Wiktor Ambarcumian
Wiktor Amazaspowicz Ambarcumian (ur. 5 września?/18 września 1908 w Tyflisie, zm. 12 sierpnia 1996 w Biurakanie w Armenii) – ormiański astronom i astrofizyk.
Data i miejsce urodzenia |
18 września 1908 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Rodzaj działalności |
astrofizyka |
prezes AN Armeńskiej SRR | |
Przynależność | |
Okres urzędowania |
od 1947 |
Poprzednik | |
Następca | |
Odznaczenia | |
| |
Strona internetowa |
Życiorys
edytujDo roku 1928 studiował w Leningradzkim Uniwersytecie Państwowym, a latem 1932 w Pułkowie napisał doktorat. Następnie do roku 1946 wykładał w Leningradzie astrofizykę; w latach 1934–1943 profesor tej uczelni. Od 1944 profesor uniwersytetu w Erywaniu[1].
W latach 1941–1943 rozwinął teorię rozpraszania światła w atmosferach planet[1]. W roku 1946 pod jego patronatem zostało otwarte Obserwatorium Biurakańskie. W 1947 odkrył nowy rodzaj młodego układu gwiazd, który nazwał asocjacją gwiazdową. Najważniejszym rezultatem jego badań było stwierdzenie, że proces formowania gwiazd w Galaktyce nadal trwa, a większość gwiazd bierze początek w zmianie systemów grup gwiazd. W późniejszym czasie zajął się badaniem zjawisk w atmosferze gwiazd, które zmieniają się pod względem cech fizycznych, takich jak jasność, masa czy gęstość. Zaobserwował, że zmiany te związane są z bezpośrednim wyzwoleniem wewnątrzgwiazdowej energii w zewnętrznych warstwach gwiazd. Badał niestacjonarne procesy w galaktykach oraz sygnały radiowe pochodzące spoza Drogi Mlecznej. Doszedł do wniosku, że sygnały reprezentują subatomowe procesy wybuchu wewnątrz galaktyk, a nie jak dotychczas sądzono niekolidujące układy gwiezdne[2].
Od 1939 członek Akademii Nauk ZSRR. W latach 1947–1993 był prezesem AN Armeńskiej SRR. Zajmował on również inne posady: w latach 1970–1974 prezesa Międzynarodowej Rady Stowarzyszeń Naukowych (ICSU) i w latach 1961–1964 prezesa Międzynarodowej Unii Astronomicznej[1].
W połowie lat 50. opracował pionierską ideę, według której zjawiska energetyczne obserwowane w radiogalaktykach nie są wynikiem zderzeń ogromnych galaktyk, ale skutkiem bardzo intensywnych i gwałtownych wybuchów w centrach galaktyk. Zajmował się on także zagadnieniami takimi jak:
W 1956 roku przyznano mu nagrodę Prix Jules-Janssen.
7 września 1973 Uniwersytet Mikołaja Kopernika przyznał mu tytuł doktora honoris causa[3].
Został odznaczony m.in. dwukrotnie Medalem „Sierp i Młot” Bohatera Pracy Socjalistycznej, czterokrotnie Orderem Lenina, Orderem Rewolucji Październikowej, Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy oraz Orderem „Znak Honoru”. Dwukrotny laureat Nagrody Stalinowskiej (1946, 1950). W niepodległej Armenii został drugim człowiekiem uhonorowanym tytułem Bohatera Armenii (1994).
Jego imieniem nazwano asteroidę (1905) Ambartsumian[4].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Ambarcumian Wiktor, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2023-12-27] .
- ↑ Praca zbiorowa 2006 ↓, s. 11.
- ↑ Doktorzy honoris causa UMK. umk.pl. [dostęp 2011-02-25].
- ↑ (1905) Ambartsumian [online], Minor Planet Center [dostęp 2023-12-27] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Praca zbiorowa: Encyklopedia audiowizualna Britannica, Ziemia i wszechświat. Poznań: Kurpisz, 2006. ISBN 978-83-60563-25-0.
- red. Włodzimierz Zonna: Kopernik – Astronomia – Astronautyka – przewodnik encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 22. (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- ISNI: 0000000118675725
- VIAF: 93188005
- LCCN: n83827406
- GND: 122208242
- LIBRIS: 64jlnsfq405t9vd
- BnF: 122081469
- SUDOC: 030722594
- NLA: 35714579
- NKC: jn20000600183
- NTA: 072908270
- BIBSYS: 90173329, 90164795
- CiNii: DA04006905
- PLWABN: 9810685275205606
- NUKAT: n95004561
- J9U: 987007262348305171
- LNB: 000203404
- NSK: 000165783
- CONOR: 264816739
- LIH: LNB:CGkx;=B9