Walerian Sikorski
Walerian Sikorski (ur. 18 listopada 1876 w Nieznanowie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari, nauczyciel wychowania fizycznego, wykładowca Uniwersytetu Poznańskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.
.jpg) ppłk Walerian Sikorski (przed 1929) | |
 podpułkownik piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
18 listopada 1876 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1926 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
komendant szkoły |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujUrodził się 18 listopada 1876 w Nieznanowie, w ówczesnym powiecie kamioneckim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Leona, leśnika, i Teofili z Pierackich[1][2][3]. W 1897 zdał egzamin dojrzałości w seminarium nauczycielskim we Lwowie. Odbył obowiązkową służbę wojskową w 2 tyrolskim pułku strzelców cesarskich w Trydencie i Rivie, w charakterze jednorocznego ochotnika[1]. Po zakończeniu służby został mianowany kadetem rezerwy ze starszeństwem z 1 stycznia 1904 i przydzielony w rezerwie do 80 galicyjskiego pułku piechoty we Lwowie[4]. W 1907 został przeniesiony z cesarskiej i królewskiej armii do cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej i przydzielony w rezerwie do 35 pułku piechoty OK w Złoczowie[5]. W 1908 został przemianowany z kadeta na chorążego rezerwy z tym samym starszeństwem z 1 stycznia 1904[6]. Później został mianowany podporucznikiem[7].
Jako nauczyciel pracował w Brodach, następnie we Lwowie. Brał udział w kursach gimnastycznych Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Pełnił funkcję prezesa gniazda PTG „Sokół” w Brodach[8]. Od 1903 dysponował dyplomem nauczyciela gimnastyki i od tego czasu był nauczycielem w seminarium nauczycielskim we Lwowie. Został absolwentem kursu w wymiarze roku w instytucie gimnastycznym w Sztokholmie, a także 6-tygodniowego kursu gier dla nauczycieli w Naas. Na polskiej myśli pedagogicznej oparł zadania gimnastyki i metodę jej prowadzenia[9]. Był członkiem Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku Strzeleckiego.
W 1914 został zmobilizowany do 35 pp OK[7]. W marcu 1915, po kapitulacji Twierdzy Przemyśl, dostał się do niewoli rosyjskiej, z której uciekł w kwietniu 1918[7][1]. Powrócił do Lwowa i zgłosił się do oddziałów polskich, w których dosłużył się stopnia kapitana. Podczas obrony Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej był komendantem Odcinka VII[10]. Pełnił stanowisko kierownika kursów wychowania fizycznego we Lwowie, następnie w 1919 w Poznaniu i tam w 1920 był organizatorem zorganizował Centralnej Wojskowej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu, która działała od 10 marca 1921[11]. Na przełomie 1919/1920 był naczelnikiem harcerstwa męskiego w Wielkopolsce. Od 1920 był naczelnym instruktorem i kierownikiem w zakresie przygotowania metodycznego przyszłych wychowawców fizycznych na Uniwersytet Poznański na stanowisko i współpracował tam z Eugeniuszem Piaseckim. Został awansowany do stopnia podpułkownika piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[12][13]. Był przydzielony do 58 pułku piechoty w Poznaniu, w tym pułku jako oficer nadetatowy w 1923 pozostawał komendantem CWSGiS[14][15]. W 1926 roku przeszedł do pracy w szkolnictwie po napisaniu prośby o przeniesienie z wojska w stan spoczynku[9]. Jako emerytowany oficer w 1928 zamieszkiwał w Poznaniu[16]. Od 1926 do 1929 był naczelnym wizytatorem wychowania fizycznego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie. W tym czasie równolegle prowadził Studium Wychowania Fizycznego UP. W 1929 roku został mianowany wizytatorem w Kuratorium Okręgu Szkolnego Poznańskiego. Był autorem publikacji pt. Gimnastyka, stanowiącej podręcznik metodyczny dla seminariów oraz kursów nauczycielskich. Łącznie napisał 21 dzieł o charakterze monograficznym, 60 artykułów, a także liczne recenzje. Wspólnie z Eugeniuszem Piaseckim stworzył Państwową Odznakę Sportową (nadawaną od 1931). Jako delegat i referent brał również udział w kongresach wychowania fizycznego w 1930 w Sztokholmie, w 1935 roku w Brukseli oraz w 1939 roku w Lingiadzie, gdzie wybrany został do Zarządu „Federation Internationale de Gymnastique Ling”.
W czasie agresji III Rzeszy na Polskę przebywał we Lwowie. Po agresji ZSRR na Polskę i kapitulacji Lwowa przed Armią Czerwoną aresztowany przez NKWD i przewieziony do obozu w Starobielsku. Wiosną 1940 został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie i pogrzebany w bezimiennej, zbiorowej mogile w Piatichatkach[17][18][19], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie[20]. Figuruje na tzw. liście Gajdideja (poz. 3199)[21].
Był żonaty z Amalią z domu Strak (1884–1958), z którą miał pięcioro dzieci: Zbigniewa (1907–1939), podporucznika artylerii rezerwy, Stanisława (1909–1997), Janinę (1911–1998), Jana (ur. 1914), który zginął w czasie okupacji niemieckiej i Irenę Zofię Jadwigę (1922–1944), która zginęła podczas powstania warszawskiego[17][22][23][24].
5 października 2007 roku minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień pułkownika[25]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 roku w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5733 – 10 sierpnia 1922[26][27][28]
- Krzyż Niepodległości – 4 listopada 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[29][2][30]
- Krzyż Walecznych[28][31]
- Złoty Krzyż Zasługi po raz pierwszy – 13 kwietnia 1929 „za zasługi w dziedzinie wychowania fizycznego”[32],
- Złoty Krzyż Zasługi po raz drugi – 11 listopada 1937 „za zasługi na polu przysposobienia wojskowego i wychowania fizycznego”[33]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaka Pamiątkowa Dawnych Harcerzy Małopolskich (1937)[34]
- Krzyż Komandorski szwedzkiego Orderu Wazów[28]
Publikacje
edytuj- System Linga w zarysie
- Gry i zabawy młodzieży szkolnej
- Gimnastyka
- Wychowanie fizyczne w szkole powszechnej
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c Sikorski Walerian. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.20-1448 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-01-22].
- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-01-22].
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 484, tu podano, że urodził się w Budkach Nieznanowskich..
- ↑ Schematismus 1905 ↓, s. 398, 569.
- ↑ Schematismus 1908 ↓, s. 183, 341.
- ↑ Schematismus 1909 ↓, s. 206, 370.
- ↑ a b c In Przemysl Kriegsgefangene, zusammengestellt nach den vom russischen Roten Kreuze eingelangten Gefangenenlisten. „Verlustliste”. P2, s. 11, 1915-09-21. Wien.
- ↑ Pamiętnik IV zlotu sokolstwa polskiego we Lwowie w dniach 27–29 czerwca 1903. Lwów: Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw, 1904, s. 42.
- ↑ a b Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 662.
- ↑ Ruski miesiąc 1/XI – 22/XI 1918. Ilustrowany opis walk listopadowych we Lwowie z 2 mapami. Lwów: Komitet Obywateli Miasta Lwowa, ok. 1919, s. 16–17.
- ↑ Pawełek 1929 ↓, s. 5.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 398.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 342.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 290, 1514.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 264.
- ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 895.
- ↑ a b Gąsiorowski i Topolski (red.) 1981 ↓, s. 663.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 484.
- ↑ Rajmund Tomik: Działalność Waleriana Sikorskiego (1876–1940) w zakresie wychowania fizycznego i sportu szkolnego.. Katowice: AWF Katowice, 2006. ISBN 83-87478-92-X.
- ↑ Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. LXXIV.
- ↑ Gajowniczek 1993 ↓, s. 308.
- ↑ Irena Sikorska. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2025-01-22].
- ↑ Kartoteka ewidencji ludności 1870–1931. Archiwum Państwowe w Poznaniu. [dostęp 2025-01-22]..
- ↑ Wyszukiwarka cmentarna : Amalia Sikorska. Urząd Miasta Poznania. [dostęp 2025-01-22]..
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 41 z 27 października 1922, s. 799.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-01-22].
- ↑ a b c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 666.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-01-22].
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2025-01-22].
- ↑ M.P. z 1929 r. nr 94, poz. 224.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 411.
- ↑ Odznaka pamiątkowa dawnych Harcerzy małopolskich. „Wschód”. Nr 65, s. 11, 10 listopada 1937.
Bibliografia
edytuj- Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1905. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, December 1904. (niem.).
- Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1908. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, Jänner 1908. (niem.).
- Schematismus der k.k. Landwehr und der k.k. Gendarmerie der im Reichsrathe Vertretenen Königreiche une Länder für 1909. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, Jänner 1909. (niem.).
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Zuzanna Gajowniczek. Lista starobielska, cz. II. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 1 (143), styczeń–marzec 1993. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny.
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.): Wielkopolski słownik biograficzny. Warszawa-Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 662–663. ISBN 83-01-02722-3.
- Henryk Korczyk, Sikorski Walerian [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXXVII, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 1996–1997, s. 462–464, wersja zdigitalizowana IPSB
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 666.
- Alojzy Pawełek: Centralna Wojskowa Szkoła Gimnastyki i Sportów w Poznaniu 1921-1929. Poznań: Główna Księgarnia Wojskowa, 1929.
Linki zewnętrzne
edytuj- Walerian Sikorski – publikacje w bibliotece Polona