Zmiany granicy polsko-słowackiej

Do 1918 roku granica polsko-słowacka była wewnętrzną granicą Austro-Węgier pomiędzy Słowacją należącą do Królestwa Węgier i Galicją należącą do Cesarstwa Austriackiego. Już wówczas istniały konflikty graniczne, np. kwestia wytyczenia granicy w Tatrach. Po rozpadzie Austro-Węgier i powstaniu w 1918 roku niepodległych państw Polski i Czechosłowacji spór graniczny rozgorzał na nowo. Tymczasowo zakończyła go decyzja Rady Ambasadorów podjęta w Spa 28 lipca 1920 roku ustalająca przebieg spornej granicy. Jednak obydwie strony nie czuły się usatysfakcjonowane tą decyzją[1].

1938 rok

edytuj
 
Niektóre skrawki Spiszu zajęte przez Polskę w 1938
 
Obszar Orawy przyłączony do Polski w 1938

30 listopada 1938 roku Polska wymogła na Czecho-Słowacji cesję terytorium 11 wsi lub ich części[2]:

Zajęty przez Polskę obszar o powierzchni 226 kilometrów kwadratowych zamieszkiwało według różnych źródeł od 3280[4] do 4280 osób[5].

1939 rok

edytuj

W trakcie kampanii wrześniowej teren polskiego Spisza, łącznie z terenami zajętymi przez Polskę w 1938 roku, zajęły wojska słowackie, natomiast Orawy – niemieckie. Tereny te w wyniku układu Ribbentrop – Černák zostały przekazane przez III Rzeszę niepodległej Słowacji, co nastąpiło 21 listopada 1939 roku.

1945 rok

edytuj

Po zakończeniu II wojny światowej przywrócono przebieg granicy z lat 1920-1938, choć ostateczne porozumienie graniczne zapadło dopiero w 1958 roku. Strona polska uzyskała wówczas ostatecznie torowisko bieszczadzkiej kolejki wąskotorowej koło Balnicy.

1975 rok

edytuj

Zmiany granicy polsko-słowackiej w latach 1975 i 2002 polegały na wymianie terytoriów pomiędzy dwoma państwami, z tym że przekazane obszary powierzchniowo były równe. Na mocy umowy zawartej pomiędzy Polską Rzecząpospolitą Ludową a Czechosłowacką Republiką Socjalistyczną sporządzonej w Warszawie 21 marca 1975 roku:

  • Czechosłowacja odstąpiła Polsce 249 439 m² (0,25 km²) terytorium w rejonie miejscowości Łysa nad Dunajcem
  • Polska odstąpiła Czechosłowacji 249 439 m² (0,25 km²) terytorium w rejonie miejscowości Wojkowa

2005 rok

edytuj

Na mocy umowy zawartej pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką sporządzonej w Starej Lubowli 29 lipca 2002 roku i ratyfikowanej w 2005 roku[6]:

  • w pobliżu wieży widokowej na Przełęczy Dukielskiej w rejonie polskiej miejscowości Barwinek i słowackiej miejscowości Vyšný Komárnik Polska odstąpiła Słowacji 376 m² terytorium, a Słowacja odstąpiła Polsce terytorium o takiej samej powierzchni (zmiana była podyktowana brakiem możliwości przywrócenia do poprzedniego stanu wspólnej drogi granicznej; droga ta została wybudowana w 1958 roku w celu umożliwienia turystom słowackim zobaczenia miejsc walk. Po korekcie granica przebiega środkiem drogi);
  • na rzece Dunajec w rejonie polskich miejscowości Sromowce Niżne i Sromowce Wyżne oraz słowackich miejscowości Czerwony Klasztor i Stara Wieś Spiska Polska odstąpiła Słowacji część bezimiennej wyspy o powierzchni 2289 m², a Słowacja odstąpiła Polsce część wyspy Nokiel o takiej samej powierzchni (zmiana była podyktowana brakiem możliwości osadzenia znaków granicznych w odpowiednich miejscach, ze względu na zmianę kształtu wyspy)
  • w rejonie polskiej miejscowości Jaworzynka i słowackiej miejscowości Skalité Polska odstąpiła Słowacji 304 m² terytorium, a Słowacja odstąpiła Polsce terytorium o takiej samej powierzchni (zmiana była podyktowana prośbami mieszkańców – po roku 1953 powstała tam droga, kilkakrotnie przecięta przez granicę, co powodowało wiele utrudnień w dostępie do działek po obu stronach, obecnie granica przebiega środkiem drogi)

Łącznie Polska przekazała Słowacji, a Słowacja Polsce terytoria o powierzchni 2969 m² (0,30 ha).

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Na wezwanie ze Rady Ambasadorów oba rządy ułożyły i podpisały w Krakowie 6 maja 1924 r. Protokół dotyczący, prócz granicy, także innych spraw (w tym ochrony przyrody). Protokół obrad odbytych w Krakowie w dniach 25 kwietnia 1924 r. do 6 maja 1924 r. między Komisarzem Polskim i Czeskosłowackim przy Międzynarodowej Komisji Delimitacyjnej Polsko-Czeskosłowackiej załączony do Oświadczenia Rządowego z 19 grudnia 1925 r. w sprawie uchwały Konferencji Ambasadorów z 5 września 1924 r. (Dz.U. 1925 nr 133 poz. 952). P. też Kształtowanie się naukowego programu pogranicznych parków narodowych w Karpatach
  2. Andrzej Olejko, „Niedoszły sojusznik czy trzeci agresor? Wojskowo-polityczne aspekty trudnego sąsiedztwa Polski i Słowacji 1918–1939”, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego i Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Kraków – Rzeszów 2012, strona 16
  3. Art. 1 Dekretu Prezydenta Rzeczypospolitej z 16 listopada 1938 r. (Dz.U. z 1938 r. nr 87, poz. 585) oraz Art. 1 Ustawy z dnia 15 marca 1939 r. (Dz.U. z 1939 r. nr 22, poz. 136)
  4. Andrzej Olejko, „Niedoszły sojusznik czy trzeci agresor? Wojskowo-polityczne aspekty trudnego sąsiedztwa Polski i Słowacji 1918–1939”, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego i Wydawnictwo Arkadiusz Wingert, Kraków – Rzeszów 2012, strona 113
  5. Igor Baka „Udział Słowacji w agresji na Polskę w 1939 roku”, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, Warszawa 2010, s. 87
  6. : Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Słowacką o zmianach przebiegu granicy państwowej i zatwierdzeniu dokumentacji granicznej (Dz.U. z 2005 r. nr 203, poz. 1686).