Bałtyckiej („Korolow”, „Minsk”, „Kaliningrad”), które dołączyły do czterech okrętów Floty Czarnomorskiej[33].

  • Dwa okręty: „Nowoczerkassk” i „Cezar Kunikow” odniosły niewielkie uszkodzenia i straty w załodze podczas wybuchu na okręcie desantowym proj. 1171 „Saratow” 24 marca 2022 roku w porcie w Berdiańsku[34].
  • „Oleniegorskij gorniak” został w nocy 3/4 sierpnia 2023 roku uszkodzony w ataku łodzi bezzałogowych (dronów morskich) w Noworosyjsku[35].
  • W nocy 12/13 września 2023 roku „Minsk” został poważnie uszkodzony i prawdopodobnie całkowicie zniszczony w ukraińskim ataku rakietowym na dok w Sewastopolu[18].
  • 26 grudnia 2023 roku „Nowoczerkassk” został zatopiony w porcie w Teodozji w ukraińskim ataku rakietowym[21].
  • Okręt „Cezar Kunikow” został zatopiony przez ukraińskie drony nawodne 14 lutego 2024 r. przy południowym brzegu Krymu[19][36].
  • Okręty Azow” i Jamał prawdopodobnie zostały uszkodzone w nieznanym stopniu w nocy 23/24 marca 2024 w wyniku zmasowanego ataku ukraińskich rakiet manewrujących i dronów na okupowany Krym[37].

Inne kraje edytuj

Jedyny okręt marynarki Jemenu Południowego był oznaczany tylko numerem burtowym: 139[15]. Po zjednoczeniu kraju w maju 1990 roku przeszedł do marynarki Jemenu[15]. W latach 1991-93 był remontowany w Polsce[15]. Od 1999 roku był wykazywany w rocznikach flot jako wycofany z czynnej służby i niesprawny[38]. Został wycofany w 2002 roku i sprzedany w ręce cywilne, po czym wykorzystywany jako statek transportowy[7].

Okręty projektu 775 nie były rozpatrywane jako uzbrojenie polskiej Marynarki Wojennej, która miała rozbudowane siły desantowe opierające się na mniejszych i starszych okrętach projektu 770 i pochodnych[39]. Od 1977 roku prowadzono prace nad ich następcami i w 1983 roku założono zestaw uzbrojenia w postaci armat AK-176 i AK-630M oraz wyrzutni niekierowanych pocisków rakietowych (podobny jak w okrętach proj. 775/III)[39]. W 1984 roku przedstawiono projekty wstępne, z których niektóre nawiązywały wyglądem do projektu 775[39]. Zostały jednak odrzucone i Marynarka Wojenna następnie zażądała mniejszych i tańszych średnich okrętów desantowych, co doprowadziło do skonstruowania okrętów projektu 767[39].

Uwagi edytuj

  1. ↑ Tak według Szczerbakow 2014 ↓, s. 6-7 i Pawłow 1997 ↓, s. 77, natomiast Apalkow 2007 ↓, s. 26-30 błędnie podaje 15 okrętów projektu 775/I (zaliczając tam trzy późniejsze jednostki z połowy lat 80).
  2. ↑ Tak według Szczerbakow 2014 ↓, s. 6-7 i Pawłow 1997 ↓, s. 77, natomiast Apalkow 2007 ↓, s. 29-30 błędnie zalicza trzy okręty do projektu 775/II i 10 do projektu 775/III.
  3. ↑ a b Według Apalkow 2007 ↓, s. 25-27, w okrętach proj. 775/II zamieniono też radar Rubka na Pozitiw w półkulistej osłonie, lecz nie potwierdza tego Szczerbakow 2014 ↓, s. 6-7 ani fotografie okrętów.
  4. ↑ Dane według Apalkow 2007 ↓, s. 26-30 z wyjątkiem numerów projektu według Szczerbakow 2014 ↓, s. 6-7 i Car′kow 2015 ↓, s. 24 oraz informacji z podanymi innymi źródłami.
  5. ↑ a b c Brak bliższych danych – brak okrętu w służbie w 2015 według Car′kow 2015 ↓, s. 24
  6. ↑ Tak Apalkow 2007 ↓, s. 22, 25 i Car′kow 2015 ↓, s. 24. W starszych źródłach spotykane są też inne dane jak 225 ludzi i 13 czołgów (Pawłow 1997 ↓, s. 77), 230 żołnierzy lub 450 t ładunku (Conway’s All the world’s fighting ships, 1947–1995. Annapolis: 1995, s. 412. ISBN 1-55750-132-7.), 230 żołnierzy (dwie kompanie) i 24 pojazdy bojowe lub 450 t ładunku (A fully illustrated guide to the World's Modern Amphibious Assault Ships. „War Machine”. vol. 1 (7), s. 123, 1983. Londyn: Orbis Publishing. )
  7. ↑ 2900 ton jako wyporność okrętu pustego w Apalkow 2007 ↓, s. 21, jako wyporność standardowa w Car′kow 2015 ↓, s. 24

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c d e f g h Apalkow 2007 ↓, s. 22.
  2. ↑ Jacek Krzewiński "Okręty wojenne świata" Dom Wydawniczy Bellona Warszawa 2000
  3. ↑ a b c Apalkow 2007 ↓, s. 5-6.
  4. ↑ Apalkow 2007 ↓, s. 6, 31-39.
  5. ↑ a b Pawłow 1997 ↓, s. 78-79.
  6. ↑ Apalkow 2007 ↓, s. 6, 9-15.
  7. ↑ a b c d e f g Szczerbakow 2014 ↓, s. 6-7.
  8. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Apalkow 2007 ↓, s. 25.
  9. ↑ a b Apalkow 2007 ↓, s. 22, 34-39.
  10. ↑ a b Apalkow 2007 ↓, s. 26.
  11. ↑ a b c d e f Apalkow 2007 ↓, s. 22, 25.
  12. ↑ Conway’s All the world’s fighting ships, 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995, s. 412. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
  13. ↑ a b Pawłow 1997 ↓, s. 77.
  14. ↑ a b c d Car′kow 2015 ↓, s. 24.
  15. ↑ a b c d Jane’s Fighting Ships 1996-97. Richard Sharpe (red.). Londyn: Jane’s Information Group, 1986, s. 871-872. ISBN 0-7106-1355-5. (ang.).
  16. ↑ a b Два корабля ТОФ получили новые имена [Dwa korabli TOF połuczili nowyje imiona] [online], PrimaMedia.ru, 17 lutego 2006 [zarchiwizowane z adresu 2014-12-29] (ros.).
  17. ↑ a b «Как корабль назовешь…»: «БДК-98» стал «Адмиралом Невельским» [„Kak korabl′ nazowiesz…”: „BDK-98” stał „Admirałom Niewielskim” [online], vl.ru, 24 lipca 2011 [zarchiwizowane z adresu 2015-01-03] (ros.).
  18. ↑ a b Piotr Andrusieczko: Ukraina atakuje rosyjską bazę morską w Sewastopolu. Zniszczone co najmniej dwa okręty. wyborcza.pl, 13 września 2023. [dostęp 2023-09-14].
  19. ↑ a b DWW: Ukraina zniszczyła duży rosyjski okręt desantowy. "Cezar Kunikow" zatonął. 14 lutego 2024.
  20. ↑ БДК «Новочеркасск»: история и ТТХ корабля [BDK «Nowoczerkassk»: istorija i TTCh korabla]. Kommersant.ru, 2023-12-26. [dostęp 2023-12-26]. (ros.).
  21. ↑ a b Siergiej Iszczenko: БДК «Новочеркасск» у феодосийского причала украинские ракеты расстреливали, как в тире [BDK «Nowoczerkassk» u fieodosijskogo priczała ukrainskije rakiety rasstrieliwali, kak w tirie]. SwobodnajaPriessa, 2023-12-26. (ros.).
  22. ↑ a b c Na podstawie rysunków Apalkow 2007 ↓, s. 23-24, 27
  23. ↑ Apalkow 2007 ↓, s. 24.
  24. ↑ Apalkow 2007 ↓, s. 22-25.
  25. ↑ a b c Apalkow 2007 ↓, s. 24-27.
  26. ↑ a b c d e Apalkow 2007 ↓, s. 25-30.
  27. ↑ Apalkow 2007 ↓, s. 29.
  28. ↑ Kolejny okręt ukraińskiej marynarki wojennej przejęty przez Rosjan w serwisie polskieradio.pl (data 24-3-2014) [dostęp 24-3-2014]
  29. ↑ „Kalinigrad”, Mill.Press Flot [online].
  30. ↑ Большой десантный корабль «Цезарь Куников» вышел из Севастополя для участия в активации международного соединения «Блэксифор» [online], Ministerstwo Obrony Rosji, 5 kwietnia 2012 (ros.).
  31. ↑ Maria Tsvetkova, Yoruk Isik: Russia reinforces Syria before Putin-Erdogan talks - flight and shipping data. Reuters, 2020-03-04. [dostęp 2023-12-26]. (ang.).
  32. ↑ Paweł Wojciechowski: Wojna na Ukrainie. Rosyjskie Ropuchy atakujące Odessę i Mariupol były budowane w Gdańsku. 2022-02-28. [dostęp 2022-03-03].
  33. ↑ Michał Fiszer: Rosja grozi Ukrainie wojną. Czy już się zaczęło?. Polityka.pl, 20 stycznia 2022. [dostęp 2022-03-10].
  34. ↑ Tomasz Grotnik. Wojna morska o Ukrainę. „Wojsko i Technika”. Nr 4/2022, s. 76, kwiecień 2022. 
  35. ↑ Wiktoria Bieliaszyn: Drony morskie uszkodziły duży okręt desantowy w Noworosyjsku. "To wspólna operacja ukraińskiej marynarki wojennej i Sił Zbrojnych Ukrainy". wyborcza.pl, 4 sierpnia 2022. [dostęp 2023-08-04].
  36. ↑ Paul Kirby, Russian landing ship Caesar Kunikov sunk off Crimea, says Ukraine, bbc.com, 14 lutego 2024 [dostęp 2024-02-14].
  37. ↑ Seria eksplozji na Krymie, ukraiński sztab raportuje o atakach na duże rosyjskie okręty desantowe [online], 24 marca 2024 (pol.).
  38. ↑ Jane’s Fighting Ships 2002–2003. Stephen Saunders (red.). Jane’s Information Group Ltd, 2002, s. 881. ISBN 0-7106-2432-8. (ang.).
  39. ↑ a b c d Robert Rochowicz. Polskie zdolności do morskiej operacji desantowej. „Nowa Technika Wojskowa”. Nr 6/2022, s. 81-82, czerwiec 2022. Magnum-X. ISSN 1230-1655. 

Bibliografia edytuj

  • Jurij Apalkow: Korabli WMF SSSR. Sprawocznik. Tom IV. Diesantnyje i minno-tralnyje korabli. Sankt Petersburg: Galeja Print, 2007. ISBN 978-5-8172-0135-2. (ros.).
  • A. Car′kow: Rossijskij Wojenno-Morskoj Fłot 2016 g.. 2015, seria: Morskaja Kollekcyja. nr 12(193)/2015. (ros.).
  • Aleksandr Pawłow: Wojennyje korabli Rossii 1997–1998 g. Wyd. V. Jakuck: 1997. (ros.).
  • Władimir Szczerbakow. Diesantnyje korabli WMF Rossii. Czast 2. „Tiechnika i Woorużenije”. nr 1/2014, s. 4—7, 2014. Moskwa. ISSN 1682-7597. (ros.). 
  • IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015. ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Okręty_desantowe_projektu_775&oldid=73259186”