Walentynki

święto zakochanych

Walentynki (ang. Valentine’s Day) – coroczne święto zakochanych przypadające 14 lutego. Nazwa pochodzi od św. Walentego, którego wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest również tego dnia.

Walentynki
Ilustracja
Czerwone serce, będące symbolem walentynek
Dzień

14 lutego

Typ święta

międzynarodowe

Zwyczaje

wysyłanie kartek, życzeń, wierszy

Symbole

serce, Kupidyn (Amor)

Inne nazwy

Dzień zakochanych,
Dzień Świętego Walentego

Podobne święta

Noc Kupały, Dzień Kobiet, Dzień Mężczyzn

Zwyczajem w tym dniu jest wysyłanie listów zawierających wyznania miłosne (często pisane wierszem). Na Zachodzie, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych, czczono św. Walentego jako patrona zakochanych. Dzień 14 lutego stał się więc okazją do obdarowywania się drobnymi upominkami[1].

Historia walentynek edytuj

Walentynki są obchodzone w południowej i zachodniej Europie od średniowiecza. Europa północna i wschodnia dołączyła do walentynkowego grona znacznie później[potrzebny przypis].

Pomimo katolickiego patrona tego święta, czasem wiązane jest ono ze zbieżnym terminowo zwyczajem pochodzącym z Cesarstwa Rzymskiego, polegającym głównie na poszukiwaniu wybranki serca, np. przez losowanie jej imienia ze specjalnej urny. Współczesny dzień zakochanych nie ma jednak bezpośredniego związku z jednym konkretnym świętem starożytnego Rzymu, choć jest kojarzony z takimi postaciami z mitologii jak Kupidyn, Eros, Pan czy Juno Februata[potrzebny przypis].

Możliwe, że zwyczaje związane z tym dniem nawiązują do starożytnego święta rzymskiego, zwanego Luperkaliami, obchodzonego 14–15 lutego ku czci Junony, rzymskiej bogini kobiet i małżeństwa, oraz Pana, boga przyrody[2][3].

Z kolei Brytyjczycy uważają to święto za własne z uwagi na fakt, że rozsławił je na cały świat sir Walter Scott (1771-1832)[4].

Walentynki w Polsce edytuj

 
Walentynkowe akcesoria, czerwone serca, miśki i poezja w archidiecezji przemyskiej
 
Bombonierka z czekoladkami, popularny prezent walentynkowy
 
Kwiaty, takie jak czerwone róże, są często wysyłane w Walentynki

Do Polski obchody walentynkowe trafiły wraz z kultem świętego Walentego z Bawarii i Tyrolu[4]. Pod wpływem wzorców z zachodu święto zaczęto nieformalnie obchodzić w latach 80. XX w i nazywać je „Walentynkami”. W 1989 roku m.in. Stowarzyszenie Młodzieży Niepełnosprawnej „Alfa” z Bytomia zaczęło dystrybuować kartki walentynkowe[5][6]. Większą popularność uzyskały dopiero w latach 90. XX wieku[4], udział w ich wprowadzaniu do Polski miała Nina Kowalewska-Motlik, dyrektorka wydawnictwa Harlequin[7], która zajęła się promowaniem Walentynek w telewizji z Niną Terentiew[8] w 1992 roku[9]; wg Niny Kowalewskiej-Motlik polską nazwę święta zaproponowali telewidzowie[8].

Kilka miast w Polsce przyznaje się do posiadania relikwii św. Walentego, w tym Lublin, Kraków i Chełmno. W każdym z nich 14 lutego organizowane są obchody ku czci patrona zakochanych[10]. Stałym niemalże elementem walentynek jest wzajemnie wręczanie sobie walentynkowych ozdobnych karteczek. Czerwone, najczęściej w kształcie serca, opatrzone walentynkowym wierszykiem, a często i miłosnym wyznaniem. Corocznie od 14 lutego 2002 roku w Chełmnie[11] odbywają się wydarzenia kulturalno-rozrywkowe pod nazwą „Walentynki Chełmińskie”. Za sprawą przechowywanej, prawdopodobnie od średniowiecza, w chełmińskim kościele farnym pw. Wniebowzięcia NMP (1280–1320) relikwii św. Walentego, połączono tu lokalny kult św. Walentego z tradycją anglosaską[11].

Zwyczaje edytuj

 
Wieża Taipei 101 podczas walentynek

Najważniejszym miejscem kultu św. Walentego jest bazylika jego imienia w Terni, na srebrnym relikwiarzu ze szczątkami patrona umieszczono inskrypcję „Święty Walenty patron miłości”. Co roku w niedzielę poprzedzającą dzień 14 lutego przybywają do bazyliki pary narzeczonych z całych Włoch i świata, w celu złożenia przyrzeczenia miłości. Gromadzą się tu również małżonkowie świętujący 25 lub 50 rocznicę zawarcia sakramentu małżeństwa. W Terni w tym dniu wręczana jest również nagroda „Rok Miłości”. W roku 1997 list do par narzeczonych przesłał również Jan Paweł II, a jego przesłanie wyryto na marmurowej tablicy przy grobie świętego Walentego[10].

Krytyka walentynek edytuj

Część polskiego społeczeństwa krytykuje walentynki jako przejaw amerykanizacji, obcy polskiej kulturze i wypierający rodzime tradycje[12][13]. Walentynki są też krytykowane za ich komercyjne i konsumpcjonistyczne nastawienie. Są one wykorzystywane przez biznes i media do przełamania stagnacji handlowej pomiędzy Bożym Narodzeniem a Wielkanocą[14].

Dla niektórych osób niepozostających w związkach, tzw. singli (szczególnie określających się jako quirkyalone) walentynki mają charakter opresywny, związany z „tyranią bycia w związku” i piętnujący osoby żyjące w pojedynkę. Z tego powodu 14 lutego został uznany przez społeczność quirkyalone za International Quirkyalone Day, mający być w zamierzeniu antywalentynkami[15].

Z powodu pogańskiego pochodzenia obchodzenie walentynek odrzucają Świadkowie Jehowy[16][17].

W takich krajach jak Pakistan czy Indie zwyczaje walentynkowe, również wysyłanie kartek, są potępiane jako niezgodne z duchem islamu[18].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Św. Walenty – patron zakochanych, brewiarz.katolik.pl.
  2. Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1985, ISBN 83-06-00861-8.
  3. David Armstrong, Popularna encyklopedia Hutchinsona, Anita Adamska, Warszawa: EM, 1995, ISBN 83-86396-27-X.
  4. a b c Walentynki – Junona 14 lutego – Luperkalia Szczerze Zakochanych. macierz.org.pl. [dostęp 2010-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-02-25)].
  5. Barbara Cholewa, Zaczęło się od Walentynek, „Człowiek” (22(24)), 20 lutego 1989, s. 3.
  6. B.Ch, Walentynki ze Spółdzielni 22 lipca, „Życie Bytomskie” (41(1693)), 9 października 1989, s. 3.
  7. Wojciech Staszewski, Dzięki niej Polki zaczytywały się harlequinami. Żeby nikt nie mówił, że to szmira, do tłumaczeń zatrudniała najwybitniejszych intelektualistów, www.wysokieobcasy.pl, 18 kwietnia 2018 [dostęp 2023-02-17].
  8. a b Nina Kowalewska-Motlik - królowa polskiego Harlekina!. so-magazyn.pl. [dostęp 2023-02-17].
  9. Sergiusz Królak: To ona sprowadziła walentynki do Polski. "Mój mąż nie uznaje tego święta" [WYWIAD]. plejadapl, 2023-02-14. [dostęp 2023-02-17].
  10. a b Św. Walenty biskup zakochanych, czyli o historii walentynek, Paweł Bieliński (KAI) Niedziela.pl.
  11. a b Patron zakochanych – Chełmno – miasto zakochanych. [dostęp 2021-02-14].
  12. Akcja antywalentynkowa Stowarzyszenia na Rzecz Tradycji i Kultury „Niklot. gniazdo.rodzimowiercy.
  13. Niebawem 14 lutego... i tzw. walentynki. wiadomosci24.pl..
  14. Walentynkowe podróże. e-konferencje.pl, 2009-01-22.
  15. Day is February 14!, quirkyalone.net [dostęp 2010-02-19] [zarchiwizowane z adresu 2010-02-18].
  16. * Święta, [w:] Prowadzenie rozmów na podstawie Pism, wyd. 2, Towarzystwo Strażnica jw.org, 2001, s. 364, ISBN 83-86930-47-0.
  17. Nowe imię starych obrzędów, „Przebudźcie się!”, Towarzystwo Strażnica jw.org, 8 lutego 1995, s. 26, 27.
  18. Morderca dostaje Walentynki, bo „miłuje Proroka”. konflikty.wp.pl, 2011-02-14. [dostęp 2014-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-02)].