Wincenty Juliusz Wdowiszewski

polski architekt

Wincenty Juliusz (Julian) Wdowiszewski herbu Gryf (ur. 1849 lub 1850 w Krakowie, zm. 24 stycznia 1906 tamże) – polski inżynier, architekt i historyk sztuki, pisarz.

Wincenty Juliusz Wdowiszewski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1849 lub 1850
Kraków

Data i miejsce śmierci

24 stycznia 1906
Kraków

Miejsce spoczynku

cmentarz Rakowicki w Krakowie

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

inżynier

Rodzice

Wincenty

Małżeństwo

Olga Julia z d. Choroszczakowska

Dzieci

Olga Maria, Witold Wacław, Emilia, Joanna

Krewni i powinowaci

Jan (brat)

Życiorys

edytuj

Wincenty Juliusz[1][2][3] (wzgl. Julian[4]) Wdowiszewski[a] urodził się w 1849[3] lub w 1850[4]. Wywodził się z rodu Wdowiszewskich herbu Gryf[5]. Był synem Wincentego[5] (1827-1887, więzień stanu z 1848 i 1863, urzędnik krakowskiego magistratu, dyrektor archiwum miejskiego w Krakowie)[6][7][4]. Miał brata Jana (1853-1904, architekt, dyrektor Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie)[8].

W 1870 ukończył studia inżynierskie w Instytucie Technicznym w Krakowie[4]. Po studiach pracował przy budowie kolei z Przemyśla na Węgry prowadzonej przez Przełęcz Łupkowską[9]. Następnie wstąpił do służby rządowej[9][10]. Od około 1874 był praktykantem budownictwa przy oddziale technicznym C. K. Namiestnictwa we Lwowie i w tym charakterze przydzielony do oddziału budowniczego urzędu c. k. starostwa w Bochni[11], od około 1876 do około 1877 zatrudniony tam etatowo[12][13]. Następnie od około 1877 do około 1878 był praktykantem budownictwa w oddziale budowniczym urzędu c. k. starostwa w Nadwórnej[14][b].

Potem zamieszkiwał w Sanoku, gdzie od około 1879 do około 1886 jako autoryzowany inżynier cywilny prowadził prywatne biuro techniczne[c][15][16][1][9][10]. W tym okresie zajmował się budową dróg, mostów, budownictwem lądowym[9]. Był autorem planu budowy gmachu C. K. Gimnazjum w Sanoku[17]. W mieście był prezesem „Gwiazdy” oraz założycielem i wiceprezesem „Stowarzyszenia rękodzielniczo-przemysłowego”[1]. W mieście stworzył sklep spożywczy (przy nim wydawano tygodnik „Pośrednik”), organizował także wieczory pamiątkowe, patriotyczne i odczyty[1]. W latach od około 1881 do około 1885 należał do oddziału sanocko-lisko-brzozowsko-krośnieńskiego C. K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego[18].

Z Sanoka powrócił do Krakowa, gdzie od około 1887 przez resztę życia był autoryzowanym inżynierem cywilnym[19]. Równolegle podjął pracę w wydziale budownictwa Magistratu Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa, gdzie był zatrudniony od 1886 lub od około 1888 jako II inspektor budownictwa[d][20], od około 1893 jako I inspektor budownictwa[21][e], od maja 1897 do końca życia sprawował stanowisko dyrektora tegoż wydziału[16][22][23][1][f].

Jako historyk sztuki pracował na polu naukowym i był członkiem Komisji Historii Sztuki Akademii Umiejętności[24][3]. Przez 22 lata był członkiem Towarzystwa Technicznego w Krakowie, w strukturze tegoż w 1886 i 1887 pełnił funkcję sekretarza (wówczas był redaktorem „Czasopisma Technicznego”), w lutym 1899 wybrany prezesem[25], później przez cztery lata był w komitecie redakcyjnym pisma „Architekt[4]. W 1889 był członkiem komitetu ku wsparciu pogorzelców z Bobowy[26]. Zapowiadał swój udział na Drugi Zjazd Historyków Polskich w 1890[27]. W maju 1896 został wybrany do składu zarządu miejskiej Kasy Chorych w Krakowie[28], w styczniu 1897 wybrany do wydziału Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa[29]. Przed 1897 nadzorował budowę gmachu nowego teatru w Krakowie[16]. W 1899 był członkiem komitetu budowy pomnika Tadeusza Kościuszki w Krakowie[30].

Był autorem artykułów drukowanych w czasopismach fachowych oraz w prasie codziennej, pisał opracowania w zakresie krytyki literackiej i sztuki[1]. Pisywał także cieszące się wielką popularnością utwory sceniczne, komedie i powieści[16][9]. Jego utwory były z powodzeniem wystawiane w teatrach[16]. Niektórych z dzieł literackich dotyczyły mieszkańców Sanoka i okolic: Szambelani – o szlachcie, Takich więcej – o rękodzielnikach, Dwaj polscy malarze – o braciach artystach-malarzach Maksymilianie i Franciszku Ksawerym Siemianowskich[1]. Swe cenne zbiory, które gromadził przez całe życie, na kilka dni przed śmiercią przekazał krakowskiemu Muzeum Narodowemu[9][2].

Zmarł 24 stycznia 1906 w Krakowie w wieku 56 lat[1][9][2]. Został pochowany 26 stycznia 1906 na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera Z)[9][3][31].

Był żonaty z Olgą Julią z domu Choroszczakowską, z którą miał dzieci: Olgę Marię (zm. 1880 w Sanoku w wieku 5 lat)[32], Witolda Wacława (ur. 1881 w Sanoku)[5], bliźniaczki Emilię i Joannę (ur. 1885)[33].

Publikacje

edytuj
  • Kobieta w historii sztuki (1874)[34][9]
  • Takich więcej: Komedia w dwóch aktach (1880)[35]
  • Dwaj polscy malarze (Bracia Siemianowscy) (1881)[36]
  • Potomkowie senatorów. Komedja w trzech aktach (1884)[37]
  • Jeszcze nieco o zabytkach krakowskich, ich miłośnikach i ich niszczycielach (1888)[38]
  • Najnowszy plan król. stoł. miasta Krakowa: z wykreśleniem nowo powstałych ulic (1888)
  • Przepisy budownicze, ogniowe i porządkowe dla miasta Krakowa: podręcznik dla właścicieli domów, urzędników miejskich [...] w Krakowie zamieszkałych (1891)
  • W sprawie nowego krakowskiego teatru: rzecz na czasie (1892)[39]
  • Kurtyna teatru krakowskiego (1894)[40]
  • Kulturtraeger[2] wgl. Kulturtraegerzy[9] (nowela[9] wzgl. powieść[2])
  • Takich więcej (komedia mieszczańska)[9][2]
  • Ogniowe próby (sztuka teatralna)[9]
  • Szambelani (sztuka teatralna)[9]
  1. W ewidencji urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Vinzenz Wdowiszewski”.
  2. Tu podano, że Wincenty Wdowiszewski zanim został zatrudniony w Sanoku pracował jako technik rządowy w różnych miejscowościach Galicji Wschodniej. Architekt 1906 ↓, s. 70
  3. W Szymatyzmie z 1879 Wincenty Wdowiszewski nie figurował (w wykazie był tylko jego ojciec). Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1879. Lwów: 1879, s. 707.
  4. Po raz pierwszy jako II inspektor budownictwa Wincenty Wdowiszewski figurował w Szematyzmie z 1889, co zgodnie z zasadą publikowania w tychże wydawnictwach oznaczało służbę za rok poprzedni. W pośmiertnej relacji podano, że posadę inspektora budownictwa miejskiego w Krakowie objął wiosną 1886. Architekt 1906 ↓, s. 70
  5. Tu podano, że przed mianowanie na stanowisko dyrektora w maju Wincenty Wdowiszewski przez okres 2 lat i 8 miesięcy sprawował posadę kierownika urzędu budownictwa. Słowo 1897 ↓, s. 2
  6. Tu podano, że z posady inspektora został awansowany na zastępcę dyrektora, a w 1900 został naczelnym dyrektorem, Architekt 1906 ↓, s. 70 Tu podano, że dyrektorem został w 1897, Nowości 1906 ↓, s. 13

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h Gazeta 1906 ↓, s. 3.
  2. a b c d e f Nowości 1906 ↓, s. 14.
  3. a b c d Lista osób zasłużonych pochowanych na Cmentarzu Rakowickim (1803–1939). W: Karolina Grodziska–Ożóg: Cmentarz Rakowicki w Krakowie. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1987, s. 147. ISBN 83-08-01428-3.
  4. a b c d e Architekt 1906 ↓, s. 69.
  5. a b c Księga chrztów 1870–1882. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 152 (poz. 126).
  6. Kronika miejscowa i zagraniczna. „Czas”. Nr 67, s. 2, 23 marca 1887. 
  7. Kronika. „Kurjer Lwowski”. Dodatek do numeru 84, s. 4, 24 marca 1887. 
  8. Z ostatniej chwili. Nekrologia. „Nowiny”. Nr 163, s. 6, 19 lipca 1904. 
  9. a b c d e f g h i j k l m n Architekt 1906 ↓, s. 70.
  10. a b Nowości 1906 ↓, s. 13.
  11. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1875. Lwów: 1875, s. 6, 13, 76.
  12. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1876. Lwów: 1876, s. 13.
  13. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1877. Lwów: 1877, s. 10, 48.
  14. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1878. Lwów: 1878, s. 26.
  15. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1880. Lwów: 1880, s. 474.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1881. Lwów: 1881, s. 485.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1882. Lwów: 1882, s. 213.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1883. Lwów: 1883, s. 216.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1884. Lwów: 1884, s. 195.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1885. Lwów: 1885, s. 195.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1886. Lwów: 1886, s. 195.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1887. Lwów: 1887, s. 196.
  16. a b c d e Słowo 1897 ↓, s. 2.
  17. Księga uchwał Rady miejskiej od maja 1878 do czerwca 1881. T. VII. sanockabibliotekacyfrowa.pl. s. 152-153. [dostęp 2022-02-05].
  18. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem na rok 1882. Lwów: 1882, s. 570.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1883. Lwów: 1883, s. 570.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1884. Lwów: 1884, s. 554.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1885. Lwów: 1885, s. 554.
  19. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1888. Lwów: 1888, s. 197.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: 1889, s. 219.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1890. Lwów: 1890, s. 219.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1891. Lwów: 1891, s. 219.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 220.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 220.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 221.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 222.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 222.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1897. Lwów: 1897, s. 222.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 267.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 267.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 267.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 267.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 284.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 284.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 263.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 288.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 305.
  20. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: 1889, s. 295.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1890. Lwów: 1890, s. 295.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1891. Lwów: 1891, s. 295.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 295.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 295.
  21. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 295.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 295.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 295.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1897. Lwów: 1897, s. 295.
  22. Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 354.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 354.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 354.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 354.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 376.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 376.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 376.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 376.
    Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 387.
  23. Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1906. Wiedeń: 1906, s. 792.
  24. Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 52, s. 5, 21 lutego 1890. 
  25. Vereins-Nachrichten. „Neuigkeits Welt Blatt”. Nr 32, s. 15, 9 lutego 1899. (niem.). 
  26. Podziękowanie. „Kurjer Lwowski”. Nr 297, s. 6, 26 października 1889. 
  27. Drugi zjazd historyków polskich. „Kurjer Lwowski”. Nr 31, s. 2, 31 stycznia 1890. 
  28. Wybory w miejskiej Kasie Chorych. „Krakauer Tagblatt”. Nr 104, s. 3, 5 maja 1896. 
  29. Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 10, s. 4, 10 stycznia 1897. 
  30. Kronika. Pomnik Kościuszki. „Kurjer Lwowski”. Nr 282, s. 2, 11 października 1899. 
  31. Spis osób pochowanych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (osoby pochowane do 1939 r.). cmentarium.sowa.website.pl. [dostęp 2016-04-30].
  32. Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 29 (poz. 120).
  33. Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 93 (poz. 177, 178).
  34. Kobieta w historji sztuki [online], polona.pl [dostęp 2019-07-17].
  35. Takich więcej : komedja w dwóch aktach [online], polona.pl [dostęp 2019-07-17].
  36. Dwaj polscy malarze (Bracia Siemianowscy) [online], polona.pl [dostęp 2019-07-17].
  37. Potomkowie senatorów. Komedja w trzech aktach. Napisał Wincenty Juliusz Wdowiszewski. sbc.org.pl. [dostęp 2021-11-01].
  38. Jeszcze nieco o zabytkach krakowskich, ich miłośnikach i ich niszczycielach [online], polona.pl [dostęp 2019-07-17].
  39. W sprawie nowego krakowskiego teatru : rzecz na czasie [online], polona.pl [dostęp 2019-07-17].
  40. Kurtyna teatru krakowskiego [online], polona.pl [dostęp 2019-07-17].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj